hanys_hans napisał: > Uderzyć na wszystkich frontach > > Sporządzona przez kierującą Wydziałem Historii Partii KC PPR Marię Turlejską > notatka miała skutek niemal natychmiastowy. Ukazał się wprawdzie jeszcze > wspomniany przez Turlejską numer trzeci „Dziejów Najnowszych", ale to był > > już > koniec. Instytut Pamięci Narodowej, który położył nieocenione zasługi dla badań > > nad najnowszymi dziejami Polski, został zlikwidowany. > > Notatka (maszynopis, oryginał) przechowywana jest w VI > Oddziale AAN, sygn. 1/54-136. > > NOTATKA W SPRAWIE INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ > > Informacja > > Instytut Pamięci Narodowej został utworzony w 1944 r. w Lublinie. > Dyrektorem jego był Kornacki, vicedyrektorem — Płoski i ten ostatni > właściwie go organizował. Dawny współpracownik Instytutu Badania > Najnowszej Historii Polski im. Józefa Piłsudskiego, były życiowiec z czasów > akademickich, w czasie okupacji kierownik Biura Historycznego Armii > Krajowej, jeden z współtwórców prawej RPPS, a więc stojący na gruncie > CKL, obecnie kierownik Komisji Archiwalno-Historycznej CKW, PPS, > człowiek słaby, ulegający wpływom piłsudczykowskim, nie marksista, ale > o wielkiej erudycji — oto pobieżna charakterystyka Płoskiego. > Instytut miał badać historię okupacji, raczej od strony terroru niemiec- > kiego i martyrologii narodu polskiego. Ale w ramach tej problematyki > i tylko tego okresu nie sposób się było utrzymać. Samo życie rozbijało je. > Jedną z większych pierwszych prac, jakie przedsięwziął Instytut już > w Warszawie, było sporządzenie bibliografii wszystkich wydawnictw > podziemnych w kraju w czasie okupacji. Miał to być pewnego rodzaju > przewodnik informacyjny (obejmujący tytuł pisma, wydawcę, nakład, > redakcję itp.). Na zamówienie Instytutu pracę tę pisał ob. Świerkowski > z Biblioteki Narodowej. Praca ta, rozpoczęta jesienią 1945 r., miała być > oddana do druku wiosną 1946 r. W trakcie przygotowywania tej pracy > w Bibliotece Narodowej zorganizowana została wystawa prasy podziem- > nej, która była w gruncie rzeczy gloryfikacją londyńskiego podziemia (ilość > tytułów prasy reakcyjnej o wiele przewyższa ilość tytułów prasy lewicowej > i demokratycznej) i została przez Urząd Kontroli Prasy i Widowisk > zamknięta przed otwarciem. Świerkowski przygotowywał swą bibliografię > w dalszym ciągu, osiągając z miesiąca na miesiąc coraz większą ilość > tytułów; przy czym układ sił między ilością tytułów pism sanacyjnych, > endeckich, delegatury itd. a demokratycznemi oczywiście nie mógł ulec > zmianie. Archiwum KC PPR, a później Wydział Historii Partii współ- > pracował z Instytutem w tej sprawie, dostarczając jednocześnie materiałów > o naszych wydawnictwach z czasów okupacji, a jednocześnie tłumacząc > niewłaściwość, bezsensowność tego rodzaju wydawnictwa w dzisiejszej > sytuacji. Bibliografia do dziś dnia nie ujrzała światła dziennego, być może > częściowo pod wpływem naszego stanowiska. > Dział organizacji podziemnych prowadził w 1946 r. Bartoszewski, > współpracownik „Gazety Ludowej", który został niedługo później aresz- > towany. Na jego miejsce przyszedł Adam Borkiewicz, którego działem > pracy jest wojsko podziemne. W pierwszym rzędzie zbierał on informację > o AK, rozszyfrował pseudonimy i kryptonimy itp. Praca tego działu > mogłaby stać się nadzwyczaj cennym wkładem do historii walk podziem- > nych, gdyż Akowcy mając zaufanie na podstawie dawnych więzów i kon- > taktów organizacyjnych do ludzi obecnie pracujących w Instytucie mogliby > przekazać do IPN poważny materiał do historii AK, którego nie chcą > oddawać do Biura Historycznego Wojska Polskiego, twierdząc, że tam > sfałszują ich historię. Jak daleko te prace o historii AK są posunięte, jak > również ile materiałów do niej Instytut już zebrał — trudno nam powie- > dzieć, gdyż mimo pewnej współpracy z naszym Wydziałem — dyr. Płoski > trzyma to raczej przed nami w tajemnicy. W każdym razie materiał ten > wydaje się ubogi, o czym można się było przekonać z informacji Instytutu > dla Wydziału Propagandy KC PPR o akcjach AK i BCh, dostarczonej dnia > 24 i 27 października 1947 r., a obejmującej wszystkiego jedną akcję BCh > z końca 1942 r., 7 akcji różnych AK z 1943 r. i jedną bitwę AL z 1944 r. > Borkiewicz to sklerotyczny starzec o piłsudczykowskiej mentalności, > również dawny współpracownik Instytutu Badania Najn. Hist. Polski im. J. > Piłsudskiego. Ostatnio Borkiewicz zajął się historią Gwardii i Armii > Ludowej na Lubelszczyźnie, w związku z przekazaniem przez przewod- > niczącego Lubelskiej Rady Narodowej — tow. Czugałę Instytutowi obszer- > nego (około 500 stron) opracowania (zresztą na poziomie nie nadającym się > całkowicie do publikowania), dotyczącego historii Wojewódzkiej Rady > Narodowej na Lubelszczyźnie w czasie okupacji. > Wspólnie z Borkiewiczem opracowywać Lubelszczyznę ma Żeleńska > niedawno przyjęta pracownica, świeżo upieczony mgr historii polecona > przez Wereszyckiego. Bezpartyjna. Zgłosiła do nas zapotrzebowanie na > wspomnienia z Lubelszczyzny. > Kupść pracuje nad terrorem niemieckim od strony dokumentów nie- > mieckich i martyrologii w ścisłym kontakcie z Główną Komisją Badania > Zbrodni Niemieckich w Polsce. Ma on również opracowywać organizacje > polityczne podziemia w czasie okupacji. W Instytucie opracowywano > kartotekę tych organizacji. Braliśmy w tym również częściowo udział, ale > całość nie została opracowana. > Monografie obozów niemieckich w Polsce opracowuje Czyńska. Pracu- > je ona również nad materiałami, które przyszły z Francji. > Katalogi zagadnień z prasy emigracyjnej z czasów wojny opracowuje > Pawłowska (związana w czasie okupacji z delegaturą, przed wojną w ko- > łach lewicowych). > Jedną z pierwszych prac Instytutu, do dziś dnia opracowywaną, jest > słownik biograficzny działaczy robotniczych, oparty o dawną „Kronikę > ruchu rewolucyjnego" i „Niepodległość". W tej sprawie nie nawiązano > z nami zupełnie kontaktu, pomimo informowania nas o tej pracy. Słownik > ten przygotowuje, zdaje się Kiedrzyńska, również dawny pracownik > Instytutu Bad. Najnowszej Historii Polski, działaczka KOP i ZWZ w czasie > okupacji, obecnie PCK, więzień obozów hitlerowskich, Kiedrzyńska prócz > tego prowadzi bibliotekę Instytutu. > Nad ruchem robotniczym do 1914 r. pracuje Durko (PPS, podobno > lewicowy). Durko ogłaszał w „Dziejach Najnowszych" listy Jana Stróżec- > kiego z zesłania i napisał artykuł o Kasprzaku, w którym rehabilitował go > z zarzutów, a jednocześnie rehabilitował PPS. Durko jest prawą ręką > Płoskiego, sekretarzem „Dziejów Najnowszych". > Krzysztof Dunin-Wąsowicz (PPS, ZNMS) pracuje w Instytucie nad > okresem międzywojennego dwudziestolecia. Jednocześnie pisze na Uni- > wersytecie pracę doktorską o Stapińskim. > Jeżeli chodzi o dwudziestolecie międzywojenne — Płoski miał zamiar > wydać „Piętnastolecie Polski Niepodległej" Swobody (Próchnika) po > uzupełnieniu polityki zagranicznej, dopisaniu historii KPP i historii okresu > 1933-39 i po „ocenzurowaniu" go przez naszą tow. Żołądkowską, która > przez parę miesięcy w Instytucie pracowała. Ale prawdopodobnie pod > naszym wpływem jest skłonny zrezygnować z tego wydawnictwa, które > absolutnie się nie nadaje do publikowania obecnie. > Instytut wydał w 1947 r. dwa numery „Dziejów Najnowszych". Obecnie > przygotowuje się do druku trzeci, podwójny numer. O ile pierwszy numer > miał pewien charakter problemowy, o tyle drugi był wyraźnie tylko > kronikarski z unikaniem problematyki i z akowską tendencją (w artykule > T. Jabłońskiego o pińczowskim, w sprawozdaniu von dem Bacha