Nasze legyndy i bojki

[ballest]

Tu cos napisane kedys przez Szwagra:

"Biouo dama ze starego zomku we Szauszy

Szausza to je jedna ze wsiow kere lezom niydaleko ode Glywic i kero mo tysz
jedna swoja legynda, kero sie potym zresztom w zycie obrucioua.
Bouo to downo tymu jak jeszcze "Pony" ze Szauszy we starym zomku miyszkali.
Zomek tyn postowiyli we roku 1781 a juz niydugo potym straszoua tam ta biouo
dama. Niykere niychcieli wierzyc ize ona tam naprowdy miyszko, tym sie ona
tysz zowdy za kara pokozywaua i ich straszoua. Bou roz dwiesta lot tymu jedyn
francuski oficyjer kery we tych napoleonskich fojnach trefiou do szauszy i
tam
miou spac. Tyn Francyjok za pierona niychciou wierzyc we ta "biouo dama" i
sie
podsmiywou kej mu o niyj rozprowiali przi jodle. Kej juz se pojod to poszou
do
odniego izby we tym starym zomku i chciou sie prawie legnonc, a tu naroz
drzwiyza sie roztwiyrajom i stowo we tyj izbie tako biouo mara. Ta mara to
boua ta biouo dama, a miaua na gowie taki biouy caun, choby gardina, i
obleczono boua blank coukym po biouymu. Tyn francuski oficyjer zaro uapsnou
pistoula i szczelou we nia, ale kula ino sie pokulaua po izbie i legua kole
klajdu od biouyj damy. On, tyn Francyjok, juzas nic ino za szabla uapsnou i
chciou niom machnonc, ale naroz mu sie ino gryf we rynce ostou, a szabla
lezaua juzas, tak jak kula od pistouli tysz, kole biouyj damy. Francyjok sie
zrobiou blady jak kyjza i sie obalou, bo dostou hercklekotow i hercszlagu.
Potym to ino policmajstry i syndzie wynodli ize to niy boua zodno mara ino
pokojowka ze zomku kero chciaua dac nauczka tymu wojokowi ze Francyji. A boua
ona tako szprytno i wysu'a przodki proch ze pistouli i rozmontowaua tysz
szabla kero Francyjok ostowiou lezec we izbie.
Tak to je ze niydowiarkami, kere niywierzom we mary i "bioue damy". Tyn zomek
mogecie se obejzec na obrozku kery namalowou inkszy wojok we 1810 roku,
kerymu
bouo Höcker i kery go namalowou tak coby bouo widac i okno ze tego cimra we
kerym miyszkou tyn wojok ze Francyji. Potym postowiyli we Szauszy nowy zomek
i
jakos sie ta "biouo dama" stracioua. Mozno sie jyj tyn nowy zomek wiyncyj
podobou i sie tam przekludzioua, pieron wiy. "

[rita100]

Białej Damy już nie ma , a zamek ?

[dede99]

Zamek jest i podobno swiyzo ,,wyremontowany"

[szwager_z_laband]

tego starego juz nima, tera je tam nowy zomek.

A sam mom do wos blank nowo/staro legynda, a raczyj jeszcze jedna wersja o
diobelskim kamiyniu. Tym razym ale w nawionzaniu do Toszka:)

Diobeski kamiyn ze Toszka

Wiycie kaj je we Toszku zomek? Ja na zicher wiycie, a tera se przipomniec
musiscie kaj som stare wauy obronne. Tosz zaroski kole nich je tako sztrasa, co
za Niymca jeszcze mianowali Burgwallstrasse. Kedys miyszkou we niyj jedyn
stolorz, kerymu bouo Cichy. Prziszou na nasze ziymie kedys czas biydy, i tymu
stolorzowi tysz szuo blank ale to blank zle, juz niy wiedziou jak mo wyzyc.
Cichy dugo myslou co mo zrobic coby wylys ze biydy, a jak juz niy widziou
zodnego wynscia to se pomyslou, ize mozno dziobou mu ino pomoc moge, i tak
zaczon kombinowac jak tego dziobua znonsc. Poszou roz kole dwanostyj we nocy do
lasu i blank zadnymi przeklynstwoma wouou na dziobua. Za piyrszym razym nic
sie niy pokozauo, we drugo nocka gynau tak samo, ale jak czeci roz we nocy to
samo sprobowou, a boua to prawie nocka przed swiyntym Zwiastowania Maryi, to
naroz gynau jak pizuo dwanoscie na wiezy we Toszku, zrobiou sie pieronowy
wiater. Niy ino wiater ale sie zrobiou, naroz paczy a coroz blizyj ku niymu
kulo sie ze daleka fojer, tak choby sroge kouo co sie poli. Wiela niy czekou a
tyn fojer zaczimou sie tam kaj on stou i czekou na dziobua. Cichy ale sie niy
wystraszou, a kole niego zrobiouo sie naroz cicho, co ani niy bouo suychac
lisci na drzewach. Cichy za to zaczon godac a jak sie ino odezwou to tam kaj
przedtym widziou fojer, tera stanou przed nim prawdziwy dziobou. Stolorz Cichy
zaczon prosic dziobua coby mu pomog, a tyn mu na to padou, ize mu pomoge ale
musi za to dostac za czi lata od niego duszyczka. Cichy podpisou swojom krwiom
cyrograf i stanouo na tym, co za czi lata odniego dusza bydzie nolezec do
dziobua. Od tego czasu Cichymu szuo richtik dobrze i bou coroski to bogatszy.
Prziszou ale tyn czeci rok, i stolorzowi coroz to wiyncyj zol sie robiouo i
stracha dostowou, bo wiedziou co dziobou sie przeca o swoje upomni. Tak
prziszou Cichy ku tymu coby sie poradzic u jakegos poboznego czuowieka, mozno
znod by sie do niego jeszcze jakis ratunek, pomyslou. Jak pomyslou tak i
zrobiou, a za rada usuyszou, ize mo mocka piynindzy biydnym porozdowac, a kole
zomka we Toszku mo postowic kloster/klasztor. Piyniyndzy porozdowou biydokow we
Toszku a i kloster juz obsztalowou jak sie nolezy. Gynau jak skonczou sie czeci
rok dziobou prziszou do stolorza Cichego, ale merknou jak tyn go wycwancigowou
i ze zuosci wzion richtik srogi jak skaua kamiyn coby ciepnonc na dom od
Cichego. Jak ale chciou ciepnonc to tyn kamiyn mu sie wyslizg ze rynki, gibko
jeszcze kopnou go ze coukyj siouy nogom, ale kamiyn niy poleciou tak jak miou i
sleciou we lesie pod Toszkym, tak ze zodnymu nic sie niy stauo. Tego klasztoru
ale juz niyma, bo roz jak wojoki wlezli do Toszka to go zbulyli. A mozno zyjom
jeszcze we Toszku ludzie co wiedzom kaj tyn klasztor stou i mozno nawet bydom
sie one minowac Cichy abo jakos tak podobnie(?), pieron wiy ...

[rita100]

:) Tylko pomalutku zamieszczajcie , bo czytanie jest powolne.
a jeszcze praca czeka.
I mam prośbe , tytuł legendy zamieszczajcie w temacie , latwiej jest odnależ .

[ballest]

Laband tak tera myslam, klaj je najblizszy las kolo Toszka ?

Tera wiym jak se do Barglowki jedzie!

[szwager_z_laband]

a jo sie zastanawiom eli to niy idzie ino o zaadoptowanie naszego
glywickego "kamiynia" na poczeby Toszka(?)

Dyc pamiyntom ize tym kamiyniow kery je np we parku Zakanauym(Stare Laband)
tysz ludzie ze Laband wziynli i zrobiyli mu z tyj geszichty ze Sobiszowic swoja
wuosno - pamiyntom jak jeszcze moja tanty mi ta "bojka" opowiadaua :)

[ballest]

To je tysz mozliwe, ale najwiyncy bojek bouo uo utopkach ;)

[rita100]

Czyli dalej poszukujecie diabelski kamień z Toszka ?
Przydałby się tu zespół archeologiczny ;)))
Kamienie są wieczne , musi tam gdzieś być ;)

[ballest]

Ty nie bouo kedys jakymis diobuowi Rita na imie ;) ???

[szwager_z_laband]

:))

Rita obejz se jak wyglondo tyn ze tyj glywickyj legyndy naprowdy:

www.gliwiczanie.pl/Reportaz/las_lab/las_lab_01.html

a sam inksze z wersji tyj legyndy do przipomniynia:

schlesien.nwgw.de/46x5x0.xhtml
schlesien.nwgw.de/34x5x0.xhtml
O srogim kamiyniu ze lasa kole Laband

Downo tymu we Pyskowicach we jednyj gospodzie suepali razym dziobou i jedyn
gospodorz. Tyn gospodorz juz bou couki czerwony ze suepania po gymbie, a tyn
dziobou aze modry kichol dostou od gorzouy. Tak suepali i przi tym suepaniu tyn
gospodorz obiecou dziobuowi ize oddo mu swoja duszyczka jak tyn przitargo taki
jedyn srogi kamiyn’ ze kole Rybnika aze do Pyskowic. Warunek ino bou taki ize
tyn dziobou szafnie to od dwanostyj we nocy do czasu jak bydzie suychac rano
piyrszego kokota. Dziobou zaroski na to przistou a tegogospodorza zaro zaczon
strach chytac, i jak wyloz ze gospody to gibko poszou do Nowyj Wsi (Neudorf)
przi Glywicach i padou wszysko odniego kamratowi, kery obiecou ize mu pomoge.
Obgodali se oba ize jak tyn dziobou bydzie tyn kamiyn targou kole Glywic to go
wystrachajom tak coby mu tyn sleciou na ziymia, a wystrachac’ go wystrachajom
tak co kokotowi wyrwiom piyrza coby zaczon pioc’. No tosz we doma od tego
kamarada, a miyszkou on tam kaj potym Neudorferstr. trefiaua sie ze
Germaniaplatz(ym) juz wszysko narichtowali coby ino to klapuo, kokota czimali w
klotce coby za niym niy lotac’, a ta klotka postowiyli we kole okna. No tosz
kej tyn dziobou, couki zgrzony i zadychany, szou tam ze tym matnym kamiyniym,
to tyn kamarad wyrwou piyrze kokotowi ze ogona a tyn zaczon pioc’ choby mu
couke piyrze i jeszcze co inkszego wytargali. Tak tyn dziobou przegrou odnich
weta, i ze zuosci ciepnou tym kamiyniym we tyn dom kaj bouo suychac’ tego
kokota. Kamiyn niy trefiou jak miou i po drodze przihaczou we wieza od starego
koscioua we Szobiszowicach, ale poleciou konsek dalyj i sleciou we lesie kole
Laband. Jak tyn kamiyn rombnou o ziymia tak sie rozleciou tysz na wiyncyj
myn’szych kizlokow a te sie poroslotywauy i lezom do dzisiej jak pociepniynte
po coukich polach kole Laband. Nojwiynkszy konsek ostou sie we tym lesie kole
Laband i godajom na niego do dzisiej „diobelski kamiyn”, a wieza ze starego
kos’cioua we Szobiszowicach je do dzisiej myn’szo po tym jak tyn kamiyn jom
trefiou i zbulou.

Germaniaplatz - Plac Piastów


Neudorferstraße – ulica Boh. Getta Warszawskiego


Szobiszowice – Petersdorf - Sobiszowice

[rita100]

U nas diabły nazywają się klobuki lub kołbuki ;)
No to się wczytuje.
Wyjatkowe szczęście mam dzisiej z czasem

ps

[szwager_z_laband]

a to je kamiyn we starym parku we Laband(Zakanauym) - tyn kamiyn podobno
wyciogli na wiyrch jak budowali kanau, ale ludzie ze Zakanau niydugo potym juz
przerobiyli legynda ze sobiszowic na "Zakanau" i juz tyn dziobou ciepou
kapiyniym we wieza ze starego kosciouy Zakanauym


to je stary kosciou Zakanauym:

zeus.polsl.gliwice.pl/~wojsl/woj_slaskie/m_gliwice/Labedy/nmp1.jpg
zeus.polsl.gliwice.pl/~wojsl/woj_slaskie/m_gliwice/Labedy/nmp.jpg
a to je tyn kamiyn w parku:

zeus.polsl.gliwice.pl/~wojsl/woj_slaskie/m_gliwice/Labedy/glaz.jpg

[ballest]

No to tyn kamiyn tam richtig lezy, a jou myslou to je bojka!

[rita100]

Ten wątek najbardziej mi odpowiada, tylko jest dużo czytania - ten kopany
kamień przez diabełka powinien miec tabliczkę z legendą. Fajne są też zdjęcia i
krajobraz prawdziwie utopcowy.

Ballest, masz juz obiekt do zwiedzania - diabelski kamień ;)
Laband , a Ty widziałeś na żywao ten kamień ?

[szwager_z_laband]

niy, bo tyn teryn bou za moich czasow terynym wojskowym, i chba jeszcze dzisiej
niy idzie tam za ajnfach wlys

ps

tukej bydymy musieli poprosic nojlepiyj Margotka o aktualne dane :)

Margotko je zes sam? - hu,hu!!!

:))

[ballest]

RITA, czy jou w twoich uoczach DIOBLYM je ?

[rita100]

ogladam bardzo dokładnie , przez to pomalutku atek idzie , ale takie rzeczy to
nic na szybkiego i jeszcze musze sobie tłumaczyć.
"Zaczon ryczec jak to dziobuy majom moda, i kopnou we odniego kamiyn tym
konskim kopytym. Kamiyn od dziobua leciou bez luft i doleciou aze do lasa kole
Laband. Tam lezy do dzisiej i do dzisiej idzie na nim se oglondnonc odcisniony
slad od kopyta."

Rózne watki tych legend macie , tak jak wszyscy,zdresztą ludzie przenosząc sie
z miejsca na inne miejsce zabierają także ze sobą legendy i tak legendy
warmińskie również zawędrowały ze Ślaska.

"majsterr ja potrrafie to zrrobic , tylko po smierrci musisz mi twojom
duszyczke oddac, rrr..." . Majster sie zgodziol , ino pod jednym warunkym , co
do dwonostyj wieza bydzie stoc gotowo . A jak niy , to "po ptokach" ze duszom
do dziobla . Dziobol se mysli , "toz mom cie duszyczko , rrr" i wzion sie do
roboty . Kosciol bol prawie colki skonczony ino ostatnio cegla jeszcze
zostala , kero mondry majster polol przodki swiynconom wodom . Spociol sie
dziobol i zrobiol blank czerwony ze zlosci , a cegly i tak niy umiol chycic .
Tak tyz dwonasto godzina prziszla . Wieza niy bola gotowo , a dziobol ze zlosci
wzion i kopnol kamiyniym we kosciol , ino za dobrze niy trefiol , to tyz
kosciol sie ostol , choc niy colkiym taki jaki miol byc . Kamiyn , kery tyn
dziobol kopnol , sleciol we labyndzkim lesie i idzie jeszcze dzisiej obejrzec
na nim slad nogi od dziobla . Majster zol dugo , szczynsliwie i bol szanowany ,
a ludzie dugo go spominali we colkich Sobiszowicach , Gliwicach a nawet we
Starych Labyndach , skond je pol mojyj familii . Tego dziobla idzie jeszcze
spotkac na colkim Gornym Slonsku . A poznocie go po tym , co dalyj kuleje od
tego kopniyncia w kamiyn . To je wszysko zywo prowda .

Meg_s, czy Laband czasmi nie kuleje, a może Ballest ? ;)))(tak sobie żartuje)
www.gliwiczanie.pl/Reportaz/las_lab/las_lab_01.html
Tu jest ten kamień - ale wiecie co, jestem zachwycona krajobrazem, niesamowita
wyprawa, bajeczna, natura, woda, las , komary i kleszcze. Raj , faktycznie raj.
Wspaniałą sobie wyprawę zrobiliście. Ja w byłam w Ojcowie, duzo kamieni sie
naoglądałam, ale ten Wasz diabelski kamień to jest w ukryciu , do niego trzeba
chyba przewodnika :) Ciekawe czy ten odcisk stopy diabelskiej tam jest, czy
czeka na Ballesta ;)))))))
Wspaniała legendarną wycieczke sobie zrobiliśmy :)
Jestem pod wrażeniem

Narzeczone z kamiynia

[szwager_z_laband]

Niydaleko od Toszka som Gajowice, co sie kedys Giegowitz abo Steinrück
mianowauy. Kole tyj wsi je trocha mauych gorkow i rosnie tam niy za wiela
drzewow. Na jednyj z tych gorkow jeszcze moja tanty pamiynto taki drzewniany
krojc a kole niego dwa sroge kamiynie. Tyn krojc postowiyli tam ludzie podobno
kajsik 170 lot tymu, jak na Bauerow u nos ciynszke lata prziszuy, na polach nic
niy chciauo rosnonc, i z tego czasu je to tysz ta geszichta.
Downo tymu miyszkou we Gajowicach bogaty bauer, kery miou dwoch synkow i jedna
tako richtik piykno cera. Ta cera boua jeszcze blank modo jak tyn fater umar, i
ona nic niy chciaua suchac na mama i co jyj ino mama niy padaua to ona sie ze
wszyskego smioua jak przemondrzauo i ku tymu boua rozpustno. Wszyske juz z
czasym wiedzieli, ize ta cera tako je i ino kiwali gowami, ize tako fajno
dzioucha a tako z niyj niyfajno pierona. Niydosc, ize i ta dzioucha boua
rozpustno, to jeszcze poytm zapoznaua we somsiedniyj wsi szaca, kery juzas bou
blank sporny i przepadzity. Tak sie oni oba dobrali, co dugo niy trwauo a boua
z nich para. Jak mama od tyj dziouchy to wszysko widziaua to aze jom serce
bolauo, i roz padaua tyj dziousze, ize lepiyj by bouo keby sie ona i tyn szac
lepiyj we kamiynie zamiyniyli niz by mieli dalyj take byc jak som. Najprzod jak
ta mamma tak padaua, to wyglondauo na to, co se ta cera do wzionua do serca,
ale dugo to niy bouo. Prawie niydugo po tym we Sierotach(Sieroty, Schieroth,
Schönrode) bou fajer i wszyske sie tam wybiyrali na tancowanie, no i te
narzeczone tysz. Jak szli nazod w nocy do Gajowic, to przeuaziyli kole tego
krojca na tyj gorce, smioli sie ze tego krziza i te tego co mama tyj cerze o
nich padaua. Nazoz merknou tyn synek, ize odniego lipsta sie stracioua. Obejzou
sie za sia i przed sia, wszyndzie kukou, ale lipsta boua wek, i ino srogi
kamiyn stou kole niego. Tera dostou stracha i chciou uciykac, ale juz bouo za
niyskoro, obalou sie i tysz sie zamiyniou we srogi kamiyn. Tak sie speuniouo to
co im rzyczoua ta biydno matka. Kedys bouo jeszcze poznac na tych kamiyniach
gymby od tych modych. Dzisiej juz mauo kery pamiynto ta geszichta, bo niy widac
juz tych gymbow na tych kamiyniach, ale te kamiynie tam dalyj lezom jak downiyj.

[szwager_z_laband]

zeus.polsl.gliwice.pl/~wojsl/woj_slaskie/p_gliw_wielowies/gajowice.html

[rita100]

Czyli taka jest legenda o tej kapliczce , ciekawa.
I sama kapliczka z kamieni ułozona i to jeszcze Nepomucena.
Czy czasami nie trzena tej kapliczki do Nepomucenów wsadzić z legendą ?

[szwager_z_laband]

niy to niy je o tyj kapliczce, ale douech ta zajta cobys wiedziaua miyjwiyncyj
kaj to sie dziouo :))

[rita100]

bogaty bauer - u nas nazywano takiego czlowieka bogatego - gburem
a kto to jest szac ?
przeuaziyli kole tego krojca na tyj gorce,
a krojc ?
i to jeszcze - lipsta sie stracioua ?

Podobna legendę mam na Warmii, tylko tam cała wieś żyła grzesznie i nie mogli
znaleź czytsego człowieka by się wykupić. Też fajna legenda, napisze ją kiedyś.

[szwager_z_laband]

tyn gbur to je tysz inaczyj bamber

krojc to je krziz

lipsta to je narzeczono abo tako "niby narzeczono" (no wiysz o co mi idzie!,
tako z kerom sie uazi na zolyty:)

A jak godosz o coukyj wsi to mi sie tysz fajno geszichta spomniaua - powia jom
sam blank krotko:

jedyn chop miou baba co go nic suchac niy chciaua, i durch jom ino upominou.
ale ta pierona dalyj swoje i mu wynokwiaua. no to on jom roz we nocce razym ze
uozkym wraziou na dach i jak couko wies sie sleciaua to dopiyro jom sciongnou
jak mu obiecaua ize sie poprowi.

bo keby sie niy poprowioua to jyj padou ize mo dowac obacht coby sie juzas
kedys na dachu niy obudzioua.

:)

[rita100]

dzięki , takie to było proste , aż wstyd mi ;)
dobrze tłumaczysz
obrazowo, nawet łózko z babom na dach wyrzuciłeś , by babie wytłumaczyć ;)))

[szwager_z_laband]

kaj tam wytunaczyc, jo tak ino do szpasu te uozko tam wytargou :))

ps

no i czekom na ta bojka/legynda od cia :)

Mora ze Wojtowyj Wsi

[szwager_z_laband]

We Wojtowyj Wsi boua kedys gospoda we keryj w kozdo niydziela na wieczor
tancowauo mocka ludzi. Tam tysz zawsze tancowaua jedna dzioucha i w zodno
niydziela jyj niy zabrakuo. Jedyn synek ze Wojtowyj Wsi se jom upaczou i jak
gupi za niom urgou. Tyn synek merknou tysz, ize zowdy we nocy, jak miauo na
zygorze prawie pokozac dwanoscie, to ta dzioucha sie tracioua furt. Tego synka
tak to tropiouo, ize roz wyloz raus jak jeszcze niy bouo dwanoscie i schowou
sie za drzwiyrzami coby widziec kaj to ta dzioucha pondzie. No i tysz wiela niy
czekou a ta dziouchy wylazua na plac i poleciaua furt. On zaroski poleciou
gibko za niom i prawie chyciou jom za rynka, naroz ale ta dzioucha sie zrobioua
blank sztywno i ze gymby wyleciaua jyj mauo mysz i sie stracioua kajs po
ciymku, ajnfach niy bouo widac kaj. Tyn synek legnou ta dzioucha na trowie.
Couko godzina tak lezaua ta dzioucha, az naroz przileciaua ta mysz nazod i
wskoczoua jyj juzas nazod do gymby. Teroski wstanoua ta dzioucha i poszua gibko
wek. Od tego czasu juz jom tyn synek, ani zodyn inkszy ze Wojtowyj Wsi niy
widziou wincyj.

Do tego czasu mocka ludzi ze Wojtowyj Wsi mynczoua Mora. Jak spali to ciynszko
im sie dychauo, cos ich cisuo i gniotuo tak ze cinszko dychali jak spali i
zodyn niy wiedziou co na to poradzic. Ale od czasu jak sie ta dzioucha
stracioua tak sie i to straciouo. Widac boua to richtik Mora ...

[szwager_z_laband]

zeus.polsl.gliwice.pl/~wojsl/woj_slaskie/m_gliwice/wojtowa.html

[rita100]

O Morach , ktore męczą ludzi będzie jutro, ale o tym , ze myszka wskakuje i
wyskakuje z ust to słysze po raz pierwszy, teraz będe szkryfować na temat, daj
pozor, bo będzie długie i bardzo ważne spostrzeżenie. Przeczytaj spokojnie i
nie śpiesz się.
Już wklejam.

[szwager_z_laband]

obiecuja ze do jutra przeczytom, bo musza zaros ucykac na nocka !

:)

[rita100]

Mam taką fajną legendę o bezbożnikach ;)
Napisana gwarą warmińską. Odkąd czytam te bajeczki i legendy pokochałam tą
gwarę, odkąd poznałam historię ludu Prus jestem do nich w ogromnej pokorze.
Poznaje tajniki tego ludu i powiem Ci szczerze, że takiego cierpienia narodu
Prusów chyba mało kto poznał, a ja zaczynam odkrywać ich tajemnice. Ogromne
wrażenie wywarły na mnie Kamienne Baby Pruskie. Tylko popatrz na nie, nic nie
mów , a sam kształt ust tych Kamiennych Bab Pruskich Ci wszystko powie. To jest
ich cierpienie.
perkuns.fm.interia.pl/Galerie/bk01.html
klikaj dalej i dalej i patrz na twarze tych Bab Pruskich i zastanów się co one
mówią.
My wszyscy, którzy poznaliśmy tajniki ich losów chylimy głowę.
Laband , tego nie komentuj, tego się nie da komentować.
Tego się nie da porównywać z losem Slązaków.

A teraz czas na nasze fantastyczne legendy , tu możemy nawet pofantazjować :)
Muszę Ci jeszcze coś powiedzieć, wiesz, że interesować się legendami zaczełam
po przeczytaniu Twoich legend śląskich. Ja już dawno na nie zwróciłam uwagę,
tylko jeszcze tak nie rozumiałam gwary, leżały na wątku , a wątek uciekał i
pewnego razu , niedawno klikłam na księgarnię internetową w goglach i
wyskoczyła taka pozycja 'Bajki i legendy W i M'. Natychmiast zamówiłam
telefonicznie, pan powiedział mi , że to jest jedyna pozycja i natychmiast mi
wysłał. Kiedy książeczka przszła i zobaczyłam , ze napisana jest w gwarze
warmińskiej , wydana w 1953 roku tak pot mnie oblał i ręce drzały - nie
wierzyłam , że unikat gwary już zapomnianej wpadł mi w moje ręce. Postanowiłam
zamieścić te legendy na internecie w przekonaniu , że i kogoś jeszcze uciesze.
Kiedy ją skończę publikować, ksiązkę wyślę do Olsztyna - tam jest jej miejsce.
W tłumie moich książek zginie, a ta pozycja musi być dla przyszłego pokolenia.
Bije ona sercem Warmii i Mazur.

[rita100]

W Lidzbarku bezbożność panowała, zamiast kościoła to poszli do lasu na spacerek
i na muzyki. Tedy Pon Bóg żidzioł, co miorka sia dopełniuła na to bezbożność.
To buło, co taka góra srogo zaczeła naprzeciwko mniasta iść. Tedy noród
westchnoł do Boga o ratunek, tedy przypomniał sobzie, co to jest licho. I tedy
tlo buło mózione: "Chto nieżinny (niewinny) mniał iść tej górze naprzeciwko z
przenaświętszem sakramentem". To sia nicht nie nalaz aż jena panna, co swojej
nieżinności nie straciła, co buła godzien tego nieść. I wyszli z procesyjo
przeciwko tej górze. I tam ksiądz odprażiuł mszo świanto. Naród sia poprażiuł
(poprawił), ta góra została stoić. I dotychczas bywało, że w jeden dziań w roku
nabożenstwo pod ta góre pod krzyżam sia odprażiało i szła procesyjo ze
wszystkiemi fanami (chorągwiami) z kościoła.

Opowiedziała J.Brzozowska, wieś Purda Duża, pow. Olsztyn-1952r
Oprócz bajek i legend są jeszcze fajne anegdotki, takie do smiechu.

Teraz będzie Twoja kolej na legende :)

[szwager_z_laband]

naazie sie ino gibko spytom co znaczy "mózione" (?)

ale godka piykno - szkoda ize tego posuchac niy idzie ...

[rita100]

szwager_z_laband napisał:

> naazie sie ino gibko spytom co znaczy "mózione" (?)
>
> ale godka piykno - szkoda ize tego posuchac niy idzie ...

odmiana od czasownika mówić - mózić - mózili - tak dziwnie Warmaicy mówili,
własciwie to jestem samouk i sama rozumię przez dedukcję :)

[szwager_z_laband]

dziynkuja :)

[szwager_z_laband]

niy byda wiela godac dzisiej, powia ino ize ta baba widziouch na wuasne oczy, a
te swiyrgotanie ryncow tysz znom - jak jo dostana jakos staro ksionzka ze
starymi legyndami to mi cisniynie podskokuje na niywiym wiela, ale niy
przeszkadzom i z uwagom wszysko czytom

Bravo Rita!

:)

[rita100]

Taka ksiązke dostać, to az cisnienie skacze - tak sobie pomyślalam , że ona
musiała do mnie dojść, tyle lat czekała, gdzieś w zapomnieniu i własnie mnie
przypadło ją pokazać światu. Reginalizacja Europy - to sięgnięcie do korzeni i
to nie tylko niemickich czy polskich , ale dalej.....

[ballest]

To Rita jest jou tym diobuym abo niy!"

[szwager_z_laband]

niy tys je Lucyfer :)

[rita100]

ballest napisała:

> To Rita jest jou tym diobuym abo niy!"

[rita100]

Z okazji świeta chlewikowego, dziś zamieszcze opowiadanie o starym śmiejacym
się kamieniu ;))))To dopiero wiekowa legenda będzie ;)

[szwager_z_laband]

czekom z niyciyrpliwosciom, a som byda mog dopiyro juzas cos nowego dac jak
znonda wiyncyj czasu, bo musza to najprzod opracowac - jedna prawie keryj nikaj
jeszcze niy dowouech wysznupouech i musza jom ale obrobic jak sie nolezy,
trocha posznupac kole niyj, a ze prawie mom nocki to to potrwo konsek :)

Musi on mie PROWOKOWAC!

[ballest]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=728&w=30393042&v=2&s=0

[szwager_z_laband]

:))

po co tam uazisz?

ale przi okazji tego widza ize i Margotka juz je prawie na rowni ze tymi
moderatorami, hm ...?

[ballest]

Jou tam nie chodzam, ale jedna Gliwiczanka posuaua mi link do ty STRONY, o mauo
bych Herzinfarkt dostou! :(

[rita100]

co się tak denerwujecie ? ;))))
Napewno Hanys galerie założy , a ja dołże niespodziankę :)

[szwager_z_laband]

:))

[rita100]

Na środku placu w pewnej wiosce leżał ogromny głaz. Przez wieki wiatr i deszcz
wygładziły jego boki. Jak się jednak zdaje, kamień nie zawsze tam był - było na
nim napisane:

"Kto mnie od spodu ujrzeć się stara,
Tego za wścibstwo nie minie kara."

Jednemu mieszkańcowi wioski słowa te nie dawały spokoju, nie dawały w nocy
spać. Myślał, że pod tym kamieniem ukryty jest skarb, alebo wejście do pełnej
tajemnic jaskini. Rozpowiadał więc wszystkim o swoich przypuszczeniach i coraz
więcej ludzi zaczynało myśleć podobnie. Wreszcie rada wioski postanowiła ten
głaz odwrócić.
Łatwo powiedzieć , trudno uczynić !
Chłopi zamiast zająć się pracą w polu i gospodarstwie, oddali się dyskusjom,
jak go przetoczyć. Nadszedł czas orki - oni rozważali podmycie głazu. W porze
siewu doszli do wniosku , że kamień trzeba podkopać. A kiedy powinni byli zająć
się zbiorem owoców w sadzie, rozprawiali o przeciągnięciu go za pomocą liny.
Uznali w końcu , że to będzie najlepszy sposób. Obwiązali oporny głaz i poczeli
wytężać siły, aż wreszczie kamień się obrócił i ukazał swą spodnią stronę. W
miejscu gdzie leżał nie było skarbu ani tajemnego wejścia do jaskini, za to na
niewidocznej dotąd stronie powierzchni znajdował sie drugi wierszyk:

"Jak to przyjemnie choćby raz w roku
Poleżeć sobie na drugim boku !"

Mieszkańcy wioski pojeli ze wstydem, że nie tylko narazili się na kpine, ale na
dodatek czekają ich cieżkie czasy, gdyż zaniedbali swoje pola, sady i zwierzęta.

niyborowicki dzwon

[szwager_z_laband]

piykno geszichta, i prawie narichtowou 'ech juzas jedna legynda, a cufal chciou
ize je w niyj tysz cosik o napisach/napisie :))


Niyborowicki dzwon (wersja od Szwagra)

Ta legynda dedykuja mojymu kumplowi Haraldowi kery se wzion dzioucha ze
Niyborowic

Downo, downo tymu we Niyborowicach(Neubersdorf) wyglondauo blank inaczyj jak
dzisiej. Wies boua o wiela wiynkszo i miyszkauo w niyj wiyncyj ludzi. Na
miejscu muyna boua huta zelaza, a we parku od zomka boua wielko kuznia. W kole
stowu bouo dos' a dos' domow. We wsi stou tysz jedyn kosciou. Tyn kosciou stou
tam kaj potym postowiyli krojc przi cescie na Zernica. Jak boua wojna co miaua
sie ciongnonc czidziysci lot i Szwedy stoli pod Glywicoma, to niy oszczyndziyli
oni tysz i Niyborowic, prziszli do wsi i wszysko wykrodli a ludzi wyciepywali z
domow i im te domy podpolali. Przi tym jak podpolyli te domy tak spolou sie
tysz i kosciou. Wszyske widzieli jak srogi bou fojer jak sie poloua wieza ze
koscioua i jak przi tym sleciou dzwon. Tyn dzwon sleciou i wbiou sie guymboko
do ziymi, a couke hasie go jeszcze do konca przisuo. Ludzie potym go niy znodli
i pogodziyli sie z tym ize i odnich dzwonzu juz niyma. Reszta balkow jako sie
ostaua pozbiyrali coby miec we zima co do hajcowania.
Tam kaj potym miyszkou Michou(Michael) Klyk stou downiyj mauy drzewniyny dom,
we kerym miyszkou biydny bauer co mu bouo Orzyszek, a razym z nim odniego
kobiyta i cera. Niydaleko od odniego doma bou mauy las w kerym rosuo pouno
ajchow(dymbow). W tym lesie Orzyszek pas odniego swinie, kere sznupauy tam we
ziymi za ajchlami(zouyndzioma) , a jak bouy juz nafutrowane to same zowdy
prziuaziouy curik na plac kole doma i do chlywa. We jedyn dziyn ostouy sie dugo
wek i Orzyszek posuo po nie odniego cera Ulka jak juz sie ciymno robiouo. Jak
Ulka szua zamyslono prawie kole placu kaj kedys stou kosciou to fleciaua po
ciymku naroz do dziury kero wyrouy swinie, a jak sie obaloua to sie hachua o
cosik twardego. Ula zaczua rynkami macac i ocuwac ziymia coby obejzec co to
moge byc i merkua, ize je tam cosik ze zelaza. Zdziwiono poszua dalyj a jak
boua juzas w doma to to padaua fatrowi. Orzyszek przipomniou se co mu godou
kedys oupa, ize downo tymu na tym placu miou podobno stoc kosciou. Na drugi
dziyn poszou tam i zaczon kopac, aze merknou co tam w ziymi je dzwon zasuty
starym hasiym zmiyszanym ze ziymiom. Zaroski skludziou wiyncyj chopow ze wsi
coby cuzamyn wykopac tyn dzwon. Wszyske razym na koniec prziwionzali do tego
dzwona richtik rubo sznura i wytargali tyn dzwon ze ziymi. Wszyske sie tysz
radowali i se mysleli coby tera, jak juzas mojom dzwon, to i nowy kosciou by
sie przidou. Mieli ino jedne utropiynie bo przeca wszyske byli biydne i
niywiedzili jak znonsc piyniondze na tyn kosciou. Juz mysleli, co nic im sie
niy ostauo jak ino tyn dzwon szynknonc inkszymu kosciouowi i juz mieli tyn
dzwon na furze coby go zawiys do Glywic abo aby do Szywaudu, ino konie kere ta
fura mieli ciongnonc, a bouo ich aze szes, niy poradziouy tyj fury uciongnoc -
fura ani sie niy ruszoua na pou metra. Jedna staro kobiyta padaua na to, ize
lepiyj zamiast koni niych to pociongnom dwa wouy, i niy do Glywic abo Szywaudu,
ino do Zernicy, bo tam prawie nowy kosciou postowiyli. Te dwa wouy leko
zacionguy ta fura ze dzwonym do Zernicy. Na kozdym dzwonie stoi zowdy jakis
szpruch, tak i ludzie se pomysleli coby na tym dac stoc "swinia mie wyroua
dziywica mie znodua ( Ein Schwein hat mich aufgewühlt, eine Jungfrau hat mich
gefunden"). Ale farorz padou, ize to nima fajnie coby na dzwonie take cos
stouo, i skuli tego, ize bou prawie 29 septymber jak tyn dzwon znodli, to kozou
go mianowac "Michael". Tak tyn dzwon powiesili wkoncu na wiezy koscioua we
Zernicy, kerego patronym je swynty archaniou Michau(Michael).

[szwager_z_laband]

a ta wrsja kedys znod Hanys:

schlesien.nwgw.de/28x5x0.xhtml

[rita100]

"Na kozdym dzwonie stoi zowdy jakis szpruch, tak i ludzie se pomysleli coby na
tym dac stoc "swinia mie wyroua dziywica mie znodua "

Fajna legenda, podobna jest do warmińskiej , kiedy to Szwedzi okradali kościół
i konie nie mogły ruszyć z kopyta. Świetne sa te legendy, zaczytałam się, mam
nadzieję , że dziś bedę na klawiaturce, strasznie lubie klikać o legendach ,
baleczkach .... takie są fajne :)
Wersję ślaską zrozumiałam, czasmi slownictwo jest podobne do gwary warmińskiej
tylko składność zdań jest inna. Zobaczycie Warmiacy strasznie inaczej skladają
zdania ;)))

[szwager_z_laband]

mauo proba juz nom sam dauas, i musza pedziec ize niykere suowa brzmiom
podobnie ale niykere musza sie domyslac abo szkac pomocy np u ciebie ab we i-
necu

cosik dlo Anny

[szwager_z_laband]

to tak dlo przipomniynia ino:

Twarde serce jednyj zowitki ze Ujazdu


Niydaleko od Glywic je do Ujazdu, i oba te miejsca uonczoua mocno zawsze mocno
wiara, tysz i legyndy o Ujezdzie sie we Glywicach opowiadauo i na odwrot przeca
gynau tak samo. Sam je prawie jedna o Ujezdzie:


We Ujezdzie chcieli kedys postowic zamiast klasztora przituek do biedokow, ale
co we kozdy dziyn postowiyli murorze, to we nocy jakos bouo zbulone - tak Zodyn
niy wiedziou kto to robi. Roz pora karlusow wzionuo sie i cuzamyn we kupie
couko nocka chcieli wachowac i obejzec kto to buli ta robota od murorzow.
Kajsik kole dwanosty w nocy naroz paczom a sam przijyzdzo czorno karyta ze
czornymi konioma, a dryny siedzi jakos na blank czorno obleczono kobiyta - we
dugim czornym mantlu ze kapucom, tak co zodyn odniyj gymby widziec niy
poradziou. Te karlusy wyskoczyli ale na droga i wszyske zaczli sie
przezegnywac, na to sztopuo te konie i dalyj niy poradziouy jechac. Jedyn z
tych chopcow spytou sie tyj kobiyty eli to ona to buli te mury. Ono odpedziaua
mu na to tak; Jak chcecie coby te mury sie yntlich ostouy, to musi jedna
kobiyta ze Ujazdu odniyj blank maluckiego bajtlika zywego dac tam zamurowac.
Dugo sie we Ujezdzie niyznodua zodno kobiyta, kero by na to przistoua, aze roz
jedna zowitka, keryj bouo Janetzkie, doua, za mocka piyniondzow, odniyj
bajtlika, coby go tam murorze zamurowali. Jak juz nogi od tego bajtlika bouy we
malcie, to naroz zaczon on godac, a padou tyn ino pora miesionczkow mody
bajtliczek tako; "Co je miynksze jak piyrze? Co je suodsze jak cuker? Co je
twardsze jak kamiyn?" I zaro som se odpedziou; "Miynksze jak piyrze som kolana
od mamy. Suodszo jak cuker je od mamy piers. A twardze jak kamiyn je od mojyj
mamy serce."


I jak myslicie postowiyli yntlich te mury abo niy?

[rita100]

nie postawili tych murów !

[rita100]

"O Marach"
Jene ludzie mnieli trzy córy i mnieli gospodarstwo, to musieli zawdy robzić, to
im sie rano nie chciało wstać. Jenego razu przyszed do nich jeden pon na noc.
I'un poszed do ty komórki spać, gdzie te córki z domu powychodzili. O czwartej
godzinie poprzychodzili nazad. I 'uni , sie do siebzie skorżyli: ta jena
nastarsza mózi do młodszej: "Ty masz dobrze, bo ty ludzie gnieciesz, ale jo to
mom licho, bo ja wode gniote". A ta trzecia mózi: "Ja mam jeszcze gorzej, bo
musze kamnienie, konie gnieść i po dekówce (dachówce) do góry musze chodzić i
gnieść". I poszli spać. A ten pon wszystko słuchoł.
Reno ojciec przyszed ich budzić. 'Uni nie chcieli wstać, tak ten pon wstał i
móził ojcożiu, co mo jem dać spać i jek wyśpsio sie , mo jech ochrzcić, i
pożiedał, że jego córki so marami.
Pożiedajo, że jek dziecioka do chrztu zanioso, i ksiądz sie pyta: "Czego
chcesz ?" A potki (ojcowie chrześni) nie odpoziedzo: "Żiary", tlo "Mary", to
dzieciok zostanie maro i musi pokutować, bo jest źle ochrzczony.

Ta mara, co konie gniecie, to koniom grzywy posplata w warkocze. I jek potem z
rena gospodarze wstano od tych koni, to wezno te warkocze kamnieniami
poroztłukujo, to tedy te mary majo palce potłuczone i nikt nie źie od czego.
Roz ludzie opożiedali, że kiedyś parobki spali w stoni, gdzie konie mary
gnietli. To 'uni wzieli batogami konie zbzili. A jenej nocy tak konie znowu
jęczeli, to parobek żidział słome leżeć na koniu. Wżioł to słome, rozder i
cisnoł przed dźwierze przed stanio. Jek z rena wstali, to przed stanio leżał
człożiek rozderty na połowe.

Jennego chlopa w Węgoju mara gniotła. Ludzie nie chcieli żierzyć, a ta mara w
żigle (igłę) się zmnieniła (bo mara sie w różne rzeczy może zamnienić). To 'un
jo w ręku trzymał do samego zrenku i jek sie zmnieniła w cłożieka, to dopsiero
poznał, kto jest to maro. To krziczał na nio, żeby sie ochrzciła.

Opowiedziała M.Kensbok, wieś Purda Duża, pow. Olsztyn 1952

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=64&w=27068189&a=27340993
Tak mary wszędzie gnybily ludzi
Zwróćcie uwagę na zdobnienia , tu Laband więcej się domyslaj, to jest trudne.

[rita100]

O zadawaniu chorób i leczeniu magicznym

Na zadane choroby ludzie chorowali, to była taka jedna biołka , co czarowała,
była biedna. Zadała córce Zientarki chorobe.
Stara Skrzypska tak zadawała choroby, czarownica, jak nie mogła dać komu tego
diabła, to go swojemu dzieciokowi bodaj dawała. To taki szed do Gierszwałdu w
1917 r , to tak wrzeszczało kolo krzyża i ksiądz wybażiał (wybawiał). Każdy
ksiądz nie móg, bo mu diabeł wywrzeszczywał grzechy. Musiał być czysty. Ojciec
pozieduwał noma (nam), że jak wybazioł tego czorta, to on krzyczał, co cołta
(bułka) ukrad - "bom był jeszcze głupsi, bom był szurek (mały chłopiec)". Ten
diobeł mnioł tak wyjść, coby nie zrobił szkody człoziekowi.
Takich ludzi było gwołt - tylko ksiądz w Gierszwałdzie jech wybaział. Ludzie
sie boli tych, co zadajali te choroby, jak dali jeść, to zadali. Jak Majewska
jechała cugiem (pociągiem), to w Morcinkozie na banofie (na dworcu) kobzieta
poziedała, co ji chłop szed od worty, to w kieszeni mnioł chleb, co go nie
zjod, i 'obok taka kobzieta przyłączyła sie kiele niego i puściła mu czary do
tego chleba. T jek przyszed do domu, to móził, co ten chleb ma (jego żona) z
kieszeni chućko wyjąć i una wyjnoła, i już nie mnioła chleba swojego i zaraz go
pomkła, a nie mogła go wypluć, i zaraz poczuła bóle, wyschła , jeść nie mogła i
buła chora. To jechała do sióstr do Wotamborka.

Opowiadała J.Brzozowaska, wieś Purda Duża, pow. Olsztyn 1948r

[szwager_z_laband]

faktycznie te zdrobmiynia som pieronym typowe i ciekawe

ps

widza ize mocie tak samo piykne geszichty jak i my :))

[ballest]

Rita, jou zrozumjou, ale jou je na pou Olsztyniok ;)

[rita100]

a zrozumiałeś tekst ?

[rita100]

Ale to takie zbojectwo. Jeden rzeźnik szed na jermark, a 'on daleko mniał i
zabłądziuł tó droge, i napotkał jednego jegera (myśliwy) i szie mu skłoniuł : "
Guten tag" - mowi - b'i pan jeger mi droge pedzioł. Jo tu dziesięć lat temu
szed tó drogo i za dziesięć lat to na ten jermark nie trafie. Jeger
mówił: "Pódźcie, ja was zaprowadze, ja to droge znam na mark (rynek)".
I kawał odeszli.
To było w lesie, i ten jeger go wziół, go fycił, 'obalił i zmóg tego rzeźnika.
Rzeźnik sie wyrasził (wystraszył), mówi: " Tom tu na nieszczęście wloz". I go
zwiozał prowozoma i mówi tak: "Braciszku, tera wiesz, co za jeden ja. Ja jest
ten, co to me w cejtungu (gazecie) szukajo, tero - mówi - ja cie nie zabije",
bo go prosił, co ma dzieci i kobjete. "Zabić cie nie zabije, ino ci pamniątke
dam ode mnie". Położył oba dłon na pienek i jeger mu chciał oba dłon toporkiem
uciąć, ale mu kiele uciecia wziół i ręce odwiązał i flinte postawił kiele
szczepy (drzewa). I tak jeger chciał sie skrzywieć po ten t'oporek, to ten mu
sadził do gardzieli i go zmóg, i mózi : "Bracisku, tera cie mam, i wiesz, co za
jeden jo jest - pan rzeźnik. Tysz' mi żicie darował, ja ci tyz żicie daruje,
ale paminiątke ci dam, jak tyś mi chciał dać". I uwiozał go gębo do szczep'i, i
mu odziego rozerżnął od szyi aż do dupy, i mu potem rżnął takie sztrymy (ciosy)
tylko nie za głębokie, żeby nie zdech, i soló i przieprziem mu pchał w te
sztrymy rżnięte. A ten ryczał wniebogłos ne swoim głosem. I go wylozował,
prowozy mu przerżnął i ostawił go leżeć. "Tak, tak - mowi - tera masz ode mnie
pamniątke, tyś mi chciał dać gorszo, bo bym nie móg robzieć, dzieci żywić, a ja
ci dał tak po rzeźnicku".
cdn

[rita100]

To bylo na polu i kobjeta z dziecioma patrzyła i mówi: "Wej , tam dzieci, nasz
ojciec pewno upity", i poszli chwatko do niego. Uwidzieli, co to ne ojciec,
jeno ten jeger we krzi stękał. Fatko (szybko) poszła kobjeta pod dom i wóz
cholała, i go wzieła na ten wóz do dom, do sie, i go zaro lekowała. I jak
troche do sie przyszed, to ji objecał dużo zapłate, bo 'on duży gbur, i jak sie
wyzdrowioł, podziekował ji.
Potem przyszed ten ji chłop i mu powjedała, co sie stało. Aż 'on mówi: "Toż to
hest ten sam zbóca, com ja mu pamiątke dał".
I potem 'on sie do Boga nawrócił, i ne zabijał żadnych ludzi, i szie wżeniuł w
karczme z jednó wdowo, i sz'wiatował dobrze, jak sie przynależało. I ten
rzeżnik prawie wlaz do tyj karczmy i fodrował (żądał) psiwko i jedno cygarę i
dwa sznapsiki (wódeczki) dobre, i patrzoł na niego, co mu taki szwadómy
(znajomy).
"Bracisku - mowi - nie znowa my sie ? no - mowi - pójdź do drugie izby,
zewłócoj żakiet !" I ten rzeżnik widzioł, co to ten sam. I jak sie oba
obłapsili, to płakali an'i małe dzieci. I ten jeger mówi: "Jo tera żadnego
dzieciuka nie uraże, n'i n'ic. Tera ja sie do Boga nawrócił" i poszli całko noc
ano na weselu aż do zrena.

Zapisano we wsi Smalonek pow. Ostróda 1950

Laband - zrozumiałeś ?

[szwager_z_laband]

rozumia, ale dobrze ze dauas te szwadómy, bo tego bych sie niydomyslou.

niykedy idzie jakes suowko opuscic jak sie niy zrozumie, ale niykedy jedne
suowko moge faktycznie niyzrozumiaue utrudnic zrozumiynie coukego tekstu.

Piykne izes sam te wasze geszichty daua. Wydowo mi sie ize u wos tysz juz mauo
ludziu bydzie kere je znajom, abo?

[rita100]

bardzo mało, ale zaczyna sie cos odnawiać i grzebać w historii, jest juz nawet
specjalne stowarzyszenie, tylko , że będzie się odnosic do tych pierwszych
Prus, plemiennych, którzy przeszli cierpienia z obydwóch stron.

[szwager_z_laband]

to zech merknou juz tysz ize chyntniyj sie siyngo do dalszyj geszichty niz do
tych piyknych przikuadow ze powiydzmy kajsik lot curik

ale kozdy poczontek sie liczy

[szwager_z_laband]

to zech merknou juz tysz ize chyntniyj sie siyngo do dalszyj geszichty niz do
tych piyknych przikuadow ze powiydzmy kajsik 100 lot curik

ale kozdy poczontek sie liczy

[szwager_z_laband]

ale musza dodac ize potek i potka to sie i u nos godo :)

[rita100]

czyli rodzice chrześni.
Przy okazji , chciałam sie gdzie jest góra Ślęza , tam ponoć archeolodzy
znaleźli pierwsze osady.

[szwager_z_laband]

www.foto-przyroda.pl/miejsca/sleza/sleza.htm
cos mi sie zdo ize czytouech cos na tyn temat, ale jak mosz jakis link abo co
inkszego to z ciekawosciom poczytom :)

[rita100]

Wczoraj, jak mnie nie było na komputerze to wziełam do ręki ksiązkę , pierwszą
lepszą, a tam pisze o górze Śleza, ktora jest najstarszym miejscem pierwszych
plemion. Nie mam linku, ale jutro w skrócie o tym napisze.

[szwager_z_laband]

momy tako gora i tako rzeka :))

[rita100]

jutro dokladnie przytocze

[rita100]

Krzyż w Brąsberku
W Bronsberku jek buło sz'wieckie wojsko i bez to wojsko cudze buły Prusy
obsadzone. Szli żołnierze, stojał krzyż' przi drodze, i jeden zuchwały strzelił
w Pana Jezusa, i z tygo zaczeło cieknoć krew. I tedy był ten żołmierz na to,
coby kara boska na wojsko nie padła, to buł surowo śniercio skazany.

Opowiedziała J.Brzozowska, wieś Purda Duża, pow. Olsztyn 1949r

[rita100]

No więc jest to książka Mity , podania i wierzenia dawnych Słowian i tam
wspomniane jest o Ślęży.
Slęża (Sobótka) to góra. Thietmar z Merseburga w związku z walkami polsko-
niemieckimi o Niemczę(1017) podaje, że 'gród ten lezy w kraju śląskim (in pago
Silensi), który nazwę otrzymał niegdyś od pewnej wielkiej i bardzo wysokiej
góry. Owa góra wielkiej doznawała czci od wszystkich mieszkańców z powodu
swojego ogromu i przeznaczenia, jako , że odprawiano na niej przeklęte
pogańskie obrzędy'. Na szczycie Ślęzy podobnie jak na dwóch pobliskich
szczytach, Raduni i Wieżycy , znajdują sie pozostałosci konstrukcji kamiennych
stanowiących pozostałośc po ogrodzeniach miejsc świętych. Na samej Ślęzy
istnieje okręg na szczycie oraz 'wał półksięzycowy'. Na Ślęzy i w jej rejonie
znajduje się skupienie monumentalnych rzeźb kamiennych. U stóp Ślęzy, w
Będkowicach , odkryto kurhan i grodzisko wczesnośredniowieczne. Nazwa Ślęża
powtarza się w nazwie rzeki, od rzeki czy góry z kolei nazwę wywodzilo plemię
Ślężan, poświadczone przez Geografa Bawarskiego w IXw, a od tego plemienia cała
dzielnica i jej mieszkańcy. Pochodzenie nazwy Ślęża jest przedmiotem dyskusji.
Obok tezy słowiańskiej (ślęga, ślężo,'mokradło') występuje hipoteza germańska,
wiążąca ją z jednym z odłamów ludu Wandalów - Silingami.
Według tradycji już wcześniej istniał na Ślęży jakiś kościółek czy cela
benedyktyńska. Mimo długiej tradycji badań archeologicznych nie udało się
ustalić chronologii konstrukcji kamiennych na Ślęży ani unikatowych rzeźb
kamiennch."

Tak więc widziecie i Wy macie swoje kamienne rzeźby, wprawdzie inne niż na
Warmii, ale my już wiemy co nasze rzeżby kamiennych Bab oznaczały.

"Na obecnym etapie badań w miarę pewna jest tylko , zgodnie z informacją
Thietmara, sakralna funkcja tej góry, zapewne 'świętego środka' Ślężan i
Śląska."

[szwager_z_laband]

Tukej fktycznie momy couko raja legynd i podan, wszyske sam wymiynic to by bouo
samobjstwo, som znom ich kilkanascie jak niy wiyncyj - musiou bych sie richtik
zastanowic. Ale znoduech we i-necu jedyn tekst kerym moga sie sam wyrynczyc:

"Odległa przeszłość historyczna, urok krajobrazu oraz monumentalne rzeźby
granitowe, stojące od wieków na zboczach Ślęży, czyniły z góry tej miejsce
wyjątkowe i niepowtarzalne. Stanowiło ono inspirację dla wielu ludowych
artystów. Dawało asumpt do tworzenia licznych interesujących i pięknych legend
oraz baśni.

Ludowe opowieści dotyczyły szczególnie kamiennych figur; postaci z rybą,
dwóch niedźwiedzi i mnicha. Rzeźby te, powstałe na przełomie epoki brązu i
żelaza albo w kręgu kultury łużyckiej, były dla okolicznej ludności
niemieckiej, wywodzącej się przecież z osadnictwa średniowiecznego, elementem
obcym, zagadkowym i frapującym. Celowość i sensowność istnienia figur
wyjaśniono odwołując się do faktów i postaci historycznych. Moment zaś ich
powstania tradycja ludowa umiejscawiała w czasie po przyjęciu na Śląsku
chrześcijaństwa.

Spośród rzeźb ślężańskich majestatycznością i ogromem wyróżnia się figura
postaci z rybą. Po raz pierwszy opisana ona została przez G.H. Bugharta w
dziele pt. „Iter Sabothicum”. Rzeźba przedstawia bezgłową postać ludzką, która
nie posiada nóg poniżej kolan oraz prawego ramienia. Dzierży ona ogromna rybę,
zwróconą ogonem w stronę nóg. Płeć zaś postaci niemożliwa była do odróżnienia.
Wśród ludu zamieszkującego rejon Ślęży panowało powszechne przekonanie, że
figura ta wyobraża kobietę. Dlatego tez nazwano ją panną z rybą.

W bliskim sąsiedztwie panny z rybą znajduje się rzeźba przedstawiająca
niedźwiedzia. Badacze dopatrywali się w niej także wizerunku dzika lub lwa. W
oczach ludu natomiast zawsze pozostawała niedźwiedziem.

Tradycja ludowa uznawała, iż rzeźby te stanowiły całość. Pannę z rybą i
niedźwiedzia łączyć miały wspólne dzieje, o których mówiły liczne podania.
Najczęściej odnotowywana przez badaczy niemieckiego folkloru była następująca
legenda:

„Przed wiekami w zamku na szczycie Ślęży mieszkała księżna, która posiadała
oswojonego niedźwiedzia. Zwierze, będące jej ulubieńcom, miało swobodę biegania
po okolicy. Pewnego razu zwierzę zachorowało. Doradzono księżnej, iż najlepszym
lekarstwem dla niedźwiedzia będzie szczupak. Pani wysłała natychmiast jedną ze
służących do Sobótki z poleceniem zakupu tam ryby. Kiedy dziewczyna niosąc
zakupionego szczupaku wracała do zamku napadł na nią niedźwiedź. Tragedię tę
widzieli mieszkańcy zamku i ruszyli na pomoc dziewczynie. Przybyli jednak za
późno. Służąca była martwa, bo niedźwiedź odgryzł jej głowę, zabito jednak
bestię. Na pamiątkę tego wydarzenia zostały wyrzeźbione dwie figury - panny z
rybą i niedźwiedzia”.

Podanie o tej prawdopodobnie treści usłyszał Roman Zmorski podczas wyprawy
na Ślężę w 1848 r. Nic spotkało się ono jednak z jego aprobatą, czemu dał wyraz
stwierdzając: „Wprawdzie pobliscy górze niemieccy mieszkańcy opowiadają o nich
(rzeźbach panny z rybą i nied/wiedzia –L.B.) jakąś powieść, ale tak płaską i
widocznie dla zaspokojenia ciekawości podróżnych wymyśloną, że powtarzać jej
nie warto.”

Inna legenda, podobna w treści, lecz obszerniejsza, konkretyzowała czas i
przebieg tragedii. Brzmiała ona następująco:

„Rzecz działa się za czasów Piotra Włostowica, który wraz z rodziną mieszkał na
zamku położonym na Ślęży. W czasie postu małżonka komesa Maria wysłała jedną ze
swych służących do Sobótki po ryby na wieczerzę. Jeden z oswojonych niedźwiedzi
zamkowych został przyuczony do tego, żeby wychodzić naprzeciw powracającym z
miasta z ciężkimi zakupami służącym i zanosić je następnie do zamku.
Dziewczyna, która miała nabyć rybę długo nie wracała. Niedźwiedź czekał
niecierpliwie i wpadał w coraz większą wściekłość. Kiedy spostrzegł nadchodzącą
dziewczę rzucił się na nią, starając się wydrzeć jej kosz. Dziewczyna broniła
się i w oko zwierzęcia wbiła długą szpilę. Rycząc z bólu niedźwiedź zabił
dziewczynę, odrywając jej głowę. Sam też skonał szybko, ponieważ szpila
przebiła mu mózg. W miejscu, na którym znaleziono zwłoki niedźwiedzia i panny,
postawiono kamienne rzeźby”.


Kolejne podanie zawiera w swej treści elementy obu poprzednich przekazów,
na uwagę zasługuje tutaj fakt, iż polski możnowładca i wierny stronnik
Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic, przedstawiony został jako germanizator
Śląska. Elementy nacjonalistyczne w tym, pochodzącym z ostatnich lat republiki
weimarskiej, zapisie były z pewnością dodatkiem O. Kobela, który go opracował.
Treść podania przedstawia się następująco:

„Na początku XII w. szlachetny namiestnik Śląska Piotr Włostowic zbudował
na szczycie Ślęży zamek, w którym prowadził szczęśliwe życie wraz z małżonką
Marią i potomstwem. Często stojąc na szczycie góry, patrzył na rozległe w dole
śląskie ziemie, którym się poświęcił i które umiłował. Wybudował 77 kościołów
na chwałę Pana i dla dobra mieszkańców tego pięknego kraju. Na Ślęży także
zbudował klasztor, z którego ruszyli na Śląsk mnisi z misją nawracania
pogańskich Słowian na chrześcijaństwo oraz zniemczenia ich.

W owym czasie zagrażały ludziom niedźwiedzie i wilki. Włostowic nakazał
służbie złapać parę niedźwiedzi i je oswoić. Zwierzęta przebywały w klatkach
ustawionych w pobliżu zamku. Dzieci komesa chętnie bawiły się z nimi. Hrabina
Maria także lubiła wśród nich przebywać. Miała swego ulubieńca, który przebywał
na wolności. Jego ulubionym przysmakiem były ryby. Służąca hrabiny imieniem
Gertruda miała za zadanie dostarczenie mu ryb. Często niedźwiedź wychodził na
spotkanie służącej i niósł jej kosz z rybami. Pewnego razu Gertruda o wiele
dłużej niż powinna zabawiła u przyjaciółek w Sobótce. Niedźwiedź niecierpliwie
czekał w połowie drogi na dziewczynę. Wreszcie służąca, niosąc kosz z rybami,
nadeszła. Na swoje nieszczęście dziewczyna postanowiła zakpić z niedźwiedzia.
Wyjęła z kosza rybę, którą podsunęła pod nos zwierzęcia i szybko schowała.
Ujawniła się dzika natura stworzenia. Rozwścieczony niedźwiedź rzucił się na
dziewczynę. Gertruda broniła się, długą szpilą przebiła mu oko. Niedźwiedź łapą
powalił dziewczynę na ziemię, a potem zadusił. Sam także wyzionął ducha.
Hrabina dziwiła się z powodu długiej nieobecności służącej oraz niedźwiedzia.
Zaniepokojona wysłała gońców, którzy znaleźli leżące na ziemi zwłoki dziewczyny
z rybą, a obok martwego niedźwiedzia. W miejscu tragedii hrabina Maria kazała
wznieść kamienne posągi.”

Powyższe podanie usprawiedliwia niedźwiedzia, czyniąc z dziewczyny nie
ofiarę, lecz sprawczynię wypadku. W pełni szlachetną postać niedźwiedzia
prezentowała piękna i mało znana baśń ludowa. Opowiadała ona co następuje:

„W dawnych czasach, kiedy Śląsk zamieszkiwany był przez pogańskie ludy,
panował nad wielkim obszarem tego kraju Hamar, zwany również Hammerschlagiem.
Siedzibą jego był zamek na Ślęży. Władca ten nosił zatknięty za pasem wielki
młot, którym zabijał swych wrogów. Hamar miał ukochaną córkę jedynaczkę
imieniem Goralinda. Była ona piękną, niebieskooką blondynką, z długimi aż do
stóp lokami. Niejeden z dzielnych synów książęcych przybywał na zamek, by
zdobyć rękę pięknej dziewicy, ale wszyscy otrzymywali kosza.

Zdarzyło się, że Świdno, potężny książę sąsiedniego kraju znalazł się w
stanie wojny z Hamarem i oblegał jego zamek na Ślęży. Mimo jednak długotrwałego
oblężenia ślężański zamek pozostał niezdobyty.

Świdno miał syna o imieniu Bolesław, który wyróżniał się postawą i odwagą
spośród innych wojów. Pewnego razu Bolesław przedostał się na szczyt Ślęży,
gdzie Hamar nie wystawiał straży, ponieważ miejsce to uchodziło za niedostępne.
Młodzieniec zobaczył tam niebiańską postać pięknej pann

[szwager_z_laband]

Świdno miał syna o imieniu Bolesław, który wyróżniał się postawą i odwagą
spośród innych wojów. Pewnego razu Bolesław przedostał się na szczyt Ślęży,
gdzie Hamar nie wystawiał straży, ponieważ miejsce to uchodziło za niedostępne.
Młodzieniec zobaczył tam niebiańską postać pięknej panny z koroną złotych
włosów, u której stóp spoczywał potężny niedźwiedź. Była to Goralinda i ona
również z zachwytem spoglądała na pięknego młodzieńca. Oboje zapałali do siebie
miłością. Od tego czasu w tajemnicy często spotykali się ze sobą. Wartę pełnił
wierny niedźwiedź. Młoda para liczyła na to, że ich ojcowie pogodzą się i
udzielą zgody na małżeństwo.

Goralinda miała złą macochę Krienhildę, która nienawidziła dziewczynę,
ponieważ Hamar bardziej kochał córkę niż drugą żonę. Zauważa ona, że pasierbica
zbyt często wymyka się z zamku. Nakłoniła więc zaufanego majordomusa Marbota do
śledzenia Goralindy. Księżniczka miała oddaną, ale bardzo gadatliwą służącą
Mikę. Marbot, aby wypełnić polecenie swej pani, zaczął się do niej zalecać.
Podczas jednej z miłosnych schadzek wydobył z Miki tajemnicę jej pani.
Natychmiast zawiadomił o tym zdradziecką Krienhildę, która postanowiła
zrealizować swój plan zemsty.

Księżnej zależało przede wszystkim na tym, aby usunąć niedźwiedzia,
wiernego strażnika Goralindy. Znała jego słabość do ryb, dlatego tez ukryła w
szczelinie skalnej kilka szczupaków ugotowanych w wywarze z wilczych jagód.
Niedźwiedź, który znowu strzegł i ochraniał młodą parę, zwietrzył zapach ryby.
Podszedł do szczeliny i szybko je pożarł. Wierny niedźwiedź skonał w wielkich
męczarniach, ale nie wydał jęku, gdyż nie chciał przeszkadzać zakochanym.

Zdarzyło się akurat w dniu, w którym Bolesław przyniósł wiadomość, że jego
ojciec skłonny był zawrzeć pokój z Hamarem i prosić go o rękę Goralindy dla
swego syna. Młodzi byli bardzo szczęśliwi. Żegnali się z nadzieją, iż zbliża
się kres ich problemów.

W tym momencie nadbiegł, podburzony przez Krienhildę, Hamar. Z daleka już
zobaczył błyszczący hełm Bolesława. Wyciągnął zza pasa młot i z ogromną silą
rzucił w młodzieńca. Rzut był tak potężny, że odciął głowę zarówno Bolesławowi,
jak też Goralindzie. Całe to zdarzenie obserwowała zła Krienhilda i gdy
zobaczyła śmierć swojej znienawidzonej pasierbicy, wydala okrzyk radości.

Kiedy Hamar zbliżył się do zwłok i zobaczył, co stało się z jego córką,
przeżył szok. Przeklął swą mściwą małżonkę i wypędził ją z zamku. Aż do końca
swoich dni Krienhilda mieszkała w jednej z jaskiń na Ślęży. Żywiła się
korzonkami i jagodami. Modliła się i pokutowała za swój haniebny czyn.

Wyłom skalny w którym mieszkała nazwany został łożem Krienhildy (nazwę tę
nosił jeszcze w XIX w.).

Hamar, nieszczęśliwy ojciec, aby uwiecznić tragedię, której sam był
sprawcą, kazał postawić rzeźby poświęcone umiłowanej córce i jej wiernemu
niedźwiedziowi.”

Baśń ta mogła uchodzić za śląską wersję dziejów Romea i Julii,
charakteryzowała się wyszukanym, stylem narracji oraz rozmaitością wątków. Zła
macocha nie przypadkowo nosiła imię Krienhildy (Krienhilde). Występowało tutaj
wyraźne nawiązanie do postaci Kienhildy (Krienhild), bohaterki „Pieśni o
Nibelungach”, kobiety samolubnej, podstępnej i mściwej. Od innych podań o
pannie z rybą i niedźwiedziu baśń ta różniła się nie tylko zupełnie odmienną
treścią, ale również chronologią. Wszystkie, poza nią przekazy umiejscawiały
akcję w czasach chrześcijańskich.

Ogromny kamienny słup w formie kręgla stojący obecnie na szlaku prowadzącym
z Sobótki do dolnego schroniska, znajdował się niegdyś u zbiegu terenów
należących do wsi Garncarska i Maniów Wielki. W tradycji ludowej rzeźba ta
uchodziła za stylizowany wizerunek postaci ludzkiej i nazywana była mnichem.

Związana z nią była następująca, opublikowana przez J.G. Buschinga legenda:

„Pewien mnich z klasztoru na Ślęży w czasie srogiej zimy udał się w
sprawach klasztornych do wsi Maniów Wielki. U podnóża góry zaatakowany został
przez głodnego wilka. Mnich na swoją obronę miał tylko kozik. Rozpoczęła się
długotrwała walka. Zakonnik ostatecznie pokonał rozszalałą bestię. Wilk padł
około mili od podnóża góry. Ciężko ranny mnich dowlókł się do zagajnika do
Wojnarowic i wyzionął ducha. Dla upamiętnienia tego bohaterskiego czynu
wyrzeźbiony został posąg mnicha.”

M. Sadebeck w swojej monografii Ślęży stwierdził, że rolę rzeźby wilka z
powyższej legendy odgrywała figura lwa leżąca obok wejścia do zagrody rolnika
Wolfa, mieszkańca wsi Garncarska.

Z inną ślężańską rzeźbą przedstawiającą zdaniem ludu dzika była przytoczona
niżej legenda:

„Bolesław Krzywousty w towarzystwie Piotra Włostowica polował w lasach w
okolicy Ślęży. Książę w pewnym miejscu zobaczył przebiegającego dzika i
postanowił go upolować. Potknął się jednak o blok skalny. W tym czasie dzik
zaatakował. Piotr Włostowic szybko nadbiegł księciu z pomocą i po zaciętej
walce zabił zwierzę. Sam jednak także odniósł rany. Na pamiątkę tego wydarzenia
Bolesław Krzywousty kazał w miejscu, gdzie to się stało postawić kamienną
rzeźbę wyobrażającą dzika. Piotrowi Włostowi zaś w podzięce podarował Ślężę.”

Możnowładca polski Piotr Włostowic, zwany Duninem, palatyn Bolesława
Krzywoustego i Władysława II Wygnańca był częstym bohaterem podań ludowych.
Włostowic słynął z ogromnych bogactw, które w znacznej mierze zawdzięczał
udziałowi, u boku Krzywoustego, w wojnach i opanowaniu Rugii. Wyjątkowe
stanowisko majątkowe Dunina legendy wyjaśniały na dwa sposoby. Pierwszy z nich
polegał na cudownym odnalezieniu ukrytych bogactw, drugi zaś związany był z
wyprawą do Danii. O pierwszym z nich opowiada następujące podanie:

„Pewnego razu Piotr Włostowic polował w lesie. Towarzystwa dotrzymywał mu
tylko jeden giermek. Po wielu godzinach tropienia zwierząt komes odczuł
zmęczenie. Położył się więc obok strumyka i po chwili zasnął. Miecz Piotra
leżał ułożony w poprzek strugi. Śniła mu się mysz, która przebiegła przez
żelazny most i schowała się do dziupli pobliskiego drzewa. W dziupli tej ukryty
był ogromny skarb. Kiedy Włostowic się obudził to opowiedział swój sen
służącemu. Giermek stwierdził, iż sam czuwał i zauważył jak polna mysz
przebiegła po położonym w poprzek strumienia mieczu komesa. Następnie
wślizgnęła się do dziupli jednego z rosnących w pobliżu drzew. Służący
zaproponował panu sprawdzenie zawartości dziupli i rzeczywiście znaleźli w niej
niezmierne bogactwo.”

Legenda nawiązująca do duńskiej wyprawy opowiadała:

"Na początku XII w. żył na Śląsku Piotr Włostowic, który pochodził z Danii.
Z woli swego pana Bolesława Krzywoustego został on namiestnikiem Śląska. Książę
dowiedział się, ze ojciec Piotra przechowuje, zdobyty na zamordowanym królu
duńskim, skarb. W celu jego zdobycia wyprawił się do Danii. Wyprawa zakończyła
się sukcesem, a Piotr Włostowic został właścicielem ogromnych bogactw. Zdobyty
majątek przeznaczył przede wszystkim na budowę kościołów na Śląsku, który w
znacznej mierze był jeszcze pogański, Wzniósł aż 77 kościołów."

Legenda ta przedstawia Piotra Włostowica jako Duńczyka. Spowodowane to
mogło zostać uznaniem jego przydomka Dunin (Duńczyk), którym obdarzono go za
udział w wyprawach duńskich, za określenie oznaczające narodowość Włostowica.
Błąd ten popełniali nie tylko ludowi narratorzy. Duński rodowód sygnalizował
m.in. J. Krebs w swoim przewodniku po Ślęży.

Tematyka ukrytych skarbów w folklorze ludowym tego rejonu eksponowana była
w sposób szczególny. Wynikało to z powszechnie podzielanej wiary w istnienie
ukrytych na Ślęży skarbów. Zdobyte w łupieżczych wyprawach przez rozbójników
bogactwa ukryte miały być w jednej z jaskiń na Ślęży. Wyjątkową rolę
przypisywano jaskini, która położona była między kościołem a sceną na wolnym
powi

[szwager_z_laband]

Tematyka ukrytych skarbów w folklorze ludowym tego rejonu eksponowana była w
sposób szczególny. Wynikało to z powszechnie podzielanej wiary w istnienie
ukrytych na Ślęży skarbów. Zdobyte w łupieżczych wyprawach przez rozbójników
bogactwa ukryte miały być w jednej z jaskiń na Ślęży. Wyjątkową rolę
przypisywano jaskini, która położona była między kościołem a sceną na wolnym
powietrzu, uważano, że prowadziła ona aż do jednego z domów w Świdnicy. Dom ten
zwany „Grundhof” uznawano za najstarszy budynek w mieście, legenda powiadała,
że mieszkający na Ślęży zbójnicy w tej jaskini przechowywali nieprzebrane
skarby.

Na Ślęży powyżej rzeźby panny z rybą i niedźwiedzia znajdowała się łąka
nazywana przez okoliczną ludność „Punperwiese” lub „Pumperfleck”. O łące tej
wspominają nierzadko miejscowe podania. Podobno, gdy uderzyło się tam nogą czy
kijem w ziemię, rozlegał się głuchy odgłos, jakby pod ziemią znajdowała się
pusta przestrzeń. Wierzono, że i w tej podziemnej jaskini znajdować się miały
skarby.

Niedaleko od „Pumperwiese”, wśród granitowych bloków stała duża skała, w
której znajdowała się niewielka jaskinia. Sądzono ogólnie, że jama ta stanowiła
zasypane wejście do starej sztolni. Panował pogląd, iż w miejscu tym już w
zamierzchłych czasach wydobywano szlachetne kruszce. Według wierzeń ludowych w
sztolni zostały ukryte zbójnickie skarby. Pokutujące duchy rabusiów strzec ich
miały do czasu, kiedy dzielny śmiertelnik dotrze do sztolni i je zbawi.

Powszechnie wśród mieszkańców Dolnego Śląska przekonanie o istnieniu
ukrytych skarbów na Ślęży prowokowało do działania licznych poszukiwaczy
przygód. Christian Weiss podczas swej wycieczki na Ślężę, odbytej pod koniec
XVIII w., natrafił na liczne wykopy poczynione przez poszukiwaczy. Dziwiąc się
takim przejawom naiwności pisał on: „Es ist aber ertaunlich, wie keck noch
jetzt dergleichen Albernheiten erlogen, und wie blindlings sie geglaubt werden“.

Działalność poszukiwaczy skarbów z pewnością umacniała wiarę w prawdę
zawartą w starych legendach, a także przyczyniała się do powstawania nowych
opowieści. Nie tylko jednak prosty lud wierzy w istnienie ogromnych skarbów
ukrytych na Ślęży. Po wojnach śląskich na polecenie Wyższego Urzędu Górniczego
z siedzibą we Wrocławiu przeprowadzone zostały gruntowne poszukiwania na
obszarze całej góry.

Podania o ukrytych skarbach stanowiły najliczniejszą grupę tematyczną wśród
przekazów ludowych dotyczących Ślęży. Busching podczas wycieczki na tę górę w
początkach XIX w. usłyszał dwie, zawierające ten motyw opowieści Pierwsza z
nich brzmiała:

„Żył sobie przed laty człowiek, który krążył po Ślęży poszukując ptasich
gniazd. W pewnym dzikim i nieprzyjemnym miejscu, na którym leżał duży głaz,
spostrzegł otwór prowadzący do jaskini. U jej wejścia natrafił na drzwi.
Mężczyzna przeraził się, ale ciekawość zwyciężyła. Uchylił drzwi i kiedy
przekonał się, że w jaskini nikogo nie ma, wszedł tam. W pewnym momencie ujrzał
duży kopiec usypany ze złota i monet, a ponieważ miał ze sobą worki na ptasie
jaja, szybko napełnił je skarbami Po napełnieniu wszystkich worków wyszedł
szybko z jaskini i bez oglądania się za siebie pobiegł do domu. Pędził tak
szybko, ze zapomniał oznaczyć drogę do jaskini. Pragnął powrócić po resztę
skarbu, ale miejsca, gdzie była jaskinia już nigdy nie odnalazł.”

Drugie podanie miało następującą treść:

„Pewnego razu wiejski prostak i mała dziewczynka zauważyli jaskinię mającą
drzwi, które były szeroko otwarte, zajrzeli tam i zobaczyli dziwnego brodatego
mężczyznę, który zaprosił ich do środka. Pokazał im różne skarby zgromadzone w
jaskini. Na pożegnanie dał im wiśnie i śliwki. Kiedy biedacy powrócili do domu
okazało się, ze owoce zamieniły się w złoto. O zdarzeniu tym dowiedzieli się
mieszczanie z Sobótki i rozpoczęli poszukiwania jaskini, a także kopali w
różnych miejscach. Nie przyniosło to jednak żadnego rezultatu.”

Wypełnione skarbami ślężańskie jaskinie, jak sugerowały to często ludowe
opowieści, dostępne były jedynie dla wybranych. Najczęściej chodziło tutaj o
ubogich, prostych ludzi. Odnalezienie skarbu nie zawsze przynosiło szczęście, o
czym opowiadało kolejne podanie:

„Pewna kobieta cierpiała wraz ze swoim jedynym dzieckiem wielka biedę. Śniło
jej się kiedyś, że jeżeli pójdzie w Wielki Piątek na Ślężę to skończą się jej
troski. O oznaczonym czasie wzięła dziecko na ręce i udała się na górę. Kiedy
była jeszcze na szczycie, to zauważyła wejście do jaskini, którego wcześniej
nigdy w miejscu tym nie widziała, jaskinię zamykały obite miedzią wrota.
Kobieta zapukała, wrota otworzyły się, za progiem leżał czarny pies z
gorejącymi oczyma i paszczą, który pozwolił jej wejść do środka. Okazało się,
że za wrotami była komnata. Stał w niej dębowy stół, przy którym siedziało
kilku starców w starodawnych strojach, zajęci oni byli pisaniem. Obok stołu
ustawione były skrzynie zapełnione złotymi i srebrnymi monetami. Pies
zaszczekał trzykrotnie: „Raff, Raff, Raff”. Kobieta posadziła dziecko na stole
i trzy razy sięgnęła do skrzyni po złoto. Następnie szybko wybiegła z jaskini,
a wrota zatrzasnęły się za nią z hukiem. Dopiero teraz kobieta zorientowała
się, że pozostawiła w jaskini dziecko. Przerażona chciała wrócić do niej z
powrotem, ale wejście zniknęło. Płacząc i lamentując poszła do domu. W żałobie
i smutku przeżyła cały rok. Kiedy nadszedł kolejny Wielki Piątek pobiegła na to
samo miejsce i bez kłopotu znalazła wejście do jaskini. Zapukała, wrota
otworzyły się i kobieta ponownie usłyszała trzykrotne „Raff, Raff, Raff”.
Uszczęśliwiona zobaczyła, że na stole siedziało jej dziecko, które uśmiechnięte
i zdrowe bawiło się czerwonym jabłkiem. Tym razem kobieta nawet nie spojrzała
na złoto. Chwyciła dziecko i wybiegła na zewnątrz. Wrota znów się za nią
zamknęły, usłyszała jeszcze tylko smutne wycie psa. Kobieta z przerażeniem
zobaczyła, że trzyma na ręku martwe dziecię. Po rocznym pobycie w świecie
duchów nie było ono zdolne do życia w świecie ludzi.”

Nie wszyscy jednak bohaterzy ludowych podań i baśni udawali się do
ślężańskich jaskiń, aby zdobyć skarb. Niektórym z nich przyświecały
szczytniejsze cele. W ich rzędzie mieścił się również bohater przytoczonej
niżej legendy:

„Około 1570 r. spacerował w rejonie Ślęży świdnicki filozof Johan Beer.
Pragnął on poznać tajemnice przyrody. Niedaleko łąki zwanej „Pumperfleck” Beer
odkrył niewielką jaskinię i do niej wszedł. Gwałtowny podmuch lodowatego
powietrza przestraszył go i skłonił do opuszczenia jaskini. Przypomniał sobie
krążące opowieści o duchach przebywających na Ślęży. Dzień i noc myślał nad
tym, w jaki sposób można zbawić pokutujące dusze rozbójników. Na Wielkanoc
przyjął Najświętszy Sakrament i w następną niedzielę udał się ponownie w
miejsce, gdzie odkrył jaskinię. Przedostał się do wąskiego ganku, który
doprowadził go do obszernej galerii. Wokół panowała głęboka cisza. W pewnym
miejscu zauważył światło przenikające przez szybę w drzwiach. Kiedy się do nich
zbliżył to otworzyły się same. Za drzwiami znajdowała się obszerna komnata.
Beer zobaczył siedzących przy długim stole trzech starców ubranych w starodawne
stroje. Spoglądali oni ze smutnymi minami na leżącą na stole księgę oprawioną w
czarny aksamit. Uczony pozdrowił duchy w imię Boga i rzekł; „Pokój z wami”.
Jeden z mężczyzn ponurym głosem odpowiedział: „Tu nie ma pokoju” Filozof
podszedł do stołu i jeszcze raz powiedział: „Pokój z wami w imię Pana naszego
Jezusa Chrystusa”. Mężczyźni, jakby rażeni piorunem, skurczyli się i milcząc na
niego spojrzeli. Wreszcie jeden z nich podsunął uczonemu czarną księgę. Beer
otworzył ją i przeczytał tytu

[szwager_z_laband]

Mężczyźni, jakby rażeni piorunem, skurczyli się i milcząc na niego spojrzeli.
Wreszcie jeden z nich podsunął uczonemu czarną księgę. Beer otworzył ją i
przeczytał tytuł; „Księga posłuszeństwa”. Na jego pytanie kim są i co robią w
jaskini duchy odpowiedziały; „Nie wiemy kim jesteśmy, czekamy zaś na surowy
wyrok Boga, aby cierpieć za to cośmy uczynili”. Uczony zapytał co oni takiego
uczynili. W odpowiedzi starcy wskazali na zasłonę, oddzielającą część komnaty.
Beer zobaczył lezące na ziemi w nieładzie zbroje, kosztowności, pieniądze,
wszelkiego rodzaju towary oraz ludzkie szkielety. Uczony nabrał śmiałości i
przeprowadził formalny sąd nad tymi grzesznikami, wskazując im przy tym drogę
do dobra, na koniec odegrał piękny chorał na starym instrumencie ze złotą
klawiaturą, który odnalazł w kącie komnaty. Kiedy skończył jeden z duchów
powiedział: „Zabierz z tych skarbów tyle, ile tylko chcesz i opuść nas”. Beer
nie przyjął jednak tej propozycji. Starcy patrzyli na siebie w milczeniu. Po
chwili jeden z nich otworzył czarną księgę i przeczytał następujące
słowa: „Ostatnie duchy góry zostaną zbawione, kiedy złoczyńca zabierze cały ich
skarb, a człowiek pobożny ten skarb odrzuci”. Po tych słowach przez komnatę
przeszedł gwałtowny wiatr. Skały zaczęły pękać, kamienie zasypywały
pomieszczenie, a skarby pochłonęła rozwarta przepaść.

Johann Beer w cudowny sposób znalazł się nagle na powierzchni ziemi, daleko
od Ślęży.”

Osiemnastowieczny anonimowy autor podał w „Bunzlauische Monathschrift'"
inną, dość prymitywną wersję tej legendy. Wypaczała ona całkowicie sens
przesłania i odwracała role. Nie bohater zbawił pokutujące dusze, ale duchy
nawróciły jego. Przedstawia to w sposób następujący:

„Mieszczanin świdnicki nazwiskiem Beer udał się około 1570 r. do jednej z
jaskiń na Ślęży. Spotkał tam zamieszkujące ją duchy. Nakazały one mu modlić się
i czynić pokutę. Zabroniły mu także powracania na Ślężę. Beer od tej pory stał
się bardzo pobożnym człowiekiem.”

Podania o pokutujących duchach rozbójników kryły w sobie pamięć o czasach,
kiedy Ślęża była siedzibą zbójeckich band. W czasach wojen husyckich ślężański
zamek opanowany został przez bandę dowodzoną przez kapitana Hansa Kolda.
Przeprowadzała ona łupieżcze wyprawy na okoliczne tereny. Działalność bandy
zakończyła się w 1429 r., kiedy to połączone siły mieszczan wrocławskich i
świdnickich zdobyły zamek. Niebawem jednak zagościła w nim nowa banda zbójecka,
której hersztem był Dietrich von During. Była ona jeszcze silniejsza od
poprzedniej, a wśród jej członków znajdowało się wielu szlachciców. Mieszkańcy
Wrocławia i Świdnicy, których interesy handlowe poważnie ucierpiały na skutek
działalności rabusiów, zorganizowali kolejną wyprawę, zakończyła się ona
sukcesem, banda została rozgromiona, a zamek na Ślęży, będący jej siedzibą,
uległ całkowitemu zniszczeniu.

Ślęża była nie tylko nawiedzana przez duchy pokutujących rozbójników. W jej
wnętrzu skrywały się groźniejsze, ważące o losach świata, siły. Mówiła o tym
następująca legenda:

„W środku góry Ślęży śpi siedmiu rycerzy. Każdy z nich trzyma za uzdę
rumaka, a jedną nogę ma wsadzona w strzemię. Gotowi czekają na znak. Kiedy się
obudzą skoczą na konie i ruszą. Będzie to oznaczało koniec świata. Zapowiedzią
zaś jego końca będzie odarcie się góry i wydobywanie z niej płonącej lawy.

Ślęża oglądana przez pryzmat ludowych podań jawi nam się jako góra
niezwykła, wręcz czarodziejska. Nie tylko tajemnicze rzeźby kamienne, ale
również skały, jaskinie, a nawet łąki związane zostały z licznymi ludowymi
opowieściami. O żadnym innym miejscu na Śląsku nie opowiadano tylu legend i
baśni, mało także w Europie było okolic, o których krążyłoby tyle różnobarwnych
opowieści. Najsłynniejsza góra w Niemczech, owiany legendami Kyffhauser (płd.
Turyngia), związana była tylko i wyłącznie z postacią cesarza Fryderyka
Barbarossy. Natomiast podania dotyczące Ślęży były wielotematyczne.

Zaprezentowany przegląd ludowych opowieści ślężańskich nie wyczerpuje
całego ich zasobu. W szczupłych ramach artykułu nie sposób zawrzeć wszystkich
podań na temat skarbów i duchów, nie ujęto również opowieści dotyczących góry
Raduni oraz innych miejscowości wokół Ślęży. Pominięte zostały też bajki
fantastyczne, takie jak na przykład znana baśń o ślężańskiej pannie. Artykuł
niniejszy stanowi tylko skromną próbę prezentacji bogactwa i różnorodności
tematycznej podań ludowych związanych z górą Ślężą.

Do Rity i Hanysa

[szwager_z_laband]

Som mom mocka i dolnoslaskich legynd, ale prziznowom sie ize niy skupiouech sie
nigdy na nich, wiyncyj interesuja sie gornoslonskimi, ale ize i w tych je
niysamowite bogactwo, a jo jak wiycie je ze Glywic, to zbiyrom przedewszyskim
te kere som z tym miastym i odniego okolicom zwionzane. Narazie bez chwolynia
sie mom ich tela zebranych jak jeszcze nikt przedymnom niy szafnou.

Rita Hanys mo tysz ciekawy zbior w jednyj ksionzecce legynd zwionzanych ze
Raciborzym, som naprowdy piynkne, mozno udo Ci sie go namowic coby sam niykere
z nich szkryfnou abo przinajmiyj je dou(ale one som po niymiecku), bezto prosza
Cie namow go coby je przetuplikowou i sam dou:))

On ciebie szybciyj do sie namowic jak mie :)))

ps

Hanys mosz je kajs na serwerze, mogesz dac sam na to link?

[rita100]

a jo siedze i czytam :)
jak wiele legend kryje ta jedna góra ?

[szwager_z_laband]

:)

a som jeszcze legyndy z czasow nowszych :)

[rita100]

Musimy się zastanowić Laband czym możemy przekupic Hanysa ;)
Ale też pamietam , kiedy byłam na Gliwicach Turystą, to była w pewnym wątku,
chyba rozmowa była międzi Ramonem a Tobą i tam był link, gdzie były piosenki
niemieckie przetłumaczone na język śląski - były w nim mocno fest fajne
piosenki zabawne i smieszne i takie do piwa - ten link juz nigdy nie znalazłam.
Bo pózniej wojenka była i wątki uciekały.

[szwager_z_laband]

Hanys mo miynke serce dlo "Frelek" :)))

[rita100]

Legend , baśń jest ogromna ilość, ale najcenniejesz są te najstarsze, te
przekazane z pokolenia na pokolenie, te w których czuć tego ducha czasu. Sam
zobacz, jak cudownie opowiadają legendy i bajki ludzie starsi, ludzie , którzy
kiedyś jako małe dzieci słuchały je od babć i dziadków. A dawniej, to wiesz,
bez telewizji , bez techniki takiej, ludzie wysiadywali wieczorami przy piecach
i bajdurzyli. Dlatego warto warto spisywać takie opowieści na internecie, bo
kto wie jakie czasy nadejdą, jakiego hobbistę spotkają i legendy nigdy nie
umrą, legendy zostaną, ale jednak musza być spisane.
Warmia ma problem, bo ludzie pouciekali i częściowo wzieli ze sobą historię , a
i legendy, a i folklor i szukaj teraz wiatru w polu po 60 latach. Trzeba to
teraz klecić, wyszukiwać i poszukiwać. Wojna zniszczyła prawie wszystkie
materiały, całe miasto spłoneło i ludzie wierni tradycji poszukują i odbudowują
je.
Zostawić coś po sobie , a przy tym się doskonale bawić to chyba taki malutki
przedwstep dla Hanysa prosząc o legendy. Najlepiej traktować to jako
przyjemnośc , a nie obowiązek.
Frelki powiadasz ?
No, no , może nam Frelka pomoże - a widzę , ze i wice lubi ;))) i Antka i
Francka ;)))) to już też legendarne postacie :)

[rita100]

Cudowne zdarzenie w Węgoju
To buło we fronte. Przyszli żołnierze i wzieli z kościoła monstrancyjo i
hostyjo i zanieśli do gospodarza Sztoli w Węgoju. Włożyli wszystko na wóz i
zaprzęgli dwa konie, i chcieli z tym jechać, ale konie nie ujeli, to tedy do
tego zaprzegli cztery konie i też nie redzili. Jeszcze sześć założyli, a konie
sie wykręcili, na kolana poklękali i główkami kiwali, aż oni z tego woza
pozrucali wszystko i te konie prędzej nie ujeli, aż dycht czysty wóz buł. Potem
nazad ludzie zanieśli to monstrancyjo i hostjo do kościoła.
Za pare dni to te same żołmierze wzieli obleke (ubranie) kościelno i na woz
pokładli, i pojechali. Jek przyjechali do granicy węgolskiej, to konie ustali i
bez granice nie redzili tego woza. Aż 'uni to obleke kościelno poskładali, to
dopsiero konie szli dalej.
I w taki sposób wszystko zostało w kościele w Węgoju, a to poziadało dużo ludzi
z ty żioski.

Opowiedziała M.Kensbok, wieś Purda Duża, pow. Olsztyn 1949
(podobny motyw legendy występuje w próbie wywiezienia przez Szwedów obrazu
Matki Boskiej Częstochowskiej i w 'Potopie' Sienkiewicza)

[rita100]

Wiem , ze jest długa, ale naprawdę z cudowną naturą

Był słoneczny majowy dzień. Piękna królewna Gustebalda wraz z dziewczętami
wyszła nad Łynę. Siadła nad brzegiem a dziewczęta koło niej. Wiły wianki, a
potem rzucały je do wody i śpiewały piosenki. W pewnej chwili Gustebalda
spojrzała na wodę i zauważyła jak ku brzegowi płynie złota rybka, a za nią z
rozwartą paszczą duży szczupak. Zaledwie dwie fale dzieliły go od tej małej
rybki. Królewna widząc to rzuciła swój wianek pomiędzy obydwie ryby. Spłoszony
szczupak uciekł w bok, a złota rybka przepłynęła do stóp pięknej królewny. Ta
schyliła się i wzięła rybkę w dłoń. – Rybko moja złota, powiedz, co się
stało? – zapytała. – Jestem córką króla ryb i wracam do domu. Dziękuję za
ocalenie mnie od szczupaka – usłyszała w odpowiedzi. Gustebalda schyliła się i
wpuściła rybkę do wody, a ta wesoło odpłynęła do swojego pałacu.
Król ryb surowym wzrokiem zmierzył swą córkę, gdyż długa jej nieobecność
zniecierpliwiła go trochę. - Mój ojcze – zaczęła mała rybka – Nie gniewaj się!
Kiedy wracałam do domu gonił mnie straszny szczupak. W obawie przed nim
skręciłam na brzeg, gdzie stała piękna królewna Gustebalda. Ona właśnie
odstraszyła szczupaka ratując mnie od śmierci. Tatusiu, mój drogi! Nie
wyobrażasz sobie jaka ona piękna, jaka dobra i mądra. Rybi król zadumał się. Po
chwili odezwał się. - Za ocalenie życia mojej córki należy się nagroda. Żabo,
idź więc i powiedz tej pani, żeby stawiła się nad brzegiem, gdzie uratowała
moją córkę – rozkazał żabie król.
Nie trwało długo, a nad Łyną zjawiła się piękna Gustebalda. – Proś mnie o co
chcesz! Wszystko ci dam za uratowanie mojej córki! – powiedział król. Królewna
po chwili odparła: - Słyszę śpiew ptaków w naszych pięknych lasach, ale o czym
one śpiewają - nie wiem. Słyszę szum wszystkich naszych rzek i jezior, ale o
czym one mówią – tego również nie wiem. Królu, słyszałam, że ty rozumiesz
tajemniczy język wszystkiego, co jest na świecie. Proszę cię, naucz mnie tego
języka. - Żądasz bardzo wiele, Gustebaldo – odrzekł król. – Zbyt wielkie to
brzemię - taka mądrość. Obawiam się, że nie zdołasz jej unieść i załamiesz się.
Zastanów się nad tym jeszcze raz. Ja mej obietnicy nie cofnę. Dam ci to, o co
prosisz. Po chwili Gustebalda rzekła stanowczo: - Wielki władco ryb nie lękam
się niczego. Król ryb podpłynął do Gustebaldy, otworzył paszczę, potrząsnął
głową, aż wyrzucił mały czarny kamyk. – Ten kamień, który ci daję – to wielka
część mojej siły i wiedzy. To, co dostałaś ode mnie, niech nie przejdzie od
ciebie do nikogo. Pamiętaj byś dochowała tajemnicy, jeśli ją zdradzisz,
zamienisz się w kamień – powiedział król.
Nazajutrz o wschodzie słońca piękna Gustebalda pobiegła do lasu, by posłuchać,
co mówią zwierzęta o kraju swoim. – Jedzcie, moje dzieci, odżywiajcie się
dobrze i używajcie świata, bo nadejdzie czas, że na tej ziemi nie będzie
żadnych niedźwiedzi. I tak jak nasz ród wyginie – tak wyginą Prusowie. Przyjdą
tu bowiem ludzie z zachodu, zabiorą wszystko i wszystkich. Za tysiąc lat ludzie
ogniem i mieczem zniszczą naszą ziemię – powiedziała stara niedźwiedzica, która
karmiła swoje dzieci plastrami miodu.
Gustebalda słysząc to wszystko pobiegła do ojca i opowiedziała mu przestrogę,
jednak ten zbył ją uśmiechem. Postanowiła więc, że zwoła okoliczny lud i
obwieści im swoje proroctwa. – Zwołałam was po to, by odkryć tajemniczą
przyszłość – zaczęła Gustebalda. – Starajcie się zachować wszystko co
usłyszycie, by ujść zagładzie. - A czemu mamy wierzyć w te prorocze słowa? –
zapytał ktoś z tłumu. – Lepiej byłoby, gdybyś mnie oto nie pytał. Przysięgam,
że nie złamię tajemnicy, od tego zależy moje życie. Jeśli ją złamię, stanę się
kamieniem – odpowiedziała Gustebalda. Lud jednak w dalszym ciągu nie chciał
wierzyć. Gustebalda otworzyła więc usta i wyjęła kamyk spod języka. – Ten
kamień dał mi król ryb – powiedziała pokazując go wszystkim zebranym. – Ma on
niezwykłą siłę. Dzięki niemu słyszę o czym rozmawiają zwierzęta. I właśnie od
nich dowiedziałam się o tym, przed czym was ostrzegłam. Gdy tylko to wyrzekła
jej nogi zaczęły drętwieć, zamieniając się w szkarłatno- czerwony granit. –
Żegnaj ludu mój umiłowany. Żegnaj. Ja kamienieję... – to były ostatnie słowa
pięknej Gustebaldy.


perkuns.fm.interia.pl/Galerie/bk08.html

[frelka1]

0 mój Boże! lub krótko: – 0 Boże! To samo czynią inne nacje.
Niemiec mówi: – Mein Gott!,
Francuz: – Nom de Dieu, Mon Dieu,
Włoch: – Dio mio,
Ślązak zaś: – 0, pieronie!
Wytłumaczyc to można następująco. Dlugo przez przyjęciem chrześcijaństwa przez
Polske, na terenach zamieszkiwanych przez plemiona słowiańskie oddawano cześć
bożkom. W pasie ciągnącym się od Czech, przez Śląsk, tereny górnej i środkowej
Łaby, obszary związane z Odrą, Pomorze z Zachodnie po wyspę Rugię zamieszkiwali
Słowianie Zachodni, Slęzanie, Serbołużyczanie, Obodryci. Plemiona te oddawały
cześć Perunowi, bogowi piorunów i grzmotów i władcy nieba. Dla oddawania czci
Perunowi wybierano szczególne miejsca: pagórki, wyspy na jeziorach, gaje
porośnięte wiekowymi dębami... Najsłynniejszym miejscem na Śląsku była góra
Ślęza pod Wrocławiem, od ktorej nazwę przyjął Śląsk. Ślązacy Peruna
nazywali ”Piorunem” lub ”Pieronem”. Karol Miarka w ”Górce Klemensowej” napisał:

”Pagórek ten nosił nazwę Górki Piorunowej, którą lud okoliczny za bardzo Świętą
uważał, bo na jej szczycie stały posągi dwóch bogów, którym z daleko i szeroko
lud składał ofiary. W tej bowiem okolicy panowało bałwochwalstwo. Prawda, że
już od dawna, a mianowicie od czasu apostołowania Świętych Cyryla i Metodego –
około 870 r. chrześcijaństwo w tej stronie szerzyć się poczynało, ale dopiero w
966 r., gdy cała Polska przyjęła chrzest wtedy i nasza kraina należąca do
Polski przyjęła naukę Chrystusa; mimo to jednak w wielu miejscach, mianowicie
pomiędzy górami, lasami, jeziorami trwało jeszcze dość długo pogaństwo, zanim
zupełnie wykorzenionym zostało. ”

Scalenie państwa w jedną całość przez Mieszka I wraz z przyjęciem
chrześcijaństwa przyczyniło się w znacznym stopniu do likwidacji kultów
plemiennych. Kosztowało to wiele starań, na przykład organizowanie wypraw
misyjnych, które nie zawsze kończyły się sukcesem. Tak zginął na terenie Prus
śmiercią męczeńską św.Wojciech podczas próby nawracania plemienia Luciców na
wiarę chrześcijańską. Ogniska pogaństwa wśród ludów pogańskich utrzymywały się
długo i tam, gdzie nie pomogło słowo, perswazja – stosowano miecz.

z kalendarza Gorniczego Kopalni "Ziemowit"

Rafał Bula

[szwager_z_laband]

A jo dodom ize i stare Prusy mieli boga na kerego godali Perun :))

[rita100]

szwager_z_laband napisał:

> A jo dodom ize i stare Prusy mieli boga na kerego godali Perun :))

Te plemiona tak Prus jak i Ślęży miały chyba tego samego boga Peruna czyli boga
burz i deszczów.
Właśnie się nim będe zajmować, ciekawi mnie dlaczego 'ty pieronie' nie ma na
Warmii ? Pewnie inne znaczenie to ma.
Znów dziś dam fajne opowiadanie :)

[rita100]

Jak diabeł kaczmarkę z Ejszmediów chciał podkuć
W Ejszmedjach w powjaczie mrągowskim przed wjelu latach b'iła kobjeta, która
b'iła kacmarka, po mazursku restoracjo niała, bez lękania , bez stidu (wstydu)
kazdego oszukiała i nawet najbiedniejszego, kazde pchiwo i kazdi kielisek wódki
dwa raz'i zapchisała. Raz przised stari chłop, bhiedn'i i ona go tez chciała
osukać. On prosziuł, zeb'i go nie osukała, on tilko za tile i tile zjazd i
w'ip'ił. A ona sie zabożiła (rozgniewała), że ona esce nigdi nikogo nie
osziukiała i jeżeli b'i ona kogo oszukała, to b'i jo djabeł móg na niejscu
zabrać.
Ledwhie w'imóhiła, powstał żietrz(wiatr) i szum i śmnierdżiało sziarko i smoło,
i przised carn'i koń. Djabeł przised i jo zamnieniał w czarnego konia i na
niej pojechał na tim carn'im koniu. Ale b'iło barzo szlisko i on móg tilko
powoli jechać, bo koń nie b'ił kuti i on nie móg dalej jechać i zajechał do
hioski Szwarcsztejn, powiat Kętrzin. Posed do kowola i dał go okucz', chciał
duzo pchiejędz'i dać, zeb'i cemprędzej okuć, bo lękał sie, że szie dzień
zrobhi, niz kur pchiers'i raz zapchieje, żebi kóń okuti b'ił.
Kowal przibi'iz'ił szie do konia, i sch'iluł sie i chciał konia za noge ująć,
podniesz'cz', i usłisał ludzk'i głos: "Powol'i, powol'i, jestem kacmarka i
satan mie koniem zrobhił". Ten przeląk szie i zelaza upadłi, chciał jo retować,
zal mu sie zrobhiło. Buł w tim rozpacaniu, co ma robhić, i kur w tim momencie
pchiers'i raz zapchiał. Djabeł prawo ni niał do niej, gdiż juz kur zapchiał,
juz ona ws'isko objecała, co nie będzie oszukiwać. Pusz'c'ił jo satan, ale pók
z'iła, nikogo nie osukiwała. Ona z tego przelęknienia długo juz nie z'iła, a na
pamniątke w'iszo te dwa podkow'i w kosz'cziele w Szwarcsztejn.

Opowiedział Pożega, wieś Uzranki, pow.Mrągowo 1949

[ballest]

Rita, Ty musisz byc tysz taki mauy diobouek, niy, bo lubisz take bojki uo
czortach !

[rita100]

ano , diobełki , klobuczki, utopiczki , czorty to takie figlorze ;)))))
Jak się dowiedziałam to diobły sa dobre i złe :)

[rita100]

Diabeł

Na terenie W i M uzywano róznych nazw na określenie diabła : diabeł, diabuł,
szatan, zły, zły duch, lucyper, czort, czart, Belzebuh, kusiciel,
niedobrzyciel, smok, tenfel, mamun.
Bogata fantazja ludowa utrwaliła wiarę w stare pogańskie demony, w istnienie
sił nieczytych. Na tych teren na ogół ludzie nie czuli lęku przed tymi
postaciami,
Diabła przedstawiano jako istotę bardzo głupią, łatwo się dającą ludziom
oszukać, z której można było się naśmiewać.
Diabeł trzymał w ręku widły, miał sierść , cztery nogi, krzywy i duży nos,
czasmi koński łeb, kopyta i straszną mordeczkę. Czasami jeździł na koniu.
Inna wersja - to diabeł był w kusym czarnym fraku, czarnym cylindrze, z ogonem,
z rogami czy kopytkami.
Najważniejsze w tym, że nasz diabełek był też formą niewidzialną lub też często
przybierał różne postacie, ponoć ptaka, wrony lub czrnego psa.

[rita100]

Hej, nie mylcie diabłów ze złymi duchami. Diabeł był istotą nadrzędną.
Kłobuk czyli chobołd lub lataniec
Jest jednym z najpopularniejszych złych duchów, Na Mazurach nazywany kołbukiem,
chobołdem, latańcem lub złym. Demon ten nie był typowym diabłem, gdyż nie
zabiegał o duszę człowieka. Za swoje usługi wymagał jedynie troskliwej opieki.

Jak go sobie wyobrażali ludzie ?
hehe - była to istota występująca pod postacią czarnej kury, sowy albo małej
małpki z bardzi dużym ogonem. Wiemy , że takie istotki dostawały sie wszędzie
nie zważając na zamki i zasuwy. Kłobuk bardzo lubił ludzi , a najbardziej z
nimi przebywać i nawet zamieszkiwać, a ludzie o niego bardzo dbali.
Najbardziej znana wersja wierzeń związanych z pozyskiwaniem klobuka dotyczyła
czarnej , zmokłej kury, która pojawiała się przy wybranym gospodarstwie.
Należało ją osuszyć i ogrzać w domu, a następnie otoczyć troskliwą opieką i
zapewnić ciemne pomieszczenie, najlepiej na strychu, w beczce z piórami. Mógł
być też ciemny pokój z ciepłą pierzyną - takie wymogi miał nasz warmiński
kłobuczek.
Ale to nie wszytko - wymagał on też dobrego jedzenia - najlepiej jajecznicę z
tłustymi skwarkami. Nie gardził też kluskami z winem i tak troskliwie
pielęgnowany nie opuszczał mieszkania w ciągu dnia, dopiero ciemną nocą
rozwijał swoją działalność. Klobuk najbardziej efektownie pracował w ciemną noc
z czwartku na piątek.

[rita100]

Więc wracając do kłoguka (chobołda, lataniec) to bardzo , bardzo trzeba uważać
z nocy z czwartku na piatek. Wydostawał się wtery przez komin i widać go było
jak leciał z długim ognistym ogonem. Lecąc obficie sypał iskrami. Przenikał do
domów bogatych gospodarstw i potrafił ukraść wszystko - zboże, słoninę,
pieniądze, złote przedmioty, płótno. Wsztko to zanosił swoim żywicielom, którzy
w niedługim czasie dochodzili do wielkich bogactw. Stawali sie tak bogaci, że
strych groziły zawaleniem od nadmiaru zboża.

Związek z kłobukiem zawsze był fatalny, gdyż nie można było rozejść sie z nim w
zgodzie. Gdzie sie zagnieździł dobrze służył swoim opiekunom, ich dzieciom i
wnukom. Gdy się jednak komuś sprzykrzylo jego towarzystwo, to pozbawiony
dotychczasowej opieki kłobuk zaczynał sie mścić. Tak jak przedtem znosił
bogactwa tak teraz mógł je wynosić. Mógł też spalić całe gospodarstwo.
Szczęśliwy był ten, kto nigdy nie miał z kłobukiem do czynienia, gdyż związek
ze złymi siłami zawsze ostatecznie musiał przynieść złe owoce. Najpewniejszą
ochronę przed kłobukiem był znak krzyża.

To są chyba wszystkie nasze diabły :)

[szwager_z_laband]

no to ech sie juzas cosik nowego dowiedziou, i odwdziyncza sie tysz czyms co na
zicher juzas u wos niyma = u nos we slonsku na diobua godauo sie
tysz "czechmon", czyli jak by sie tymu wyrazowi przijzec, to pochodzi to
od "Czecha" i "Chopa" - wydowo mi sie ize to mo zwionzek ze husytami, abo?

[szwager_z_laband]

a jake to som dobre dziobuy?

[rita100]

>Hej, nie mylcie diabłów ze złymi duchami. Diabeł był istotą nadrzędną.
>Kłobuk czyli chobołd lub lataniec
>Jest jednym z najpopularniejszych złych duchów, Na Mazurach nazywany
>kołbukiem,
>chobołdem, latańcem lub złym. Demon ten nie był typowym diabłem, gdyż nie
>zabiegał o duszę człowieka. Za swoje usługi wymagał jedynie troskliwej opieki

Dobre diabły to te, które nie zabiegają o duszę czlowieka tylko robią figle

[szwager_z_laband]

Ach kaj tam, to som Slonzoki przeca! :))

[rita100]

hehe, ale czy o samych łabędach masz legendy , dlaczego jest taka nazwa,
pochodzi o pieknego łabędzie ?

[szwager_z_laband]

o nazie Laband/Labedy je pora geszichtow, ale o tym mozno inkszym razym, no i
oczywiscie mom pora legynd i zwionzanych ze Laband - sam jedna z nich:

Bouo to downo, blank downo tymu. Niydaleko, blank blisko, zaroski kole
Kuodnicy, a blank gynau to we miejscu, w kerym do niydowna szelesciouy w parku
drzewa - mozno ich dzisiej jeszcze tam pora stoi, stou taki fajny biouy
zameczek. Miyszkaua w nim Julia, kero miaua piykne jasne wuosy i jeszcze
piykniejsze niybieske slypka. Z coukego Slonska sjyzdzali sie nojszwarniejsze
kawalyry i prosiyli jom o rynka. Ona ale, jak to piykne i mondre frelki,
czekaua na tego, kerego od niyj serce pokocho. Ino eli taki od niyj szac
naprowdy kajs je? Tak se myslaua zawsze kole wieczora, jak sie siedziaua na
brzegu staryj Kuodki(Kuodnicy). Siedziaua se tak na brzegu Kuodki i futrowaua
uabyndzie, kerych tam kedys bouo couko mocka. Jedyn, kerego nazywauy od nich
krolym, bo bou nojpiykniejszy, przipuywou niyroz do niyj i kuod gowa na od niyj
kolanach. Tak to bouo couke tydnie. Z czasym puywaua na tym krolu uabyndziu mit
po staryj Kuodce. Roz ale przikukali ich ludzie ze Laband i byli fest
zgorszone. Padali, co jak je wiyncyj rado uabyndziom jak ludziom, to niych se
weznie jednego uabyndzia za chopa. Biydno Julia, bolauo to ze ludzie jom tak
napasztujom. Coroz wiyncyj take godki kole niyj bouo suychac a ona sie tysz
coroz wiyncyj tracioua od ludzi i coroz to wiyncyj boua ze od niyj uabyndziami.
Boua z nimi juz cokimi dniami. Az naroz prziszua jedna nocka, we keryj couke
Laband maszkytnie nynauo, a w tym czasie prziszli rojbry. Ukradli w tyj nocy
mocka zuota a na koniec porwali jeszcze piykno Julia. Zawionzali jyj rynce,
zakneblowali i poniysli ku Kuodce, kaj najprzod chcieli policzyc co wszysko
ukradli. Siedli se pod tymi starymi drzewami, az tu naroz take pieronske larmo
sie zrobiouo, od strony Kuodki i szuo te larmo coroz wiyncyj ku nim. To te
uabyndzie ze Laband prziuwazouy ze oni majom od nich Julia i tak zaczuy wouac i
machac krziduami, ze couke Laband sie obudziouo. Rojbry sie tak wystraszyli, ze
zaro wszysko pociepli i uciykli. Jeszcze probowali wzionc Julia mit, ale jak
sie przeprowiali bez rzeka stanou przed nimi ze otwartymi krziduami wielki
uabyndz. Prziszuo ku walce, walczou herszt od rojbrow i krol od uabyndzi.
Rojber trefiou krola uabyndzi fest ostrym i szpicatym nazym, a uabndz oklapnou
sie do wody, kero sie kole niego zaroz czerwono zrobioua. Drugi roz juz go
rojber niy zdonzou trefic bo chyciyli go straznike ze Laband i zakludziyli do
wiynziynia. Julia klynczaua na brzegu i czimaua na kolanach krola uabyndzi. Niy
umiyrej mi ino moj krolu kochany - godaua, a kropelki uzow kapauy na rana
uabyndzia. Naroz uabyndz zamiyniou sie w piyknego szaca, kerymu bouo Bolko.
Wydauo sie co jedyn czarodziej kedys przemiyniou go we uabyndzia i moguy mu
pomoc ino uzy dziouchy kero by mu pszaua. Tak sie tysz przeca stauo. Bolko
wyzdrowiou roz-dwa, a couke Laband fajrowauy mit na wyselu od Julii i Bolka.
Zodym Labander (Uabyndziok) niy paczou juz krziwo na uabyndzie. Wiyncyj !-
przeca nawet se Laband wzionuo za herb uabyndzia na niybieskim tle. To na
pamiontka krola od uabyndzi i niybieskich oczow od Julii. Julia i Bolko mieli
couko fura bajtli i zyli dugo i szczynsliwie. Miyszkali tysz dalyj we biouym
zameczku kole Kuodki i pamiyntali coby pszoc i uabyndziom. Wszyske uabyndzioki,
kere dzisiej zyjom pamiyntajom ta geszichta i opowiadajom jom bajtlom, jak w
niydziela idom na szpacyr kole staryj Kuodki, a wszyske frelki ze Laband som
tak piykne, ze piykniejszych niyma na coukim Slonsku - to erbuy po Julii. No
tosz pamiyntejcie o Laband i o uabyndziach i


Pyrsk !


Szwager

[rita100]

Ła , sliczna legenda i te łabędzie to sliczne ptaki, uważam nawet , że
najpiekniejsze. Są takie dostojne i eleganckie - lubie się patrzeć na łabędzie.
Dobrze, ze legenda fajnie się kończy, ze w Labędach do dziś żyją łabędzie :)
teraz słowniczek:
tych wyrazów nie znalazłam
pamiyntajom ta geszichta
oraz
prziszli rojbry , domyślam się , że chodzi o rabusiów

[szwager_z_laband]

pamietaja ta historie

rojbry to juz wiysz jak widze ze to som rozbojnicy/rabusie

:)


Ta legynda jak kozdo prawie mo tysz ale jakes piyrwiastki prowdy - we Laband
hrabia Welczek (´bou mindzy inkszymi ambasadorym Niymiec w Hiszpani) miyszkou
razym ze swojom zonom, kero pochodzioua ze Hiszpani a ona miaua taki staw w
parku kole zamku(to je zaro przi Kuodce(Klodnica-rzeka) i przi Kanale
Glywickim) na kerym puywauy uabyndzie. Moja tanty jak boua jeszcze paniynkom
robioua u nich na zomku i zawsze opowiadaua mi o tym. Tyn staw jo jeszcze
pamiyntom juz ino jako malucki na kerym ino kaczki sie toplauy. Ale udauo mi
sie znonsc odniego zdjyncie ze wczesniejszych lot - Hanys prawie tera przerobio
naszo zajta(strona) tak ze niy idzie tam wlys, ale kedys bydziesz mogua go
obejzec we mojyj "galerii".

A uabyndzie przilatujom i niykedy zimijom jeszcze naweet na kanale

[ballest]

U nos na Mainie jest ich pouno.
Rita mousz ale recht, to je bardzo fajny ptok, ale jak mou mode to je zuy, jak
pieron a jak Cie uszczypnie abo uoczaskou skrzyduami, to bys same sine fleki
miaua.
No Ciebie moze niy, ale jedny Pani z tego forum by se tam uot czasu do czasu
nalezauo!

Laband! - i pora flaumom z tego Forum Gliwice tysz ;)

[rita100]

Moja 'tanty'jak boua jeszcze paniynkom
'tanty' - nie ma tego w słowniczku :) kto to jest ?

Pięknie nazwana miejscowość - Łabędzie i piekna to musi być kraina, kiedy tyle
łabędzi tam żyje.
Ballest, nie słyszałam o złych łabędziach, chyba mówisz o gąsiorach ;)
A teraz niespodzianka, tylko otwórzcie tą stronę
andrzej.kalinowski.webpark.pl/nowa/balet.htm
cudo bez słów, tylko wzrok :)

[szwager_z_laband]

tanty to je ciocia

onkel to je wujek(niykere godajom tysz u nos ujek


ps

spomniauo mi sie sam tysz "Jezioro uabyndzie! :))

[rita100]

Śliczny ten łabędź - często były motywem również haftowania makatek.

Teraz jeszcze o diabełkach legenda o karczmarce. Zauważ jakie fajny jest tam
układ zdań.

Jena karcmarkia, kiedi prsziszl'i psić, to zawdi przipsisała esce roz, a tedi
raz taki fejn'i przised, a to buł sam djabuł. A on psiuł i psiuł, a on sobzie
tyz cechował, una dubelt, a un tlo to. Tedi jek płaczicz' tedi una porachowała
tile 'i tile, a on tile 'i tile. A tedi ona móżiła: "Kieb'i mnie djabuł wziuł -
to tile 'i tile. A prazie w dwunasto godzine w'ifurnół bez konin 'i
porejtował na niej do drugiej wsi do kowola, a to b'ił jej ojciec. A tygo
kowala obudził. "Mas chizo wstać, a kónia kowacz". Traz ek kowal widzi, co to
nie jest kóń a cłowiek, kiedi nak ón chciał kować, to ona w'irzekała. Jek ón
psierszi góźdź bził, to ten kuń cłeco noge w'iciągnoł. A jek drugi góźdź bził,
to kapneło kiapke cłecej krsi. Jek trzeci góźdź bził, to wołał ten kuń : " Niłi
ojce, uz je dóść !". A ten ojciec sie zhrżas (przeraził sie), a kur zapsiał, to
uz ón musział uchodzić, a una szie stała cłekiem. I djabeł niz on odleciał,
trszas jo ręko w p'isk, co aż ji psięć palców znacz' b'iło.
I tedi óna rozum sterała(straciła) i musiała za pół roku zdechnąć. A te żelazo,
co ojcziec na to nogie robziuł, 'i kur, co zapsioł, to jest w kosz'cziele w
Szworstine (Schwarzstein)

To zdanie jest fajne:
una porachowała tile 'i tile, a on tile 'i tile.


Opowiedział Mazanek, wieś Szestno, pow.Mrągowo 1949
Podobna wersja zanotowana jest na Mazurach przez Toppena pt. 'Karczmarka z
Nakamad'

[szwager_z_laband]

piykne, i juz wiym czym zaskocza znajomych ze Biskupca jak bydymy razym na
nartach we zima :))

[rita100]

Masz znajomych z Biskupca ?
Ło matuleńko - a oni rdzenni Mazurzy ?

[szwager_z_laband]

wybadom to w tym roku, bo szczerze godajonc niywia :)

[rita100]

to będzie zaskoczony kolega Twoja wiedzą :)
Jeszcze mam fajne konski gdzie gbur uczy jak oszukać samego diabła ;)

[szwager_z_laband]

no to czekom :))

ps

a w miyndzyczasie mauo refleksja -

[rita100]

Ten Twój wpis Laband to powienien być wstępem do krainy baśni i legend.
Oprócz tego, ze jest to świat magii i tajemniczości jest to świat przeszlości ,
ślady dawnej tradycji i wierzeń, coś co mlodym umkło , a jednak po czasie
powraca.
Nie wiem , czy Hanysa do chlewika nie wsadzę ;), bo słowa jakie używasz w tym
slowniku nie ma i musze Cie prosić o przetłumaczenie. Jest to wyraz często
uzywany
ajnfach - co oznacza ?

[szwager_z_laband]

poprostu

:)

[rita100]

Diabuł sze stawiuł do jednego gbura. Mówił do nego: "Co będziesz sadził ?" Gbur
mówi: "Kartofle".
"No dobrze - mówiuł - ja wezme z u góry", a gbur mówi: "Ja wezme z na dołu". Nó
i jak kopaczka przyszła, gbur mniał kartofle, a diabuł same łodygi.
"No - mówi gbur - t'ero - mówi - żyto zasieje, to - mówi - żyto tero wezme z u
góry, a ty, diable, z na dołu".
No i go zaznów oszukał.

Zapisano we wsi Smalonek, pow. Olsztyn 1950

[ballest]

Rita, to te Gbury, czytej przyjezdni nawet diobua koojtli , pra !

[szwager_z_laband]

tukej mi sie spomniauo to co Hanys mi o odniego stronach opowiedziou kedys:

schlesien.nwgw.de/30x5x0.xhtml

[rita100]

wezmę sobie to do czytania, lubie czytac ale na spokojnie :)
Oj, Ballest - chcesz być diabełkiem ;))))

[ballest]

Rita, jou jusz douwno diobuem je, myslou uech ze to wiysz !
Ale takim "kochanym" dioboukiem!

[rita100]

może sie zanjdzie jakaś anegdotka o diabelnym Balleście ;)))) ale jutro
znalazłam coś o Frycu - tego to chyba znacie :)

[rita100]

ajnfach Wasz diabeł też został oszukany, dobrze, że mnich miał głowę na karku i
odkupił dusze czlowieka. Dobra nazwa wsi - Przerycie :) Teraz mieszkańcy czują
się bezpiecznie. Diabeł dostał nauczkę.
Ale czy zauważyliscie ,że jest tam obrazek człowieka chodzacego na - jak to się
nazywa - na takich długich patykach - pamiętam takie zabawy.
schlesien.nwgw.de/30x5x0.xhtml
to się chyba nazywało chodzenie na szydłach

[rita100]

Teraz legenda o Frycu :)
Za casów dawnych, jek stari Fric królował, jednemu gburoziu sie obrodziły duże
malony(dynie) i wzioł zawióz we śtery kunie ten malon do tego Frica, i Fric
przyjoł, i go za gościa otrzymał, i dał mu pospołu jeść z tyni ministrami, i
sam kole siebie posadził tego gospodzarza (gbura). I ten minister był zli na
tego gbura, to wziuł taką prszepoziastke poziedział, co u nasiego
najaśniejszego Frica po obiedzie jeden drugiego w gębe bjije. Tak usykował, ze
ten b'i Fricoziu w gębe wipaluł, ale niał ten rozum, co ścirżpiał (ścierpiał) i
nie oddał nikomu. Teroz ze wstydem siedział za stołem, buł cale cicho.
Jek podpchili, co juz im w głowie zakręciło, kozdy swoje poziedział zagodiwki
(anegdoty). Teroz ządajo, co ten gbur ma im poziedzieć, a tyn gbur zacoł
poziedać, co un furmanke z towarem niał ziść (wieść) i pod góre nie móg
wjechać, co un wtedy musiał zrobzić ?
Mózili, co musiał zawrócić, to wstał i temu, co mu w gębe wlał, to mu oddał.

Opowiedział A.Rohn, wieś Jagodne, pow.Pisz. 1950

[ballest]

Rita, a napisz nom, znosz tego Gbura osobiscie !

[rita100]

Ballest- gbur to dawna nazwa własciciela dóbr ziemskich, inaczej dziedzic - a
dziś dziedziców już nie ma, dlatego znam gburów tylko z legend.
Nie wiem , czy rozumiecie tą gwarę , ale jakby co to mogę je przetłumaczyć.
Nie wiem czy chcecie jeszcze jakieś opowiadanko ?
Przypomnialo mi sie , ze te deski na których się chodzilo nazywaly się
szczudły - chodzić na szczudłach , tak , napewno tak.

[szwager_z_laband]

tera mi sie wkoncu prziponiauo kaj zech sie z tym okreslyniym w tym znaczyniu
trefiou! - to bouo we bajce "Zuoto rybka", tam tysz na bogatego chopa
godali "gbur"

ps

tela dni mi to spokoju niy dowauo :)))

[rita100]

Przeczytajcie uważnie , to jest fest interesujące :)

Modlitwa o szczęśliwe powieszenie
Jene ludzie to z początku sie ożenili i dobrze śwatowali (żyli). Poszli do
Biesowa na odpust swiętego Antoniego z osiero (świeczką), tlo sami. Jek szli
bez Wólke, to szli kiele swojego krewnego. To żona móżiła, co pódzie ich
nażiedzić (odwiedzić), a 'un nie poszed. 'Una tedy móżi:
"Poczekaj silke (chwilke), ja przyjde". 'Una jek przyszła potem na to mniejsce,
to onego nie buło. 'Un sie skruł, a 'una woła i płacze, i go nie znalazła i
przyszła do domu, to go tyz nie buło. Chłop za sile przyszed i krziczał na nio.
Od tego czasu sie nie zgodzali, sie bzili i tak przeb'ili swoje życie
niespokojnie. Jeno drugiego nie słuchało. Nareszcie sie przeklinali.
Tak jenego razu móżił ten chłop do kobziety, żie 'una ma konie poganiać w
rozwerku (kieracie), 'una krziczała, że 'una tego nie zrobzi. Od ankoru ( od
gniewu) wzioł nowe lejczyki i chciał sie pożiesić, i założuł na szyje temi
lejczykami i użiązał do bołka w stodole, i woła : Jezus, Maria, Józef swęty,
daj mi sie szczesliżie pożiesić !".
Tak sie te lejczyki zerwali sie. Wzioł po raz drugi zżiązał te lejczyki i po
raz drugi zawołał to samo, i drugi raz lejczyki rozderli sie. Za trzecim razem
użiązał i znów to móziuł. W tem czasie przyszed do niego szurek (mały
chłopiec), a to buł szatan. I móziuł: "Nie mów tak, bracie, mów : "Dioble, weź
mnie". 'Un już sie nie chciał żięcej żieszać. Tedy sie pare mniesięcy dobrze z
kobzieto zgodzali. Za jaki czas sie powadżili i poszli na rozwody, tak żuli
osobno i 'umerli.

Opowiedziała M.Kensbok, wieś Purda Duża, pow.Olsztyn 1950

[ballest]

skond Tys to wyciongua ;)

[szwager_z_laband]

faktycznie takyj geszichty jeszcze niy suyszouech, ani tysz nic podobnego, to
je dosc niytypowe chyba i u wos. abo?

[rita100]

Tak , to opowiadanie ma pierwsze miejsce :)
Laband, ale jak bedziesz miał czas to coś uszykuj dla mnie

[sloneczko1]

ita100 napisała:

> Przeczytajcie uważnie , to jest fest interesujące :)
>
> Modlitwa o szczęśliwe powieszenie
smutne to jest opowiadanie--o przegranym życiu--bardzo smutne

[szwager_z_laband]

czas prawe mom, ale niymom konceptu - no to wom opowia jak sie stary P..... ze
Zakanau pora razy wiyszou.

A myiszkou on Ci zaroski kole mojyj uroumy, ona na prawo a on na lewo, prawie
pod samym dachym mieli izba, on snek i kobiyta. A chop Ci z niego bou szykowny,
ino ze suepac lubiou, a jak posuepou to ....

no szkoda godac!

Tak ci to pora razy sie otruc sie chciou gazym, bo se som ze sobom rady niy
dowou - pieron wiy co za dziobou go do tego kusiou, ale tak bouo i tela.
Probowou, ale zowdy go ktos uratowou, a poznowali to ludzie po gouymbiach, bo
izba miou a nad niom na strychu czimali gouymbie a te na gaz bouy wrazliwe ...

Chop bou niyszczynsliwy, a ku tymu jeszcze wiyncyj niyszczynsliwy bou bo
inkszym szczynscie zdowouo mu sie ize biere. Tak tysz roz jak my prziszli do
oumy usuyszouch ino ize sie obwiesiou na posku od galotow, kery zawinou na
klamce. Tak to nykedy je jak gorzoua sie niy poradzi wyloc do zlywu. Ale
dzisiej juz i tego domu niyma na tym placu, ani gouymbie tam niy furgajom, a
ludzi kery by to jeszcze pamintali tysz mauo sie ostauo - ino sueptoki dalyj
jeszcze Zakanauym suepiom tak jak kedys ...

[rita100]

Trzeba przyznać , że nie wesoly temat, ale takie są legendy, podania , nie
zawsze wesołe. Dobre w tym jest jedno , że przechodza te opowiadania z wieków
do wieków.
"'Un już sie nie chciał żięcej żieszać. Tedy sie pare mniesięcy dobrze z
kobzieto zgodzali. Za jaki czas sie powadżili i poszli na rozwody, tak żuli
osobno i 'umerli."
Ta legenda nie jest zła, bo diabeł wystraszył i juz chlop więcej nie chciał się
wieszać i żylo malzństwo szczęśliwie tylko później znów się pokłócili.
No na legendy nie ma rady , nie możemy ich zmieniać , to sa opowiadania bardzo,
bardzo stare.

[sloneczko1]

u nos sie tak godo---przez te pierońskie wiyszanie bych sie utopiou

[rita100]

Sloneczko , wiem ,że ciężko sie czyta taka gwarę , trzeba uwaznie zrozumieć,
opowiadania nie sa takie smutne, raczej anegdotyczne

[sloneczko1]

rita100 napisała:

> Sloneczko , wiem ,że ciężko sie czyta taka gwarę , trzeba uwaznie zrozumieć,
> opowiadania nie sa takie smutne, raczej anegdotyczne
wiem Rito--czytam to na głos i za którymś tam razem może będę
umiała tak mówić;)

[sloneczko1]

Rito - i pisz tak dalej--lubię bardzo czytać takie opowiadania, w końcu to
nasza historia przedstawiona w krzywym zwierciadle

[rita100]

Sloneczko, co Ty opowiadasz o historii w krzywym zwierciadle , to jest
tragiczna historia pewniej ziemi , to sa opowiadania ludzi tej ziemi.
Ich wierzenia, obyczaje i legendy.

[rita100]

Słoneczko, wczoraj zaskoczyłas mnie swoją myślą, ale dziś postaram się cos
wyjaśnić . Chodzi o to , ze gwarę trzeba pielęgnować dlatego też zamieszczam
legendy w gwarze i są one walką o przetrwanie innej gwary, która już dawno
zanikła i tym sposobem , sposobem legend i opowiadań staramy się nie pozwolić
jej zaginąć. Cieszę się , że i Tobie się podobają.

"Kiedy Pan Bóg ludziom rozdawał gadki i rozdał już wszystkie - polską ,
niemiecką, ruską, francuską - to wtedy dopiero przybiegli po pracy zadyszani
Warmiacy po swoją mowę. Ale, żeby zadowolić spóźnialskich, których wielce
lubił, rzekł im:
- No, to godojta cało gambą !
Od tego czasu tak właśnie Warmiacy mowią."
I.Newerly