Kleszcze nadal grożne

[mw50]

W lasach, na łąkach i w zaroślach uaktywniły się kleszcze. Te niewielkie
pajęczaki atakują zwierzęta w poszukiwaniu krwi, którą się odżywiają.Samo
wpicie się kleszcza często umyka naszej uwadze i dopiero po jakimś czasie
znajdujemy dużego, opitego krwią pajęczaka w skórze swojej lub pupila. Sam
kleszcz nie jest zbyt niebezpieczny, ale choroby które przenosi- tak.
Najgroźniejsze dla ludzi to borelioza i wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu,
których przebieg bywa dramatyczny. Ponieważ kleszcze są mało wybredne jeśli
chodzi o żywiciela, rodzice, którzy pozwalają dzieciom głaskać zwierzęta
powinni je potem starannie sprawdzić pod kątem kleszczy.
Kleszcz „przyniesiony na psie” może bowiem zaatakować człowieka. Jeśli po
ukąszeniu kleszcza pojawi się wędrujący po skórze rumień należy natychmiast
skonsultować się z lekarzem.
Psy są bardzo wrażliwe na innego pasożyta przenoszonego przez kleszcze-
niewielkiego pierwotniaka Babeszia canis. Wraz ze śliną kleszcza pierwotniak
ten dostaje się do krwi psa gdzie wnika do czerwonych ciałek i tam się
namnaża. Krwinki te ulegają całkowitemu zniszczeniu a pasożyt atakuje kolejne
erytrocyty. Na początku pies jest osłabiony i gorączkuje. Później dołącza się
apatia, wymioty, ciemny mocz i duszność. Choroba prowadzi do wycieńczenia,
uszkadza nerki i wątrobę, pojawia się żółtaczka. Leczenie polega na podaniu
środka niszczącego pierwotniaki oraz kroplówek wzmacniających wraz z lekami
osłaniającymi nerki i wątrobę. Niekiedy konieczna jest transfuzja krwi.
Nieleczona choroba jest dla psów śmiertelna.

Dr Małgorzata Raś- Noryńska, lek. wet. Sławomir Noryński

Jak usunąć kleszcza z sierści kota lub psa?

[mw50]

Spacery na łonie natury to przyjemność i dla nas i dla naszych czworonogów. Co
robić, gdy po takiej wędrówce wyczujemy w psiej lub kociej sierści kleszcza?
Czym i w jaki sposób skutecznie go usunąć?
Kleszcze najczęściej wbijają się w kark, szyję, łapy oraz w miejsca, gdzie jest
cienka skóra. Oglądajmy uważnie nasze zwierzaki rozgarniając ich sierść.
Kleszcze uszkadzają skórę, by dostać się do krwi, a powstały otwór uszczelniają
wydzieliną.
Aparat gębowy kleszcza tkwi bardzo mocno w skórze, co sprawia, że podczas
wyciągania możemy go przerwać. Częściowe usunięcie kleszcza może spowodować, że
powstanie ropiejąca rana.

Kleszcz żerujący na zwierzęciu może przenosić choroby groźne dla ludzi, np.
boreliozę, anaplazmozę, wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu i opon. Do
usunięcia zawsze używajmy rękawiczek, nie róbmy tego gołymi rękami.

Ukłucie się w palec aparatem gębowym kleszcza może prowadzić do zarażenie się
jedną z tych poważnych chorób. Zapomnijmy o starych i nieskutecznych metodach
jak smarowanie masłem, lakierem do paznokci czy przypalanie. Może to spowodować
wstrzyknięcie przez kleszcza do krwi zwierzęcia śliny wraz z zarazkami.

Do usuwania kleszczy najlepszy jest specjalny aparacik do nabycia w aptekach.
Jeśli mamy obawy przed samodzielnym usunięciem kleszcza, lepiej udajmy się do
weterynarza.

By chronić nasze pupile skorzystajmy z dostępnych na rynku profilaktycznych
preparatów. Jednorazowa aplikacja działa odstraszająco na kleszcze przez kilka
tygodni. Można również kupić psu przeciwkleszczową obrożę. Działa ona nie tylko
na kleszcze, ale także na inne pasożyty.

[mw50]

Czają się nie tylko w lasach, ale i w parkach czy ogrodach zoologicznych. Kleszcze przybyły do miast i chociaż nas nie widzą, wyczuwają nasz zapach i ruch. Nie gryzą, ale wypijają krew. Przy okazji zarażają śmiertelnymi chorobami. Czytaj więcej
Są odporne na zimno i suszę- śpią wtedy zagrzebane w ściółce czekając na poprawę pogody. Żyją nie tylko w lasach i na łąkach. Badania prowadzone od 2003 r. w stolicy, wykazały, że ich liczba rośnie w Warszawie z roku na rok. Podobnie jest w innych miastach. Kleszcze przeniosły się na tereny rekreacyjne do aglomeracji miejskich. Zaobserwowały też, że w naszych piwnicach jest ciepło przez cały rok, więc okupują je i żerują nawet w miesiącach zimowych żywiąc się krwią obecnych tam myszy, szczurów czy kotów.

Kleszcz nie włazi na drzewo

Kleszcze lubią parki liściaste i wysokie trawy. Nie spadają na nas z drzew. Wspinają się na wysokość 120 cm, bo tam może znajdować się grzbiet ich potencjalnego żywiciela. Kiedy spacerujemy lub biegamy po parku, kleszcze najchętniej atakują nasze nogi. – Oczywiście może zdarzyć się, że znajdziemy kleszcze wbitego za uchem, ale nie dlatego, że spadł z drzewa. Stawonogi te długo wędrują po naszym ciele szukając miejsca ciemnego, zacisznego z cienką i delikatną skórą – mówi Marta Supergan- Marwicz z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Dlatego kleszcze lokują się chętnie w okolicach narządów płciowych, pachwinach i zgięciach podkolanowych.

Nie gryzie, ale wysysa

Aparat gębowy kleszcza jest niezwykle dopracowaną konstrukcją. Osobnik wbija się tak, że trudno go odczepić. Przebija skórę i ze śliny tworzy rynienkę, którą wpuszcza substancje znieczulające i zapobiegające krzepnięciu krwi, a wraz z nimi zarazki. Tą samą drogę ssie również krew. Objadający się kleszcz może powiększyć swój rozmiar 200 razy. Ugryźć i zarazić może nas każde stadium kleszcza, nawet mikroskopijna larwa. Nie wszystkie kleszcze są nosicielami chorób, ale nigdy nie wiadomo, czy nie ugryzł nas zakażony osobnik. Jeden kleszcz może zarazić człowieka kilkoma chorobami.

Śmiertelne choroby

Żyjące w Polsce kleszcze przenoszą kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę, anaplazmozę, babeszjozę, riketsjozę. Eksperci szacują, że na terenie kraju ok. 10-15 proc. kleszczy może być zarażonych chorobotwórczymi zarazkami, zwłaszcza w województwach podlaskim i warmińsko-mazurskim oraz w niektórych częściach mazowieckiego, opolskiego i dolnośląskiego. Najgroźniejszą chorobą jest kleszczowe zapalenie mózgu. Można się przeciwko niemu zaszczepić, ale dawki przypominające trzeba przyjmować co trzy lata. Objawy choroby pojawiają się w ciągu dwóch tygodni i przypominają grypę. W 70-80 proc. przypadków zostaje ona zahamowana w tej pierwszej fazie. U reszty zakażonych osób wirusy przedostają się do centralnego układu nerwowego, gdzie mogą wywołać zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Niekiedy kończy się to śmiercią, a blisko co drugi pacjent opuszcza szpital z trwałymi następstwami wymagającymi wieloletniego leczenia lub rehabilitacji. Niebezpieczną chorobą jest też borelioza, której charakterystycznym objawem jest stopniowo rozszerzające się zaczerwienienie - ale objaw ten nie występuje zawsze. Na szczęście, boreliozę można wyleczyć antybiotykiem.

Co nam grozi od kleszczy?

[mw50]

Co grozi nam ze strony kleszczy?
30 maja, 09:02

Marek Matacz PAP Life

Dlaczego kleszcze są groźne, jak się przed nimi ochronić i co zrobić, jeśli już wbiją się w naszą skórę? Opowiada o tym dr Joanna Izdebska z Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego, w czasie IX Bałtyckiego Festiwalu Nauki.

PAP Life: Co nam grozi ze strony kleszczy, dlaczego są one takie niebezpieczne?
Joanna Izdebska: Kleszcz jest jednym z najbardziej niebezpiecznych pasożytów. Przede wszystkim uszkadza skórę otwierając drogę do różnego rodzaju infekcji. Sama ślina kleszcza jest bardzo toksyczna. Może powodować reakcje alergiczne, stany zapalne a nawet tzw. paraliż kleszczowy. Kleszcze przenoszą przy tym ogromne ilości różnych patogenów. Przez ukąszenie kleszcza można zarazić się np. zapaleniem opon mózgowych albo boreliozą.

Czy jakieś osoby są szczególnie narażone na zachorowanie?
Osoby z osłabionym układem immunologicznym są bardziej narażone na wszelkie choroby, w tym i te przenoszone przez kleszcze. Oczywiście istnieją osoby odporne na niektóre choroby przenoszone przez te pasożyty. Pamiętać należy też, że nie wszystkie kleszcze przenoszą patogeny, czasami to jest kilka procent., czasami poniżej 1 proc. populacji.

Jak najlepiej się zabezpieczyć?
Najbardziej skutecznym sposobem jest założenie odpowiedniej odzieży. Najlepsza jest luźna, śliska odzież, w której kleszcz nie może się zaczepić. Drugim krokiem jest dokładnie oglądanie całego ciała. Kleszcz nie wbija się w skórę od razu, tylko szuka dogodnego miejsca, w którym ma łatwy dostęp do naczyń krwionośnych. Czasami może po naszej skórze spacerować nawet kilkanaście godzin. Można się też zabezpieczyć za pomocą odpowiednich środków chemicznych. Trzeba jednak dokładnie przeczytać dołączone ulotkę, ponieważ mogą one w różny sposób działać na skórę.

Co, jeśli już znajdziemy kleszcza w naszej skórze?
Popularne smarowanie tłuszczem jest o tyle nieskuteczne, że po takim zabiegu kleszcz może wyjść dopiero po wielu godzinach. Przy usuwaniu go pęsetą, często w skórze pozostają jego narządy gębowe. Czasami kleszcz może z nich odrastać, tworzą się przy tym powikłania, stany ropne. Niekiedy taka sytuacja wymaga interwencji chirurga. W aptekach są natomiast dostępne specjalnie urządzenia do usuwania kleszczy, np. specjalne strzykawki. To jest dobry sposób.

Na jakie objawy pojawiające się po ukąszeniu zwrócić uwagę?
Przede wszystkim na zaczerwienienie. Może ono świadczyć o reakcji alergicznej lub stanie zapalnym. Bardzo groźny jest tzw. rumień wędrujący, ponieważ świadczy on o rozwoju boreliozy.

Jak wygląda taki odczyn?
Jest to zaczerwienienie, które pojawia się w miejscu ukąszenia, ale później przemieszcza się w kierunku serca. W takim przypadku należy natychmiast udać się do lekarza.

(M. Mikołajska)
Autor: Marek Matacz Źródło: PAP Life

[mw50]

Kleszcze występują powszechnie na terenie całego kraju. Są aktywne od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Żyją w miejscach lekko wilgotnych i obfitujących w roślinność. Można spotkać je w lasach i na ich obrzeżach, w zagajnikach, na obszarach porośniętych wysoką trawą, zaroślami lub paprociami, na łąkach, pastwiskach, nad brzegami rzek i jezior. Pojawiają się także w parkach i na działkach. Żyją one w ściółce i w poszukiwaniu swych żywicieli (zwierząt, ludzi) wspinają się na trawy i krzewy nie wyżej niż na 20 do 70 cm. Kleszcze żywią się krwią zwierząt i ludzi. Posiadają zmysły powonienia i temperatury, które pozwalają im na wykrycie „ofiary”. W czasie wysysania krwi przenoszą groźne dla zdrowia wirusy kleszczowego zapalenia mózgu i bakterie boreliozy.
Jak chronić się przed kleszczami w przyrodzie?
Właściwy ubiór podczas przebywania w siedliskach kleszczy może utrudnić przedostanie się kleszcza na skórę człowieka. Ściąganie gumką nogawek spodni lub wkładanie nogawek w skarpetki, noszenie obuwia krytego i bluzek z długim rękawem. Stosowanie środków odstraszających (repelentów kupionych w aptece).Staranne oglądanie ubrania i skóry po powrocie z lasu, parku i innych siedlisk, w których istnieje ryzyko atakowania ludzi przez kleszcza. Kleszcze zanim zakotwiczą się hypostomem w skórze poszukują odpowiedniego miejsca do żerowania, które następnie znieczulają dlatego nie czujemy bólu podczas ukłucia.
U dzieci najczęściej (w około 70% przypadków) lokalizują się na głowie, zazwyczaj na granicy włosów i za uszami, zaś u dorosłych w miejscach gdzie skóra jest delikatna (najczęściej w naturalnych zgięciach ciała np. pod kolanami, w pachwinach, na brzuchu, pod piersiami).
Jak usunąć przyczepione do skóry kleszcze?
Kleszcza należy uchwycić delikatnie pensetą przy samej skórze i wyciągnąć zdecydowanym ruchem obrotowym. Przy takim ruchu zęby hypostomu stawiają mniejszy opór, przez co kleszcz nie zostaje uszkodzony i nie ma niebezpieczeństwa wylania na skórę zawartości jego ciała, w której mogą znajdować się drobnoustroje. Podczas usuwania kleszcza nie naciskać na jego ciało, nie przypalać, nie smarować masłem, lakierem, nie maltretować albowiem może to doprowadzić do wyrzucenia treści pokarmowej kleszcza do rany i tym samym zwiększyć ryzyko zakażenia. Po wyjęciu kleszcza miejsce ukłucia starannie zdezynfekować.
W aptekach dostępne są także różnego rodzaju pompki, które należy stosować zgodnie z zaleceniami producentów.
Więcej informacji na stronie www.wsse.olsztyn.pl i www.kleszczeinfo.pl

BORELIOZA

[mw66]

Borelioza jest to wywołana przez krętki Borrelia burgdorferi przewlekła choroba wielonarządowa, przenoszona przez kleszcze. Obraz kliniczny choroby jest zróżnicowany i zależy zarówno od etapu, jak i zaawansowania zmian narządowych. Powszechnie przyjęto podział na : postać wczesna zlokalizowana (rumień przewlekły wędrujący, chłoniak limfocytarny skóry), postać wczesna rozsiana (zmiany m.in. w układzie nerwowym, kostno-stawowym, sercu i oku), postać późna boreliozy (przewlekłe zanikowe zapalenie skóry, przewlekłe zapalenie stawów, przewlekłe zespoły neurologiczne i psychiatryczne). Choroba występuje na całym świecie. W Polsce najwięcej zachorowań rejestruje sie w regionie białostockim, z wyraźna tendencja wzrostową w ostatnich latach. W diagnostyce należy uwzględnić wywiad epidemiologiczny, badanie przedmiotowe i badania laboratoryjne.

Często stosowany w diagnostyce boreliozy test Elisa daje dodatnie wyniki u 70 % chorych. Pewniejszym sposobem potwierdzenia boreliozy jest badanie za pomocą testu Western-blot w klasach IgG i IgM. Test Western blot w klasie IgM wykrywa chorobę u 95% chorych z objawami klinicznymi. Należy przy tym pamiętać, że testy te pokazują tylko obecność boreliozy we krwi człowieka.

W przypadku kiedy borelioza jest w układzie nerwowym w głowie (zwana często "neuroboreliozą") i nie przekroczy bariery krew-mózg to żadne tego typu testy jej nie wykryją. Jedyną skuteczną metodą w takim przypadku jest metoda biorezonansowa, która niezależnie od miejsca w organizmie jest w stanie potwierdzić obecność patogenu. Może być nawet taka sytuacja, kiedy borelioza jest w stanie tzw. uśpionym.

Należy pamiętać o tym, że testy morfologiczne, a szczególnie test IgG i IgM określa nie tylko obecność boreliozy we krwi, ale również często daje wynik dodatni przy toksoplazmozie, marskości wątroby, wirusie Epstein Barr, RZS, SM, nadczynności tarczycy, łuszczycy, oraz w różnych postaciach nowotworach złośliwych, w tym chłoniakach nieziarnicznych, raka jelita grubego, raka głowy i szyi, oraz raka piersi.

Inną kwestią jest terapia przeciw boreliozie. Z naszych obserwacji wynika, iż stosowane terapie antybiotykowe nie likwidują w 100% boreliozy. Często po takich terapiach borelioza przekracza tzw. barierę krew-mózg i „zasiedla” się w układzie nerwowym, na który nie działają żadne antybiotyki.I w takim przypadku skuteczną metodą diagnozy jaki terapii usuwania borelii jest metodoa biorezonansowa.

Z naszej praktyki wynika, że już po pierwszej wizycie terapeutycznej dotyczącej usunięcia boreliozy,borelioza się nie testuje.Pewność co do braku boreliozy w organiźmie człowieka uzyskujemy dopiero po 2-giej wizycie sprawdzającej, która jest nieodzowna po 2-3 tygodni po terapii. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli testy morfologiczne Elisa, Western blota potwierdziły obecność boreliozy we krwi to na potwierdzenie skuteczności terapii falowej można się udać dopiero po 2-3 tygodniach po sprawdzeniu- 2giej wizycie. Oczywiście wynik powinien być ujemny, chyba, że w organizmie są inne schorzenia wymienione wcześniej, które zniekształcają obraz w szczególności badania IgG i IgM.


W leczeniu podaje sie antybiotyki z grupy penicylin i cefalosporyny, a niekiedy także tetracykliny i makrolidy.Borelioze mogą wywołać trzy genoszczepy: Borrelia burgdorferi sensu stricto. Borrelia afzeli i Borrelia garini.Borelioza (choroba z Lyme) jest spowodowana przez krętki Borrelia burgdorferi, które są przenoszone na ludzi przez zakażone kleszcze gatunku Ixodes. Kleszcze żyją w lasach położonych na terenach wilgotnych, w miejscach porośniętych olcha, dzikim bzem lub paprociami i żerują na ponad 300 gatunkach ssaków, ptaków i gadów, głównie drobnych gryzoniach. Ryzyko zakażenia człowieka zależy od obszaru geograficznego, na którym doszło do ukąszenia, stadia rozwojowego kleszcza oraz czasu przebywania owada w skórze. Przebieg kliniczny boreliozy można podzielić na okres wczesny i późny. Najbardziej charakterystycznym wczesnym objawem choroby jest rumień wędrujący, który pojawia sie na skórze w miejscu ukąszenia przez kleszcza. Zakażenie może wywoływać ponadto rozsiane zmiany skórne, stawowe, w układzie nerwowym lub wielonarządowe. Zastosowanie właściwej antybiotykoterapii nie do końca zapewnia pomyślność leczenia. Formy przetrwalnikowe (cysty,sferoplasty i blebs) są okrągłe, nieruchliwe i pozbawione ściany komórkowej, a zatem niewrażliwe na działanie antybiotyków.Jeśli infekcja nie jest leczona bądź gdy leczy się ją niewłaściwie, może spowodować silny,wędrujący ból i obrzęki stawów – najczęściej kolan – miesiące bądź lata później. W dodatku po kilku tygodniach, miesiącach czy nawet latach od nieleczonej infekcji bakteria może spowodować zapalenie opon mózgowych, przejściowe porażenie mięśni twarzy, drętwienie lub osłabienie kończyn, zaburzenia pamięci i koncentracji, zmiany nastroju, osobowości i snu. U niektórych nieleczonych pacjentów pojawiają się przemijające zaburzenia rytmu serca, zapalenie oczu czy wątroby.Najczęstszymi żywicielami kleszcza są jelenie i myszy, ale żeruje także na ptakach, psach i różnych gryzoniach, na przykład wiewiórkach. Najbardziej niebezpieczna dla ludzi jest pojawiająca się wiosną i wczesnym latem mniejsza postać kleszcza zwana nimfą. Najtrudniej też ją dostrzec, zwłaszcza na skórze pokrytej włosami.

Jeśli masz jakiekolwiek pytania odnośnie boreliozy lub innych chorób, nie jesteś pewien, co Ci dolega, napisz lub zadzwoń.
Jeśli masz dość bezskutecznego leczenia boreliozy, czekania miesiącami na wizytę u sławnego specjalisty lub po prostu nie wiesz, czy do końca ją wyleczyłeś, umów się na wizytę u nas. Jesteśmy po to, aby Ci pomóc.

[unhappy]

mw66 napisał:

> W przypadku kiedy borelioza jest w układzie nerwowym w głowie (zwana często "ne
> uroboreliozą") i nie przekroczy bariery krew-mózg to żadne tego typu testy jej
> nie wykryją. Jedyną skuteczną metodą w takim przypadku jest metoda biorezonanso
> wa, która niezależnie od miejsca w organizmie jest w stanie potwierdzić obecnoś
> ć patogenu. Może być nawet taka sytuacja, kiedy borelioza jest w stanie tzw. uś
> pionym.

Metoda biorezonansowa niczego nie wykrywa. Nie jest metodą diagnostyczną. Jest tylko i wyłącznie sposobem na wyłudzanie kasy. Jeśli jednak twierdzisz, że jest metodą diagnostyczną to poproszę o wiarygodne i weryfikowalne źródła. Bo póki co robisz ludziom wodę z mózgu.

Kleszcze nadal grożne

[pupa12]

Pajęczaki, do których zalicza się kleszcze są bardzo niebezpieczne, bo przenoszą trudne do wyleczenia choroby, np. kleszczowe zapalenie mózgu lub boreliozę.

Silne mrozy w lutym bieżącego roku nie zaszkodziły kleszczom w najmniejszym stopniu. Wraz ze wzrostem temperatur kleszcze ponownie stały się aktywne. Christine Klaus z Instytutu Friedricha Loeffera w Jenie zaleca jednak zachowanie spokoju. - Z kleszczami należy się oswoić jak z każdym innym niebezpieczeństwem, bo kleszcze były, są i będą - twierdzi Christine Klaus. Do przeżycia potrzebują określonych temperatur, wysokiej wilgotności powietrza oraz pod dostatkiem żywicieli, t.j. myszy, jeży, lisów i innych ssaków żyjących w lesie.

Bez znaczenia w przypadku kleszczy jest to, czy zima była mroźna, czy też łagodna. Kleszcze są w stanie przetrwać każdą temperaturę. Nawet silne mrozy.
Atrakcyjni dla kleszcza
W poszukiwaniu żywiciela ważną rolę u kleszczy odgrywa ruch, ciepło i inne czynniki chemiczne, np. zapach. Przypuszczalnie dlatego określone grupy ludzi są częściej kąsana przez kleszcze, niż inne. - Po prostu mają pociągający dla kleszczy zapach - tłumaczy Christine Klaus.
Jednocześnie człowiek nie jest wcale właściwym żywicielem dla kleszczy. Często nie wiedząc o tym przynosi go do mieszkania, gdzie z braku odpowiedniej wilgotności powietrza kleszcz wysycha i odpada i ląduje ostatecznie w odkurzaczu.

Kleszczowe zapalenie mózgu
W określonych regionach Niemiec ryzyko ukąszenia przez kleszcze, które wywołują zapalenie mózgu, jest wyjątkowo wysokie. Instytut Kocha podaje jako regiony wysokiego ryzyka Bawarię i Badenię-Wirtembergię oraz niektóre rejony Hesji, Turyngii i Nadrenii-Palatynatu. W 2011 roku odnotowano tam 423 przypadki zachorowań. Rok wcześniej było ich 260.

Borelioza
5 do 40 procent kleszczy jest zarażonych wirusem boreliozy. Nie można się przeciwko niej zaszczepić, bo szczepionka i tak po określonym czasie nie chroni już przed nową infekcją. Borelioza atakuje najczęściej system nerwowy. W latach 2004- 2010 odnotowano w Niemczech Wschodnich od 4 do 6 tys. przypadków zachorowań. Być może liczba ta była nawet wyższa, ponieważ boreliozę można zdiagnozować dopiero z dużym opóźnieniem.
Trudno jest też jednoznacznie potwierdzić opinie, że z powodu zmian klimatycznych kleszcze gwałtownie rozprzestrzeniły się w ostatnich latach. Wykonane w Szwecji badania potwierdziły jedynie przypuszczenie, że "upatrzyły sobie" teraz północ Europy. A czescy badacze stwierdzili, że kleszcze są w stanie przetrwać nawet na wysokości ponad 1000 m n.p.m.

dapd / Alexandra Jarecka