Tradycje naszych autochtonów

[rita100]

Tradycje naszych autochtonów
i pieśni są zamieszczone w obszernej piecioczęściowym tomie "Warmia i Mazury"
z serii "Pieśń i Muzyka Ludowa".
Książke tą zdobyłam dzięki Waldemarowi Mierzwie
www.nojabibliotekamazurska.pl
Jest to trwały pomnik naszej kultury ludowej.
Ta Wielka księga pieśni Warmii i Mazur utrwala tradycję przekazywane z
pokolenia na pokolenie. Świat, który przedstawia już nie istnieje. Atlantyda
północy zniknęła w wyniku kataklizmu II wojny światowej, masowych
przemieszczeń ludności. Pozostał po niej obraz mitycznej przeszłości.
Nosiciele tradycji, prawowici właściciele tych ulotnych skarbów w ostatnim
momencie nam je powierzyli dla utrwalenia pamięci.
Publikacją spłacamy dług wdzięczności i przekazujemy następcom to, czym
zostaliśmy wzbogaceni."

Barbara Krzyżaniak
Aleksander Pawlak (nie ujrzał już efektów tej pracy w 2001 zmarł)
Istytut Sztuki PAN
Warszawa 2002

[rita100]

Nagrania pieśni Warmii i Mazur powstały w wyniku działalności ogólnopolskiej
Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego prowadzonej przez Państwowy Instytut Sztuki
przy współpracy z Polskim Radiem w latach 1950-1954.
(...)
Do najaktywniejszych i najdłużej działających należała Ekipa Olsztyńska
kierowana przez Władysława Gębika, przedwojennego działacza Związku Polaków w
Niemczech, regionalisty i literata.
Wspomina się też w tej pozycji o Marynie Okęckiej-Bromkowej.
Tomy te dzielą się na pięć tytułów:
I - pieśni doroczne i weselne
II - pieśni balladowe i społeczne
III - pieśni zalotne i miłosne
IV - pieśni rodzinne i taneczne
V - pieśni religijne i popularne

Dziękujemy zbieraczom folkloru, dziękujemy współautorom za tak cenne zbiory
pieśni ludowych
Ludwik Bielawski

Dalej mamy całą historię zbieralnictwa folkloru i tradycji na tej ziemi.

[rita100]

"Po zakończeniu II wojny światowej Warmia i Mazury znalazły się w granicach
państwa polskiego. Do wszystkich trudnosci, jakie wynikały z powojennego chaosu
i zniszczeń oraz wielkiej fali przesiedleń ludności polskiej ze wschodnich
części kraju, dochodziła jeszcze nieznajomość problemów mazurskich i
warnijskich, jaką wykazywały organizujące się władze administracyjne. Był to
bardzo trudny i bolesny okres dla rodzimej ludności tych reginów.
W pierwszych pięciu latach po wyzwoleniu Warmii i Mazur nie podjęto badań nad
kulturą ludową obu regionów. Władysław Gębik w 1961 roku pisał:

"Nie wykorzystaliśmy najlepszej sposobności, jaką dawały nam obydwa uniwersytety
ludowe, prowadzące prace repolonizacyjne, nie podjęli tego trudu również
nauczyciele, którzy w latach 1945-50 mieli najlepszą sposobność do uchwycenia
ogromnego bogactwa kultury ludowej, zachowanego jeszcze w pamieci starych
Warmiaków i Mazurów. Jak wielkie tkwiły wtedy możliwości, wykazał nauczyciel ze
Starych Juch w powiecie ełckim, Jan Kawecki."

Wspomniane przez W. Gębika Uniwersytety ludowe działały od 1945 roku: warnijski
w Jurkowym Młynie prowadził Jan Boenigk, mazurski w Rudziskach Karol Małłek.
Jedynie Jan Kawecki, nauczyciel Uniwersytetu Ludowego w Mikołajkach, umiał
pogodzić repolonizację młodzieży mazurskiej z równoczesnym odkrywaniem ich
własnej rodzimej kultury. Słuchacze spisywali w swych domach rodzinnych wiele
pieśni, które W. Gębik nagrał w 1955 roku."

Tak nam wspaniale wyjaśnia Barbara Krzyżaniak
cdn

[rita100]

"W sposob zorganizowany zaczęto dokumentować regionalną kulturę w roku 1950.
Prace pojęli dialektolodzy z ośrodków uniwersyteckich Poznania, Torunia i
Warszawy, a badania folkloru warmińsko-mazurskiego pracownia poznańska
Państwowego Instytutu Sztuki. Zakładem Badania Muzyki Ludowej PIS kierowali
Marian i Jadwiga Sobiescy. Z ich inicjatywy powołano ogólnopolską Akcję
Zbierania Folkloru Muzycznego (przy pomocy finansowej Ministerstwa Kultury i
Sztuki), która objęła 7 województw w tym również olsztyńskie."

[rita100]

"W lipcu 1950 roku zaczęła swą działalność Ekipa Olsztyńska PIS, ktorej
kierownictwo powierzono dr. Władysławowi Gębikowi. Współpracowało z nim
kilkanaście osob spośród miejscowych działaczy znających problemy Warmii i
Mazur. Etatowymi pracownikami byli dr W. Gębik, mgr Janina Gliszczyńska i Jan
Lubomirski. Oto nazwiska osób, które wniosły wkład w gromadzenie materiałów
folklorystycznych: Marta Sendrowska, Maria Zientara-Malewska, Jan Kawecki,
Michał Lengowski, Teofil Ruczyński, Jan i Otto Baczewscy, Alfons Barczewski,
Erwin Cichowski, Jan Dopatka, Jan Hedrych, Antoni Jezierski, Edward Kozłowski,
Antoni Neuman, Gustaw Niszk, Rita Piecocha, Tadeusz Stępowski, Danuta
Szymczakowska, Alojzy Śliwa, Ulryk Lindner, J. Lippert.

[rita100]

Dr Władysław Gębik (1900-1986)
"Był dyrektorem Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie, więzień obozów
koncentracyjnych, był człowiekiem wielkich zasług dla Warmii i Mazur i Powiśla.
Dzięki dobrej znajomości ówczesnych warunków panujacych na Warmii i Mazurach,
podjął decyzję nagrywania oprócz pieśni i muzyki ludowej również bajek, legend,
wspomnień, relacji o szkolnictwie, słowem wszystkiego, o czym mogli Mazurzy i
Warmiacy powiedzieć po polsku.
W dwa lata od rozpoczęcia pracy zbierawczej opracował śpiewnik z nagranych
materiałów 'Pieśni ludowe Mazur i Warmii'(1952), które spełnił bardzo ważne
zadanie w ukazaniu ludności napływowej piękna kultury rodzimych mieszkańców tej
ziemi."

[rita100]

"Śpiewacy i śpiewaczki, którzy przekazali kilkanaście lub więcej pieśni,
otrzymywali przy nagraniu ten śpiewnik w prezencie, a z okazji Świąt Bożego
Narodzenia wklejano do śpiewnika drukowane życzenia i podziękowanie od
Państwowego Instytutu Sztuki za przekazanie pieśni.
Spośród wielu doskonałych śpiewaczek, które nagrały ponad 100 piesni ludowych i
przekazały wiele cennych informacji Złoty Krzyż Zasługi otrzymały m.in.
Charlotta Ludorf, Wilhelmina Badurek i Luiza Żabka.
Uroczystość ta, zorganizowana przez dr. Gębika w Olsztynie, zapisała się jako
ważne wydarzenie nie tylko w pamięci śpiewaczek i ich bliskich, lecz również
społeczeństwa Olsztyna."

[rita100]

Ekipa Olsztyńska prowadziła swą działalność przez osiem lat (1950-1958). W
zasadzie rozwiązanie Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego PIS, a więc i Ekipy
Olsztyńskiej, nastąpiło w 1957 roku, jednak dr W.Gębik nagrywał dalej.
Po likwidacji oddziału PIS w Olsztynie Gębik usiłował prowadzić dalsze badania
przy Olsztyńskim Oddziale Związku Literatów Polskich. W latach 1960-1964 przy
Olsztyńskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Ludowego dr Gębik znów podjął badania
na Warmii, Mazurach i Ziemi Lubawskiej, w ktorej uczestniczyli również R.
Kukier, A. Klonowski, J. Gliszczyńska, A. Szyfer, a wynikiem badań były ciągłe
pisanie prac, które dziś możemy czytać i wgłebiać.

[rita100]

Jan Lubomirski
Jednym z pierwszych pracowników Ekipy Olsztyńskiej PIS był Jan Lubomirski,
rodowity Warmiak ze Stanclewa, działacz polskich organizacji mlodzieżowych,
instruktor i dyrygent chórów polskich i kapel. W latach dwudziestych Związek
Polaków w Niemczech skierował Jana Lubomirskiego do konserwatorium w Poznaniu,
gdzie zdobył wykształcenie muzyczne. Aresztowany przed wybuchem II wojny,
przeżył obóz koncentracyjny Sachsenhausen - Oranienburg. Po powrocie na rodzinną
Warmię podjął pracę w szkolnictwie i działalnością społeczną. Jako wykształcony
muzyk był w gronie zbieraczy pieśni ludowych jedyną osobą umiejącą zapisać
melodie. Był w tym niestrudzony i ofiarny.
Jan Lubomirski jest powszechnie znany na Warmii dzięki swej aktywnej
działalności miedzywojennej. Przed nim otwierały się wszystkie domy, a ludzie
witali go z serdecznoscią i radością co pomagało w prowadzeniu nagrań i rozmów u
przekazujacych nam te tradycje.

[rita100]

"Janina Gliszczyńska - magister polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, w czasie
okupacji należała do grupy nauczycieli biorących udział w tajnym nauczaniu, była
w szeregach Powstańczych AK "Jerzyki". W 1946 roku zamieszkała w Olsztynie,
gdzie pracowała jako polonistka w Liceum Pedagogicznym i kolejno w Kuratorium
Szkolnym.
Miała umiejętność łatwego kontaktu z ludźmi. Jej zapisy tekstów piesni i inne
informacje są w pełni wiarygodnym dokumentem. Miała zresztą wyjątkowe szczęście,
dotarła bowiem, do doskonałych śpiewaczek o bogatym repertuarze pieśniowym."

[rita100]

"Maryna Okęcka-Bromkowa pochodzi z Wołynia, a w 1948 roku zamieszkała i podjęła
pracę w Olsztynie. Jej praca w redakcji literackiej Polskiego Radia w Olsztynie
(przez 26 lat) ściśle związana była z dokumentowaniem kultury ludowej.
Zainteresowanie folklorem Warmii i Mazur zawdziecza dr. W. Gębikowi, który wobec
trudności zorganizowania nagrań szukał współpracy z radiem olsztyńskim.
Maryna stworzyła Archiwum Folkloru w olsztyńskiej rozgłośni Polskie Radio z
działami: folkloru Warmii i Mazur oraz ogólnopolskiego (ok.25000 minut nagrań).
Ten poważny zbiór zawiera piesni, muzykę instrumentalną, gawędy , opowiadania,
bajki, legendy itp. Maryna jest też autorką licznych reportaży radiowych "Z
gawędą i pieśnią przez kraj", "Tropami ludzi i pieśni"
Działalność Maryny Okęckiej-Bromkowej wyrażała się najpełniej w organizowaniu na
Warmii i Mazurach izb regionalnych (w Parlezie Wielkiej, Wrzesinie) oraz
muzeum-klubu "Babska Izba" w Sąpłatach i izb leśnych w Rucianem-Nidzie, Jaśkowie
i Spychowie.
Przede wszystkim ożywiła publiczne występy wileńskich cymbalistów. Zorganizowała
w Lidzbarku Warmińskim coroczne "Zjazdy cymbalistów na lidzbarski zamek", które
żywo zainteresowały krajowych folklorystów.

[rita100]

Anna Szyfer
"W Ośrodku Badań Naukowych im.W. Kętrzyńskiego badania etnograficzne prowadziła
A. Szyfer i ogłosiła kilka prac o zwyczajach i obrzędach Warmiaków i Mazurów. Z
tego Ośrodka wyszła również praca zbiorowa pt. 'Kultura ludowa Mazurów i
Warmiaków', w której artykuły opracowali: A. Szyfer - 'Ludowe zwyczaje, obrzędy,
wierzenia i wiedza', T. Oracki -'Folklor ustny', A. Pawlak -'Folklor muzyczny',
M. Drabecka - 'Taniec ludowy'."

[rita100]

schlesien.nwgw.de/board/viewtopic.php?t=652
Fejnista , prowda ?
Psiańć tomów.

[gajowy555]

rita100 napisała:

> schlesien.nwgw.de/board/viewtopic.php?t=652
> Fejnista , prowda ?
> Psiańć tomów.

No jó, łokropniście fejn ksiójźka. Tośta trasiuła. Bandziewa mnieli pożytek...

schlesien.nwgw.de/board/download.php?id=3715

[rita100]

To je ksiójżka z nutkami, jekby chtoś chcioł to jo moga skserować wszistko co trza.

Materiały nagrane:
Ekipa Olsztyńska PIS nagrała w latach 1950-58 na Warmii i Mazurach łącznie 6 405
pozycji od mieszkańców zamieszkałych w obu regionach po roku 1945.
Posiadamy zatem od rodowitych Warmiaków i Mazurów 5923 nagrania. Jest to więc
bardzo bogaty zbiór dokumentów.

[rita100]

W latach 1950-52 były duże trudności z zakupem taśm magnetofonowych. W. Gębik
zmuszony był prowadzić badania w rózny sposób. Przez 6 lat Ekipa Olsztyna nie
posiadała własnego magnetofonu - podstawowego narzędzia pracy. Jeden lub dwa
razy do roku przyjeżdzał samochód z Poznania, później z Warszawy z aparaturą
nagrywającą lub radiowóz Polskiego Radia z którym PIS współpracował i nagrywano
przygotowanych uprzednio wykonawców. Wielu z nich trzeba było przewozić do wsi
zelektryfikowanych, co było zdecydowanie niekorzystne. Ludzie niekiedy odmawiali
wyjazdu do innej wsi, a ci, którzy się zdecydowali, speszeni obcym środowiskiem
śpiewali z wielkim zdenerwowaniem, co naturalnie obniżało poziom wykonania.
Zdarzały się też sytuacje, ze wykonawca przy indagacji podał interesujący
materiał, a po kilku miesiącach odmówił śpiewania do mikrofonu. Bywało, ze
wykonawca zmarł, zanim udało się nagrać."

[rita100]

Ale to nie tak, musiałam, bo teraz co będę pisać to sylwetki wykonawców, tych
autochtonów co przekazali nam te tradycje i ten cały zbiór, którzy chcieli
uchować od zapomnienie. A nie było to wszystko takie łatwe. Ludzie zaraz po
wojnie okaleczeni różnymi osobistymi tragediami, nie często opuszczeni, samotni,
starzy, nieczęsto zamieszkani z rodzinami przyjezdnymi lub w domach starców żyli
w strachu. Wielu z nich nie rozumiało po co się zbiera takie materiały, inni
mieszkańcy wiosek podpuszczali ich, by nie podawali żadnych pieśni, jedni
podawali to w strachu, bo nie wiedzieli czy czasami za to nie bedą ukarani.
Tylko dzięki odpowiedniemu podejściu W. Gębika i innych ludzi, szczególnie ci
nieufni autochtoni zaczęli się otwierać i opowiadać.
Tak więc przejdziemy teraz do przedstawieni ich, jakże uroczych sylwetek.
Głównych bohaterów. Niekiedy losy ich mogą ścisnąć za serce. Ale tak to było.
Zapraszam, bardzo ciekawy rozdział.

[rita100]

Maria Zielasko, Guzki- Mazury

Powtórzyła swój 'sprósek z Jutrzni', który mówiła, bedąc dzieckiem. Maria
Zielasko mieszkała w Domu Opieki w Mrągowie. Staruszka żyła samotnie, jej dzieci
znalazły sie 'za Odrą'. Gdy skończyła orację z Jutrzni, dodała jeszcze krótki
fragment, który sama ułożyła:

"Także my wszyscy zgrzeszyli,
przykazań Boskich nie pełnili.
Bog sie na nos rozgniewoł,
nas z nasemi dziatkami porozłuncoł.
Ale Bóg nie bez litości,
darowoł nam domy starosci,
ze bendziem tu łopatrywane,
a gdy umrzem, po chrześcijańsku
schowane."

[rita100]

Abranowska Wilhelmina (1883 Grunwald)
Tak opisuje spotkanie z Panią Wilhelminą sam Władysław Gębik w 1954 roku.
"Kiedy przybyłem do Giżycka do Domu Rencistów powiedziała mi Rocha, ze jest taka
Mazurka - która śpiewała kiedyś pieśni o plonie. Pieśń tą śpiewała w gronie
kilku pensjonariuszek na korytarzu, ale jedna taka gruba rencistka, Niemka,
oburzyła się na nią niby dlatego, ze zakłóca spokój w Zakładzie, i skrzyczała ją
za śpiewanie po korytarzach. Rocha obiecuje ją odszukać - 'łóna tyz moze siła
pieśniów' - dodaje na odchodne. Po dobrej chwili wraca Rocha z poszukiwań i
wprowadza do świetlicy zakładowej starszą, siwowłosą niewiastę, która wchodzi
lękliwie i dziwnie nieufnie spogląda na obcych przybyszów. Gdy powód jej
wezwania wyjaśnił się, Abranowska nabiera ochoty do śpiewu, ale równocześnie
zaznacza, ze może i inne pieśni zaśpiewać. Sama opowiada o sobie, że jest
wesołego usposobienia.
Lubiła dawniej bardzo zabawy i wesela - nade wszystko zaś śpiew. I dziś jeszcze
miomo swego wieku jest 'nieposiedząca'. Śpiewa też chętnie i stosunkowo łatwo
przypomina sobie pieśni."
cdn

[rita100]

"Od piętnastego roku życia wykonywała szereg ciężkich prac w majątku Fellera w
Grywałdzie. Poganiani w pracy musieli się zwijać. W takim właśnie momencie
sieczkarnia ucięła jej prawie całą dłoń. Miała wtedy 22 lata. Mimo kalectwa
wrodzone wesołe usposobienie brało zawsze górę, toteż była zawsze pogodna i
starała się rozweselać rodziców w kłopotach. Ojciec nieraz mówił do niej:
- jidź, jidź, ty wesoła igło.
Wilhelimina Abramowska lubiła śpiewać od wczesnej młodości i razem z innymi
dziewczokami przy robocie w majątku. O matce wspomina, że często śpiewała
"Scieli dombem, scieli" - była to jedna z jej ulubionych piosenek. Ojciec zaś
często podśpiewywał wiele 'fidrykusów' - żartów i powiedzonek.
cdn

sieczkarnia ucięła jej prawie całą dłoń - straszne to

[rita100]

Przy drugim spotkaniu ze mną (po trzech tygodniach) wykonawczyni wita mnie
radośnie, jak swego dobrego znajomego. Cieszy się, że ją odwiedziłem - oddalona
bowiem od swych rodzinnych stron nie styka się nawet z dawnymi znajomymi.
Wykonawczyni wspomina niedawno minioną wojnę i jej okropności. Straciła na niej
męża i jedynego syna. Mimo przykrych wspomnień zachowuje pogodę oblicza, chociaż
jakiś smutek osiadł na jej opowiadaniu.
(...)
Mimo wszytko śpiewa nam do mikrofony cały czas uśmiechnięta, dyrygując sobie
delikatnie lewą ręką przy wykonywaniu pieśni."

Tyle ło nij je.

[rita100]

Joanna Gliszczyńska w roku 1953 przeprowadziła wywiad Anną Anuszkiewicz.
(ur.1884 Wężewo) do szkoły chodziła w Tuchlinie, a ostatnie lata w Okartowie w
powiecie Pisz. Długo pracowała jako kucharka w majątku Grondy. Gotowała tam dla
robotników rolnych. Często przychodzili do majątku robotnicy sezonowi z Polski.
Anna Anuszkiewcz opowiada, że zawsze starała się im smacznie gotować. Za mąż
wyszła za robotnika rolnego z Suwałk, który nauczył się rzemiosła i jako
kołodziej poszukiwany był przez 'majętkarzy'. Rodzice Anuszkiewiczowej dużo
śpiewali, zwłaszcza matka. Młodzież we wsi też uczyła się pieśni od jej matki.
Gdy pracowała przy żniwach, dziewczęta chętnie się przy niej skupiały, aby
usłyszeć nowe piosenki.
cdn

[rita100]

Także w porze zimowej, gdy kobiety usiadły do przędzenia, zawsze prosiły ją, by
śpiewała, a ona śpiewała chętnie. Jak się wadziły - opowiada Anuszkiewicz - to
matka zawsze mówiła, żeby " śpsiewać, a nie wadzić sia". Anuszkiewiczowa także
lubi śpiewać,
w młodości uchodziła za najlepszą w okolicy spiewaczkę. Śpiewała dużo na
zabawach, weselach i chrzcinach. Sama była 26 razy matką chrzestną. Pieśń 'I
zahukały siwe łabandzia' wykonawczyni specjalnie lubi jako tę, którą śpiewała
razem z matką w dzieciństwie.

Chciałaby, aby jej pieśni były najładniejsze ze wszystkich. Chwali się, że dla
niektórych tekstów sama dobrała nuty.

I tylo

'Sama była 26 razy matką chrzestną' - siuła mnioła chrzestnioków
Chiba cało zioske.

[rita100]

Baczewski Otton - Gryźliny gm. Stawiguda, zam Olsztyn
ur. 1897
Brat Ottona, Baczewski Jan, był przed wojną posłem na sejm pruski z ramienia
ludności polskiej na Warmii. Otton zaś brał udział w walce plebiscytowej. W domu
Baczewskich zbierała się polska młodzież, śpiewano tam stare warmińskie
piosenki. Jeden brat grał też na skrzypcach. Jest wesołym, trochę rubasznego
usposobienia, lubi śpiewać satyryczne piosenki. W towarzystwie lubi wypić -
wtedy śpiewa bez przystanku.
Wywiad z nim prowadził Jan Lubomirski w 1951 roku.

Przykład jednej takiej pioseneczki:

Łuż nie buło i nie byńdzie,
jek to noszo Kasia
jek to naszo Kasia,
ufyciuła siatko lina,
a rankó karasia,
a rankó karasia.

Jedna baba łoszalała
a drugo sia wściekła
a drugo sia wściekła
jedna drugo łosiodłała,
pojechała do psiekła
pojechoła do psiekła.

[rita100]

Otto Baczewski wyśpiewoł barzo dużo psieśniczek społecznych ło Mniemcach. Buła
tyż śpiewana na Warmii tak kolynda, dzie tekst zmnieniono i tak sia naczynoła:

Wśród nocnej ciszy, głos sia rozchodzi,
wstońcie Polacy, Grenzschutz łodchodzi.
Zabziyrajcie kosy, zidły, bo nam Mniemcy barzo zbrzidłi
niech żuje Polska.....

Abo taka stara psieśniczka:

W sróne Gryźlin na Mazurach, łokolica z drzewami,
jest tam pasek. psiankny lasek, Jogielkem zazwany.

Tam przed laty na ty ziamni polska krew sia leje,
jek Jagełło z Krzyżokami ło Prusy sia bije
jek Jagełło z Krzyżokami ło Prusy sia bije.

Gdy Jagełło kónczy pociyrz, to do mniecza sianga,
razem wespół z Litsinami Krzyżoków wypandzo.

Po łodbytych trudach, znojach łodpoczunku szuko,
w łowam pasku, psianknam lasku, tam mu syrce buko.

Na pamiantke swy wdziancznosci naród zielgi masy
lasek tyn nazwoł Jagiełek, aż po wszelkie cziasy.

[rita100]

Badurek Wilhelmina ur. 1882 Wawrochy gm. Szczytno, zam. Zabiele gm. Wielbark -
Mazury
Nazywana we wsi Badurcyną, z domu Tutas, urodziła się w Wawrochach, potem
rodzice przenieśli się do Piecoch. Gdy miała 16 lat, opuściła dom rodzinny i
poszła do pracy na Żuławy, była tam do 21. roku życia, potem wyszła za mąż w
Piecochach. Z mężem pojechała do Westfalii, gdzie przebywała siedem lat. Mąż jej
pracował w kopalni jako górnik. Było tam wiele ludzi z Mazur z powiatu Szczytno
i Pisz, często spotykała się z nimi, wspólnie pracowali i bawili się. Po
powrocie do ojczyzny kupili sobie Badurkowie w Piecochach ziemię i chałupę, ale
wojna im ją zniszczyła. Bandurkowa, która jest zawsze wesoła i pełna
temperamentu, choć ma chore nogi i żyje w ciężkich warunkach materialnych,
opowiadając nam o tym mówi:

"dziad pierd, baba trznóła, chałupa sia łobaliuła."

W czasie działań wojennych, jak się tu mówi - w czasie frontu, to znaczy w
czasie posuwania się wojsk i szabrowników, uchodziła Badurkowa do Lizaku powiat
Szczytno, a potem do Zabieli na kolonię do znajomej kobiety Wieczorkowej, gdzie
mieszkała dotąd. Ze swojego dobytku nic nie odzyskała, na ziemię nie może
wrócić, bo nie zdoła prowadzić gospodarstwa bez budynków i inwentarza. Badurkowa
miała dziewięcioro dzieci ale....

Niesamowite losy tej kobiety.

[rita100]

"Badurkowa miała dziewięcioro dzieci ale, wszystkie jej poumierały już
podchowane i prawie dorosłe. Mąż jej w Piecochach pracował w lesie, a
jednocześnie uprawiali kupioną za ciężko zapracowane pieniądze ziemię: trzy
morgi roli i siedem łąk.
Bandurkowa jest bardzo żywotna, z chęcią opowiada i śpiewa. Zna dużo powiedzonek.
"My só ludzie godawa" - mówi Badurkowa.
Lubi śpiewać teksty i melodie dobrze pamięta, w czasie zapisywania pieśni od
czasu do czasu pyta:
- juz, pani ?
bo chciałaby już podać nową pieśń, którą sobie przybacuła.
Nasza Badurkowa zaśpiewała 44 pieśni i podała kilka tekstów gwarowych, a po
nagraniu mówiła, ze wymiotła już z głowy i spod strzechy."

Nie ziam, je wy, ale je am barzo cikawa barzij szygółowo ji losów. Ale gdzie
można ło tam pocytoć ?
Może chto zno Bandurkowo ? To buł wywiad Gębika z 1955r, może dzieś w jygo
notatkach bandzie.

[rita100]

Białuszewska Anna ur 1873 roku w Nowej Kaletce.
W dniu nagrania Białuszewska nie przybyła do punktu nagrania. Dowiadujemy się,
ze jest chora, postanawiamy więc pojechać do niej do domu, do sąsiedniej wsi.
Polną drogą, przez leśne wertepy, nocą dostajemy się do Starej Kaletki i dzięki
obecności zbieracza Lengowskiego łatwo odnajdujemy mały domek Białuszewskiej.
Niespodziewana wizyta nie peszy staruszki, która z pogodnym uśmiechem wita nas
serdecznie - a równocześnie usprawiedliwia się, ze nie mogła przyjechać na
nagranie, bo ma bolącą rękę i dlatego leży w łóżku już od kilku dni. Słysząc
nasze rozmowy, ze wśród obecnych jest 'doktór' (nie rozumiała tytułu naukowego),
zwraca się do nas od razu z prośbą o pomoc w jej schorzeniu. Czynność nagrania
zaczynamy więc od przyniesienia z wozu apteczki, oczyszczania rany i
zabandażowania, co idzie nam sprawnie i dość szybko.

Przy słabym świetle naftowej lampy opowiada nam staruszka o swoich
zmartwieniach, oświadcza, ze nie jest ani śpiąca, ani zmęczona i chętnie bedzie
śpiewać. Tekst y pamięta dość dobrze. Wielozwrotkowe pieśni podaje prawie w
jednolitej całości.

Rok 1951

[rita100]

Blauszek Adolf (ur.1871 Stanclewo) to bardzo interesująca postać pośród
Warmiaków w Stanclewie.
Wysoki, przystojny starzec, bardzo wesoły i tryskający humorem. Za młodu lubił
on bardzo tańczyć, śpiewać, a także i wypić. Obracając się stale pośród ludzi,
umiał sobie zjednać towarzyszy pracy i chętnie pomagał, gdzie tylko nadarzyła
się sposobność. Głos ma czysty i pieśni zna mnóstwo. Przeplata śpiew wesołym
opowiadaniem, lubując się w dowcipnych zwrotkach. Do mikrofonu śpiewał, siedząc
przy piecu, ale z każdego jego gestu widać było, ze cały żył śpiewaną pieśnią.
Oczy mu błyszczały radością, a często w przerwach zaśpiewał jakąś zwrotkę
humorystyczną.

Wywiad przeprowadził Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Bork Jetta ur. 1867 w Niborku w młodości była silna i zdrowa. Życie jej jednak
było cięzkie i zdrowie jej na starsze lata podupadło. Urodziła się we wsi
kościelnej Nibork koło Sorkwit pow. mrągowski i mieszkała tam do 36. roku życia,
służąc u bogatych gospodarzy. Potem przeniosła się z mężem do powiatu Szczytno,
gdzie oboje pracowali w majątkach jako robotnicy. Z mężem żyła 53 lata, mieli
jedenaścioro dzieci. Żyje jeden syn, inne dzieci poumierały jako dorosłe,
czterech synów zginęło na wojnie. Zapytana o wesołe fraski, mówi Borkowa, ze ich
nie śpiewała, bo pracowała z mężem w 'krowni', a tam było dużo roboty, a mało
śpiewania:
"cłoziek mnioł bziedy ziency niz wszystkego"
Początkowo Borkowa zaśpiewała tylko pieśni z Kancjonału, potem jednak w miłej
atmosferze razem z dwiema wykonawczyniami Marcińczykową i Nowakowską,
przypomniała sobie kilka pieśni świeckich i mówiła:

"Mogłać jo downi wszystkego, kiedym z kóńdzielom chodzili, ale od tyj bziedy
zabocyłam."

1954

[rita100]

Bujanowska Maria ur. 1893 Gąski gm. Olecko - Mazury
Pochodzi z rodziny bardzo muzykalnej: ojciec jej i dziadek grywali po zabawach i
weselach, brat jej ojca należał do orkiestry wojskowej. Bujanowska z
przyjemnością wspomina chwile, kiedy to ojciec wieczorami siadł za piecem,
zebrał wszystkie dzieci naokoło siebie i śpiewał albo opowiadał bajki. A jak w
specjalnie był dobrym humorze, to i 'harmoszka' wyciągnął i grał.
"Jo to urocystó nute mam łod łojca" - mówi

wywiad przeprowadziła Arta Sendrowska w 1952 roku.

[rita100]

Ciekawostką jest to , ze Badurkowa zaśpiewała setną pieśń, a dr Gębik powiedział
Jej, że bedzie sławna bo własnie zaśpiewała setną pieśń
A wiecie jaką w tym momencie zaśpiewała ? hehe

Trymp, babo, trymp
bo me siyrzbzi pymp
Keby rajki przyjechali
a mi pympek podrapali
Trymp, babo, trymp
bo me siyrzbzi pymp

))))

[rita100]

Gottlieb Ćwikła jest rodowitym Mazurem. Urodził się w 1890 roku w Krzyku powiat
Pisz. Bardzo lubi śpiewać i opowiadać. Zna zwyczaje i obyczaje mazurskie -
zwłaszcza wykup wielkanocny. Ma wielkie poczucie honoru i typowo mazurski humor.
Gdy opowiada anegdotki mazurskie, oczy mu się śmieją. Czyta po polsku i po
niemiecku. Przy śpiewie lekko wybija takt nogą i zaciska miarowo prawą rękę.
1951 rok

[rita100]

Danowska Julia ur. 1894 roku w Ginie gm. Kalinowo, zam. Gietrzałd. Mazury. Jest
to kobieta wesołego usposobienia, dowcipna, pogodna, a przy tym i uczynna. Sam o
sobie mówi, ze kiedyś umiała dużo piesni od matki, bo matka lubiła śpiewać.
Okres wojny zrobił swoje, pamięć jej nie dopisuje, mimo to jednak dobrze
zapamiętała i podała piesni i oracje z Jutrzni.

Wywiad przeprowadził Jan Lubomirski 1953

[rita100]

Deklerska Paulina ur 1880 roku Południewo gm. Barczewo, zam. Bartołty Wielkie
gm. Barczewo - Warmia.
Za młodych lat była członkinią chóru kościelnego i bywała często na zabawach i
weselach. Ojciec jej był muzykantem, grał na skrzypcach i bębnie. Jest bardzo
przejęta śpiewem, czeka niecierpliwie na swoją kolejkę.
W czasie nagrań była bardzo zdenerwowana, ale jest zawsze uśmiechnięta i
dzielna. Pyta się często, czy jej mąż, ktory jest w Niemczech, usłyszy jej piosenki.

1953
Ciekwi mnie co na takie pytanie odpowiedzieli nasi równie dzielni folklorzyści.

[rita100]

A tu psianknie pani Paulinka zaśpsiewoła:

Rozs'ipały li sie siwe gołumbecki
po polu, po polu
niy mosz tyz nikogój gołumbeczków zebrać
do domu, do domu.

A Paulineczka siedzi pod łokienkiym
a płacze, a płacze,
niy mosz tyz nikogój gołumbeczków zebrać
do domu, do domu.

Nojo, to rychtycznie buła ji łosobista psiesniczka i ło Nij.

[rita100]

Dolewska Rozalia ur 1887 roku Klon gm.Rozogi, zam.Klon w Mazurach
"Nie buło w Wujokach drugiego takiego mamona (diabła) jek jo, dzie tlo jeke
psoty buły - tam mnie zilcy nieśli - beze mnie ani rus. Na kożdej zabazie jo
buła, a na wesela to mnie prosili i bez gesenku (podarunku)" - mówi uśmiechnięta
Dolewska Rozalia przy zapisywaniu pieśni. Owszem chętnie odśpiewała pieśni do
mikrofony, bez żadnych zastrzeżeń i domysłów śpiewa przy zapisywaniu i coraz to
więcej piosenek 'sypie się jej jak z rękawa'.
Pyta się tylko przy każdej nowej: "a to juz mota ?".
Jest przy tym wesoła i żywa - a broń Boże chwilkę siedzieć bezczynnie. Siedzi
przy kołowrotku, przędzie wełnę i śpiewa. Zamiłowanie do śpiewania odziedziczyła
po matce. Jej matka również była wesoła i żywa - a juz jek podpsiła, to ji rady
nie buło - mówi 'babcia' Dolewska.

Tero dajta pozor co bandzie powziadać:
cdn

[rita100]

W roku 1911 Dolewska wyjeżdza do Westfalii, dwa lata później wychodzi za mąż. W
roku 1917 wraca z dwojgiem dzieci na Mazury; mąż jej w roku 1918 poległ na
wojnie. Dolewska kupuje gospodarstwo rolne w Wujokach, gdzie mieszka do roku
1945. Podczas frontu zmuszona jest opuścić Wujoki i przyjeżdza do rodzinnego
Klonu. Gdy mija pierwszy 'dziki' okres pofrontowy, Dolewska chce wracać do domu,
do Wujoków, ale nie ma już po co: szabrownicy zza pobliskiej granicy zostawili z
jej gospodarstwa tylko ziemię i gruzy. Wraca do Klonu i z synem zajmuje domek i
pół hektara ziemi. Renty po mężu nie otrzymuje, z UNR-y otrzymała krowę - ta
krowa ją żywi, resztę dorabia sobie przędzeniem wełny. Mimo tak ciężkich przeżyć
i strat, Dolewska nie skarży się i nie narzeka. Jest pogodna, serdeczna i
szczerze dzieli sie tym, co posiada. Jakże charakterystyczne jest na przykład
jej zaproszenie nas zbieraczy na obiad:
"Jek na kościele zazwonio na 12, to przyjść na obziod, ale tez na pewno psyść i
nie później, bo jo nie lubzia cekać."
Krótko serdecznie - jak u matki w domu.

Ten wspaniały wywiad przeprowadziła w roku 1951 Marta Sendrowska. I co dali
powieta ? Je wrażenie !
Tero dopsiero mowam głamzie w tych psieśniach.
To je ta dusza pewno.

[rita100]

Flam Barbara ur. 1878 Wołowno, gm.Jonkowo zam. Woryty gm.Gietrzwałd - Warmia.
Ojciec jej był prowadnikiem'łosier', od niego to zna wiele pieśni. Innych
nauczyła się od babki i bedąc na służbie w Nowym Młynie u Puttkamera.
"Pan za ładne śpiewanie dawał mi czasem 2 marki" - opowiada. Flam okazała wiele
życzliwości dla naszej akcji, podając szereg nazwisk.
U niej też zrobiliśmy nagranie, sprowadzając pozostałych wykonawców z Woryt.
Przy nagrywaniu jest przejęta i podniecona.

Jan Lubomirski 1953

[rita100]

Grabska Wilhelmina ur 1877 roku Uzdowo, zam. Nidzica - Mazury.
W młodosci dużo śpiewała, zna wiele pieśni z Kancjonału i wesołych 'frasek',
jednak pamięć ją zawodzi. Jest wesoła i rozmowna. W ciasnej izdebce, gdzie
mieszka z rodziną napływowych, nie ma elektryczności. Nagraliśmy Grabską w
łóżku, gdyż byliśmy u niej po zachodzie słońca i cały dom z powodu braku światła
spał.
(5.11.1953)
cdn

[rita100]

Jest córką wyrobników, którzy musieli ciężko pracować u gburów. Matka jej
umarła, gdy Mina miała zaledwie 13 lat, ojciec zaś rok później. Tak więc ona od
najmłodszych lat była robotnicą rolną. Pracę w polu pokochała i mówi, ze gdyby
dziś miała jeszcze siłę poszłaby w pole do żniwa. Odznacza się też wielkim
przywiązaniem do ziemi rodzinnej i mimo, ze w Westfalii, gdzie przebywała razem
z siostrą, było jej dobrze, tak ją ciągnęło w swoje strony, że wróciła. Tutaj
zastała ją wojna, która ją bardzo pokrzywdziła. Straciła cały swoj skromny
dobytek, na stare lata została bez odzieży, sprzętów domowych i bez możliwości
zarobkowania. Bieda i zły stan zdrowia spowodowały, ze dużo melodii zapomniała.
Chętnie podaje pieśni, ktore jeszcze pamięta, i cieszy się, bardzo sie cieszy,
że ją odwiedzamy. Grabska to człowiek przywiązany całą duszą do rodzinnej ziemi
i wszystkiego co sie z nią wiąże.

Janina Gliszczyńska 1955
Zol co szczegółów bardziej nie podają, bardzo ciekawa postać Mazurska.
Zauważcie, ze część autochtonów mieszkało z rodzinami przyjezdnymi.

[rita100]

Gruzińska Karolina - Łysak gm. Sorkwity zam. Stary Giełąd (nagrana w Domu Opieki
w Mrągowie) ur 1872.
Jest to 80-letnia staruszka niskiego wzrostu, małe przenikliwe oczy trochę
chytrze patrzą na świat i na nas. Gdy pytamy o pieśni mazurskie, twarz się jej
rozjaśnia, ale nie wszystkie lody jeszcze przełamane. Musi wiedzieć 'po co', 'na
co' i 'dlaczego'. Śpiewa nam stare cenne 'fraski' i od razu widać, ze przed nami
śpiewaczka nieprzeciętna. Z łatwością, mimo podeszłego wieku, wychodzą u niej
słowa i melodia. Męczy się tylko fizycznie - w jej pamieci to, czego raz
nauczyła się, tak utrwalone, że do grobu nie zapomni. Lubiła i lubi śpiewać - to
tłumaczy wszystko. Śpiewała przy pracy i kołysaniu dzieci - śpiewała na zabawach
i weselach, na pogrzebach i w kościele. Jak pięknie pamiętała Jutrznię ! Jest
prawdziwą Mazurką, tj. wyznania ewangelickiego. Wspólnie z pastorem i kantorem
organizowała nabożeństwa. Toteż pastor w Zieleńcu wielką miał pomoc w muzykalnej
Gruzińskiej. Uczyła dzieci śpiewać, wybierała i uczyła ich 'fersiki'. Ale nie
tylko kościołem i religią żyła Gruzińska. Tańczyła po zabawach i weselach, zna
dużo pieśni świeckich, nawet obrzędowych.
cdn

[rita100]

Ojciec Gruzińskiej był małorolnym chłopem. Mając 15 lat , poszła do Szczytna na
służbę. Była w Szczytnie do 1916 roku. Wyszła za mąż i osiedliła się w Zieleńcu
powiat Szczytno. Obecnie mieszka u niej córka z meżem i dziećmi, żyją wszyscy z
'jednego garnka', jak opowiada nam Gruzińska, jednak właścicielką jest
Gruzińska. Nie chce być zależna nawet od własnych dzieci. Chętnie śpiewa do
mikrofonu swe ładne 'fraski', a jest to nie lada dla niej wysiłek, bo pieszo
przychodzi 5 kilometrów do Lipowca, gdzie jest punkt nagrań. Nie ciężka jej
droga, nie narzeka. Uśmiechnięta siedzi przed mikrofonem i śpiewa.

Wywiad przeprowadziła Marta Sendrowska 1951

[rita100]

Gutowska Julia- Giże gm. Ełk zam. Orzysz.
Urodzona 1874 r w Giże z domu Sobótko, do szkoły chodziła w Kałęczynie. W szkole
uczyła się po polsku tylko dwa lata; gdy przyszedł niemiecki nauczyciel, nauka
języka polskiego odbywała się raz w tygodniu w sobotę, a w środę 'ewangelia buła
rozbirana'.
Gutowska opowiada, ze jej rodzice i rodzeństwo mówili w domu tylko po polsku,
dopiero jak jej dzieci chodziły do szkoły 'zakazana buła gadka'. Od 12. roku
życia Gutowska pracowała w Giżach u gburów, i to przez 10 lat.
Umiała już wtedy - jako dziecko - wszystko w gospodarstwie, a także prząść i
tkać. Wyjechała do Rygla pod Ełkiem na trzy lata, potem do Rygielniec, gdzie
wyszła za mąż.
cdn

[rita100]

Gutowska jest wdową, utrzymuje się z renty, a dzieci ma za Odrą. Zniszczona
trudem pracowitego życia nie narzeka na swój los. Pieśni zna od matki. Nauczyła
się też od innych ludzi przy pracy: od gburek, u których służyła, i od
dziewcząt, z którymi pracowała na majątku w Giżach.
"Kiedy my gnój trzenśli, cy śli na grabarku, albo w zimie śli jeni do jenych z
kółkami, to my w ciung śpsiewali".
Doskonale pamięta, gdzie i od kogo nauczyła się danej pieśni.
"Jo za spsiewaniem to bym co i gdzie posła - mówi - piesniów umim tyle, co by na
wolum skóre spsisać".
Gutowska zna wiele ciekawych zabaw ludowych połączonych ze śpiewem i tańcem,
których niestety sama pokazać nie może, bo kuleje po zwichnięciu nogi, ale
opowiada o nich bardzo dokładnie i żywo, jakby dopiero wczoraj w nich uczestniczyła.

Wywiad przeprowadziła Janina Gliszczyńska 1953r.

[rita100]

Hambruch Maria - Jaroty gm. Stawiguda zam.Olsztyn - Warmia
Hambruch Maria ur. 1887
Po wyjściu za mąż zamieszkała w Jarotach pod Olsztynem, gdzie razem z meżem
chodziuła do roboty na pole. Dłuższy czas pracowali oboje Hamburchowie u
gospodarza Barczewskiego, który zatrudniał tylko robotników polskich, zwłaszcza
zwolnionych z pracy za polskość. Na kilka lat przed wojną otrzymał Hambruch
pracę w Olsztynie gdzie zamieszkali. Hamburchowa pielęgnowała tradycje rodzinne.
Śpiew i muzyka zajmowało godne miejsce. Synowie grają na harmonijce recznej.
W młodości Hambruchowa nadzwyczaj lubiła nie tylko śpiewać ale i tańczyć. Bardzo
gadatliwa, lubi opowiadać o 'kedajszych ciasach'.

Wywiad przeprowadził Jan Lubomirski 1951r.

[rita100]

Iczek Michał - Szymanki gm. Wielbark zam. Lemany gm. Szczytno - Mazury.
Ur. 1881 jest pogodnym i zrównoważonym staruszkiem. Wzrok ma bystry,
rozmawiając nie umie spojrzeć inaczej jak prosto w oczy. Uważnie śledzi
zapisywanie pieśni w słowach i melodii. Uważa na zapisywanie akcentu mazurskiego
i nie ujdzie mu żaden fałszywy ton.
Ciężkie miał życie Iczek Michał, pochodził z rodziny rzemieślniczej z Małych
Szymanów. Dzieci było sporo, toteż Michał, mając zaledwie 15 lat wyemigrował do
Westfalii. Pracował w kopalni węgla i pilnie odkładał 'gros do grosa' - dla
niego Westfalia miała być tylko etapem przejściowym. Ożenił się w Westfalii,
jednak z Mazurką - rodaczką z Lesin powiat Szczytno. Ciężki dla niego był cios,
gdy w Wesfalii stracił wszystkie zaoszczędzone pieniądze.
"Odechciało mi się wtedy i żyć, i śpiewać, i wsio" - mówi Iczek, i długo trwało,
zanim wrócił do tej równowagi duchowej, która dziś go raduje. Gdy raz już
przebolał stratę pieniędzy, żadnego one dotąd nie mają znaczenia w życiu Iczka.
Pracuje, aby żyć - i tak całe 30 lat przepracował w kopalni węgla. Pobierał
wysoką emeryturę i jako emeryt wraca do kraju na swoje Mazury.
cdn

Kurcze, nie napisane jest jak Iczek stracił wszystkie swoje zaoszczędzone
pieniądze, w jaki sposób ?
I co dalej z nim się działo, zaczekajcie na następną część. Bardzo ciekawe są
losy Warmiaków i Mazurów.

[rita100]

Na Mazurach w Lesinach kupuje Iczek domek bez ziemi, tylko sad przy nim: "byle
mieć własny dach nad głową"
W roku 1945 stracił swoją małą posiadłość przez szabrowników, żyje odtąd w
Lemanach i pobiera w dalszym ciągu rentę górniczą. Śpiewać nauczył się w latach
dziecięcych od matki, śpiewała ona stare mazurskie piosenki. Później na
emigracji, gdy Mazurzy schodzili się, nauczył się od nich dużo piosenek
mazurskich. Lubił i lubi śpiewać,
i co najważniejsze - mimo długoletniej tułaczki po obczyźnie - zachował akcent
mazurski i po mazursku śpiewał swoje piosenki do mikrofonu. Strasznie żałuje, że
ich więcej nie pamięta ale obiecuje wysilić swoją pamięć i przy następnej okazji
więcej zaśpiewać.

Wywiad przeprowadził Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Jabłonka Franciszek - Stanclewo, Warmia
gm. Biskupiec ur. 1878. Powolny, rozważny, rozsądny i przy tym inteligentny.
Wzrostu niskiego i krępego, ma wielką siłę w rękach i zręczność. Po śmierci żony
sam gotuje i utrzymuje dom we wzorowym porządku. W rozmowie odważny i ożywiony -
lubi politykować i opowiadać o starych zwyczajach na Warmii. Głos ma naturalny,
a przy śpiewie przytupuje nogą - a śpiewa z humorem i werwą, przy czym lekko się
uśmiecha i mruży oczy. Najlepiej zaś i najweselej śpiewa, gdy sobie jednego
'potoknie' wypije i sia rozłochoci
Bardzo jest lubiany i poważany we wsi.

Wywiad przeprowadził Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Ur 1886 Bredynki gm.Biskupiec Warmia
Wysoka o bardzo sympatycznej twarzy i usposobieniu poważnym. Nadzwyczaj
inteligentna, towarzyska i energiczna, cieszy się dużym poważaniem we wsi.
Urodziła sześcioro dzieci, którym często śpiewała przy kołysce, a i później przy
wspólnej pracy śpiewała piosenki warmińskie. Ma bardzo dobry słuch i w lot
zapamiętywała słyszaną melodię.
Gdy jej synowa śpiewa przy mikrofonie, Kamińska nie wytrzymuje i mimo woli
zaczyna jej wtórować drugim głosem. Bardzo chętnie brała udział przed wojną w
pielgrzymkach ze śpiewaniem polskim, pomagała też przy organizacji szkoły
polskiej w Stanclewie.

Wywiad zapisał Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Klimaszewski Jan - Babki Oleckie
zam. Tuławki gm.Dywidy - Mazury ur. 1879
Do 10. roku życia wychowywał się u dziadków w Babkach, potem do 30. roku życia
przebywał w Giżach, gdzie mieszkali jego rodzice. Zna szewstwo, umie robić
sieci, ma wielkie umiejętności gospodarcze:
"W gospodarce i kole woza cy co inse, to jo sam wyrzundzał" - mówi o sobie.
Zachował pamięć o dawnych zwyczajach, obyczajach i stroju mazurskim, mówi o nich
chętnie posługując się piękną gwarą. Zaraz w pierwszej rozmowie stwierdzamy, że
do śpiewu ma duże zamiłowanie.
"Toć my sie modlemy śpsiewaniem i co dzień pobozne piśni śpsiewamy" - mówi
Klimaszewski.
Sam też próbuje układać teksty i do nich dobiera melodie. Śpiewa z fantazją i
zapałem, śmieją mu się oczy i przytupuje do tekstu. Jeżli pieśń jest poważna
śpiewa rozlewnie i z namaszczeniem. Klimaszewski zaśpiewał 75 pieśni,
konkurentami jego są tylko kobiety.
Wszytkiego prawie nauczył się z dawnych kalendarzy i pism prenumerowanych przez
matkę.
Miłego i wesołego usposobienia, dobrze żyje z ludźmi i przez wszystkich jest
lubiany.
"Niepsyjacielów cłowiek sam sobzie robzi" - mówi.

1953

[rita100]

Kontowski Antoni-Jełmuń gm. Sorkwity
Ur. 1860 zam. Jełmuń (nagrany w Domu Opieki w Mrągowie)
Mazury
Jest bezsprzecznie najstarszym śpiewakiem - liczy sobie bowiem
92 lata. Przy śpiewie ma na twarzy wypieki z przejęcia. Śpiewając "A przy Metzu,
przy festunku" prostuje się jak żołmierz.

wywiad przeprowadził Tadeusz Stępowski 1951

A przy Metzu, przy festunku
straszna batalija
tam Francuzów sto tysiancy
a Prusaków trzista.

A Prusaki dobre zbawce
dobrze atakowali
kanóniry zamiast bzili
Metza zastympowali.

A wy mnili kanoniery
nie róbta nam wstydu
zacekojcie esce silke
az ułony przy przyjdo.

Przyjechali tam łulony
mniec powymykali
zywo bracia, na Francuza
niech nom Bóg pomoże.

I bzili sie landweracy
trzi dni i trzi noce
woło kamrot do kamrota
retuj mnie kamrocie.

Albo mi daj krople wody
co ochłodze jajzyk mój.
Jakże jo mom ci wody dać
kedy jo sam ni mom.

Napsij sie ty rany twojej
albo ji z kolegi
pytoł sie syn swej matki
cy łojczulek przyjedzie.

[rita100]

Koszorek Augusta - Danowo gm.Miłki
zam. Ryn, Mazury. Urodzona 1882 roku.
Wykonawczynię odkrywamy w Rynie dzięki audycji propagandowej zorganizowanej w
miejscowej szkole powszechnej. Uczenica klasy piątej, Irma Gułacz, poinformowała
nas, ze jej babcia zna dużo mazurskich piosenek i nawet jedną z nich nam
zaśpiewała. Korzystamy z jej przewodnictwa i zaraz znajdujemy się w niewielkim
mieszkaniu zajętym przez liczną rodzinę. Babcia Koszorek przyjmuje nas gościnnie
i godzi się zaśpiewać kilka piosenek mazurskich.
W ciemnej, maleńkiej jizbie jest ciepło i gwarno. Zaskoczeni jesteśmy dużą
ilością dzieci. Są to wnuczki wykonawczyni, które chcą posłuchać, jak babcia śpiewa.
A babcia rozśpiewuje się i co chwile przypomina jakąś nową piosenkę. Atmosfera
ciżby ludzkiej złożonej z domowników sprzyja nagraniu większej ilości pieśni.
Szczególnie pomaga nam wnuczka Irma, która bez mała terroryzuje babcię, zeby
śpiewała, i od czasu do czasu sama podpowiada jakąś zapamiętaną od babci piosnkę.
Nagrana poprzednio wypowiedź babci w sprawie stroju regionalnego robi nam
przychylny nastrój. W czasie nagrania przychodzi nauczycielstwo miejscowe.
Wykonawczyni ma oryginalne teksty i melodie. Jest właściwie skrępowana tylko
wnukami i piosenek frywolniejszych nie kończy, ażeby nie gorszyć dzieci.
W miejscach komicznych nie może powstrzymać się od śmiechu, stąd zdarzają się
śmiechowe przerywania pieśni.

Wywiad przeprowadził Władysław Gębik 1955

[rita100]

Kowalczyk Marcin - Skarzyn gm.Biała Piska
Urodzony w 1871 roku zam. Skarzyn - nagrany w Domu Opieki w Giżycku - Mazury.
Skarzyn był wtedy wioską gdzie nie było ani szkoly, ani kościoła, ani karczmy.
Kowalczyk był synem ubogich rodziców małorolnych, wcześnie poszedł do pracy, do
dróżnika. Zna dużo obrzędowych pieśni z Jutrzni, która odbywała się co roku w
wiosce, organizowana i prowadzona przez krawca Kocielskiego. Poza tym zna
pieśni frantowe, fraski, bywał na zabawach i weselach. W czasie podawania tych
pieśni Kowalczyk często ma skrupuły, ze stary, stojący nad grobem śpiewa te
'światowe' pieśni, ale gdy mu przypominamy, ze śpiewa tylko dla nauki, po to
żeby nie zginęły starodawne piękne melodie mazurskie ożywia się i wygrzebuje z
pamięci 'kedyśne nuty' i zrazu cicho, potem głośniejszym, tubalnym głosem śpiewa
z wesołym uśmiechem i przymrużonymi oczami. Na oczy choruje już od siedmiu lat i
leczenie nic nie pomaga. Kowalczyk pogodził się juz ze swym losem.

Władysław Gębik 1954

[rita100]

Kropp Wilhelmina - Stara Rudówka
ur. 1870 Stara Rudówka gm. Ryn, zam. Kętrzyn - Mazury.
Spotykamy Kropp Wilhelminę wychodzącą z domu z koszem kartofli. Jest to nasza
upatrzona śpiewaczka, zwana przez wszystkich domowników "uma' (z niemieckiego:
babcia). 82-letnia Mazurka pełni obowiązki pracownicy domowej u repatriantów z
Wilna, w rodzinie Dudko w Kętrzynie. Śpiewa nam stare mazurskie piosenki, ale
niemożliwym jest dla niej spokojnie przy tym na miejscu usiedzieć. To tupanie
nogą jedną, to drugą, naokoło się pokręci, a i do kuchni trzeba podreptać, boć
to bez 'umy' ani rusz. Niecierpliwi ją zapisywanie nut, za długo to dla niej
trwa - burczy na nas od czasu do czasu. Widzimy, ześmy w jej oczach niedołęgi -
za długo uczymy się każdej piosenki, 'mnie tam nikt nie ucył' - powiada a ja
moge, a wy to tam psisiecie i psisiecie'.
Chodziła do szkoły niemieckiej w Rudówce koło Rynu w powiecie Giżycko.
Ukończywszy 7 klas, idzie na służbę: najpierw za piastunkę do nauczyciela,
później do miejscowych gospodarzy. Nie zna ani choroby, ani zmęczenia, pracuje
od świtu do nocy jak pszczółka, i to ciężko.

[rita100]

Wyszła za mąż za robotnika Mazura i, mimo że miała czworo dzieci, pracowała
zawodowo przy wiązaniu sieci rybackich. Obecnie żadne z jej dzieci nie żyje.
Wykonawczyni mieszka u ludzi obcych, ale jakże pięknym wzajemnym stosunku. Jest
jak u siebie w domu i wszyscy, czy domownicy, czy goście, traktują 'umę' jako
członka najbliższej rodziny. 'Uma' śpiewa do mikrofonu swoje mazurskie piosenki
- to święto dla całego domu. Widzimy tu szczere, serdeczne przywiązanie
wszystkich do tej miłej, zgarbionej staruszki.
Śpiewa drżąco, z przejęciem i z jaką dumą !

Danuta Szymczakowaska 1951

łobaczta, szworo dzieciuków i żodne nie żyje - szkoda co nie napsisali daczemu.

Re Kujawa Rozalia - Nerwik gm.Purda

[rita100]

Kujawa Rozalia - Nerwik gm.Purda
ur 1886r Nerwik, gm.Purda, zam.Giławy gm.Purda-Warmia
Kujawa Rozalia jest bardzo muzykalna, jej ojciec był długoletnim przewodnikiem
"łosier". Sam mąż wykonawczyni zwrócił nam uwagę na to, że 'moja żona tez śpiewa
takie pioseneczki'. Okazało się, ze miał rację. Lata dziecięce wykonawczyni
spędzała w Nerwiku w powiecie olsztyńskim. Sporo było dzieci w domu, toteż
Rozalia i służebnego chleba skosztowała. Z tego okresu najwięcej piosenek
pamięta, szczególnie zalotnych, a nawet frywolnych.

Marta Sendrowska 1952

[rita100]

Kuklińska Otylia z Wiśniewskich
ur.1886 Butryny gm. Purda zam. Klebark Wielki gm Purda - Warmia.
Kuklińska Otylia, zauważcie z domu Wiśniewskich. Czy z tego domu co Gottliba
Wiśniewska - o której to chodziły 'swiatłe' pieśni ?
Bo i matka Kuklińskiej lubiła śpiew i muzykę. W gronie młodych i wesołych
dziewcząt, przy pracy, wśród piękna natury młoda Kuklińska znalazła dla swej
śpiewającej duszy odpowiednie warunki. Śpiewały dziewczęta, idąc rano wspólnie
do pracy, śpiewały podczas pracy w lesie i wracając do domu. Bardzo lubiła
tańczyć - nie obeszła się bez niej żadna zabawa i wesele w okolicy. Mając
dwadzieścia siedem lat wyszła za mąż za wdowca z ośmiorgiem dzieci. Tak jak
dawniej śpiewała w lesie, tak teraz śpiewała w domu małym dzieciom - tak że wnet
sąsiadki ją 'słowikiem' nazwały. Po piosenki kilkakrotnie do niej chodziłam, nie
miała sił wyśpiewać ich wszystkich od razu. Gdy któraś z sąsiadek krytykuje
Kuklińską, że dobrowolnie daje piosenki "na śwat" - Kuklińska z dumą odpowiada:
"Za to jo też i 'ehra' banda mniała.

die Ehre - zaszczyt, cześć
wywiad przeprowadziła Marta Sendrowska 1951

[rita100]

Laskiewicz Weronika-Ruś
gm.Stawiguda, zam. Olsztyn Warmia
Ur. 1902
Urodziła się w Rusi tak zwanej "Warmijskiej Szwajcarii". Bardzo lubiła śpiewać.
Jej mama również, obojętnie czy sprzątała mieszkanie, przędła len, czy też
kołysała dzieci. Wieczorem i w niedzielę przygrywał jej na organkach mąż,
później synowie. Śpiewano pieśni warmińskie przeważnie o treści religijnej, ale
i na świeckie 'kurlanki' znalazł się czas i zamiłowanie.
Laskiewicz wychowała siedmioro dzieci, po wojnie przeniosła się z dziećmi do
Olsztyna i tu wstąpiła wraz z nimi do chóru katedralnego.

I tyle - 1952r

[rita100]

Lengowski Michał - Stara Kaletka
gm.Purda, zam. Olsztyn - Warmia, ur.1873 z ojca Jakuba i Katarzyny z Berentów.
Lengowscy mieli w Starej Kaletce mały domek i kilka mórg piaszczystej roli. Gdy
Michał miał pół roku, odumarł go ojciec. Ojczym latem uprawiał ziemię, a zimą
chodził do pracy w lesie. Kochał on bardzo Michała, ale bieda zmusiła go do
tego, że posłał go w wieku 16 lat do pracy na kolei w Olsztynie. W roku 1891,
gdy Michał miał 18 lat, wykradł się z innymi na zachód, boć przecież wiadomo na
Warmii. 'że w Westfalach leżą pieniądze na polach'. Na jednej i tej samej
kopalni węgla pracował 11 lat. Tęsknił on bardzo za Warmią i mimo tego, ze w
szkole uczył się pisać i czytać tylko po niemiecku, sam się nauczył na gazetach
polskich pisowni polskiej i pisał do domu listy w gwarze warnijskiej.
cdn

[rita100]

W Westfalii Lengowski szukał Polaków i już po pół roku pobytu zapisał się do
Towarzystwa Ludowego w Szolke. Przepisując rolę dla "Kółka Amatorskiego".
nauczył się poprawnie pisać po polsku. W późniejszych latach należał do Związku
Polaków (którego był mężem zaufania) i do Centralnego Komitetu Wyborczego na
Nadrenię i Westfalię.
Zaoszczędziwszy trochę grosza, wraca w roku 1908 na Warmię i kupuje sobie ziemię
we wsi Zielonowo powiat Olsztyn. Ponieważ była to ziemia piaszczysta bez łąk,
dochód nie wystarczył na utrzymanie rodziny; Lengowski zwoził kamienie do budowy
szos i drzewo z lasu.
Nie ustawał w swoich pracach społecznych.
Przemawiając na wiecu w Gryźlinach naraził się żandarmowi i został wezwany do
starostwa w Olsztynie, gdzie próbowano namówić go do zaniechania pracy dla
polskości. Podczas plebiscytu Lengowski aktywnie pracuje w Komitecie Plebiscytowym.
Obecnie pracuje Lengowski jako zbieracz folkloru warmińskiego.

Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Lobert Agata-Gady, gm Dywidy
Ur 1911 w Gadach i zamieszkała w Gadach na Warmii.
Pieśni nauczyła się od swojej babki, która prowadziła lekcje śpiewu polskiego z
wnuczętami.
Lobert Agata mówi"
"Gdybyście mi powiedzieli, że będę dziś śpiewać, to bym się przygotowała".
Chętnie jednak podaje pieśni, zadowolona, że śpiewki jej babki nie ulegną
zapomnieniu:
"Toć by sie moja babcia cieszyła, żeby wiedziała, że Polskie Radio nagrywa jej
piosenki."
1953

[rita100]

LUDORF CHARLOTTA
z domu Grabosz urodziła się w 1866 roku w Kałęczynie powiat Szczytno - Mazury.
Pieśni uczyła się już w dzieciństwie, od 4. roku życia, i przechowała je do dnia
dzisiejszego.
"Co jo zasłychneła, to juz mnie sie nie wyterło" - mówi Ludorfka. Wielu pieśni
nauczyła się od swego grózka Grabosza, który był rektorem, grał na skrzypcach i
śpiewał, a zmarł w r. 1871, licząc 91 lat. Inne pieśni poznała od swoich
rodziców, którzy także lubili śpiew, albo od rówieśników i kobiet, które
schodziły się w większych izbach z kołowrotkami i przędąc śpiewały. Sam także z
kółkiem szła do sąsiadek gdzie było wiele śpiewania i wesołości. A Lotta Ludorf
wśród śpiewaków i taneczników rej wodziła. Dla wszystkich serdeczna i życzliwa,
wesoła, tryskająca humorem, pożądana była w towarzystwie. Często bywała na
zabawach i weselach, chrzcinach, na zapuście, na plonie.
"Mnie to nigdzie nie felowało (nie brakowało), mówi o sobie. Lotta bardzo była
przywiązana do ziemi mazurskiej, do jej obrzędów i zwyczajów.
"Gdzie moje grózki i rodzice sie rodziłi, to jo wróciła, bo taka tajskność jo
mniała do swoi ziamni".

Władysław Gębik 1957
Czyli Lotta wyjechał i wróciła, a nie ma tu wzmianki.
Zaśpiewała tyle pieśni, że trzeba by poszukać jej głębszego życiorysu.

[rita100]

Maczuga Emilia - Bartąg
gm. Stawiguda zam. Jaroty - Warmia urodziła się w 1907r.
Z domu Hanowska, po ojcu odziedziczyła głos i zamiłowanie do śpiewu. Dom
Hanowskich znany był z goscinności i atmosfery towarzyskiej. W domu jej rodziców
schodziły się prządki z kołowrotkami, młodzież na śpiewy i gry - schodzili sie
starsi na pogawędki i bajki, bo ojciec Emilii godzinami mógł opowiadać bajki - a
gdy był w dobrym humorze, to i 'żabkę' zatańczył i 'na jednej dyli'. Póżniej
zorganizowano orkiestrę domową: Emilia grała na mandolinie, zresztą każde z
rodzeństwa grało na jednym instrumencie, z wyjątkiem najmłodszego z rodziny,
ktory opanował sześć instrumentów.
Licząc lat 16, Emilia zapisała się do "Polskiego Towarzystwa Młodzieży" i stała
się niestrudzoną śpiewaczką chóru im. Feliksa Nowowiejskiego w Olsztynie.
Śpiewała altem i głos miała tak pewny, że nie odważył się dyrygent chóru
występować publicznie, gdy zabrakło Emilii - a tylko choroba powstrzymać ją
mogła od udziału w chórze.
cdn

[rita100]

W roku 1931 wyszła za mąż za Maczugę, rodaka z Jarot. Nie przeszkadzało jej to
należeć do chóru i regularnie uczęszczać na lekcję śpiewu. Jeszcze rok zajmowała
się zawodowo, później zajmowała się tylko domem i dziećmi, ale nie rzuciła
śpiewu i muzyki - po prostu nie obejdzie się śpiewanie bez Maczugowej, a
Maczugowa bez śpiewu. Jej mąż także muzykalny, grywał w orkiestrze na zabawach
ludowych. Nadszedł rok 1939 - Polskie Towarzystwo i chóry zlikwidowano - Polakom
na Warmii odechciało się śpiewać. Mąż Emilii musiał iść na front. Wrócił w 1945
roku z niewoli i gdy tylko stosunki powojenne na Warmii się troszeczkę
unormowały, Emilia Maczugowa zaczęła znowu śpiewać w chórze warnijskim pod
batutą Jana Lubomirskiego, a gdy chór ten istnieć przestaje, zapisuje się do
chóru katedralnego i znowuż nie ma występu bez Maczugowej. W roku 1951 otrzymuje
"Dyplom uznania" za 5-letni udział w chórze: gdyby nie wojna, byloby to już
drugie uznanie, bo miała już przed wojną z chóru F. Nowowiejskiego otrzymać
dyplom i nagrodę.

1951r.

[rita100]

Marcińczuk Luiza - Jeglin gm.Pisz
Ur.1864 zamieszkała Imionek gm.Pisz
Nagrana w Domu Opieki w Szczytnie
Marczińczuk Luiza od 14. roku życia pracowała na majątku Hausemana w Imionku.
Gdy miała 16 lat, musiała doić codziennie dziesięć krów, robić masło i sery w
mleczarni właściciela majątku. Śpiewała najwięcej, w czasie gdy pracowała w
polu, gdy zaś przeniesiono ją do mleczarni, gdzie było jeszcze więcej pracy,
śpiewała dużo mniej. 90-letnia Marcińczykowa jest pogodna i wesoła. Gdy śpiewała
nam pieśń plonową i opowiadała, ze po jej odśpiewaniu następowały tańce, zerwała
się mówiąc "jak zagrali, kazdy gnot grzycka zjod" i zatańczyła.
Mimo poważnego wyglądu, surowego posiada wielkie zrozumienie, że wszystkie te
pieśni, które zna, mogą się ludziom przydać, bo: "przez ludzi stworzone dla
ludzi". Pieśni frywolne, nawet trywialne, śpiewa bez żenady - tak jak to dawniej
śpiewano na wsiach - i co najważniejsze, nic sobie nie robi, z tego, ze niektóre
kobiety starsze wymyślają jej, że takie pieśni 'świńskie' śpiewa. Ciekwym
przyczynkiem do sposobu patrzenia na sprawy pieśni u Marcinczykowej może być
fakt, ze bedąc u niej bezpośrednio po koleżance Gliszczyńskiej, która zanotowała
juz 'wszystkie' możliwe pieśni - zanotowałem szereg nowych tekstów frywolnych,
których się wstydziła śpiewać przy koleżance Gliszczyńskiej

Janina Gliszczyńska
Władysław Gębik
1954

[rita100]

Neumann Barbara - Gronity gm.Gietrzwołd
zam. Gronity - Warmia ur. 1911 roku.
Ukończyła powszechną szkołę niemiecką w Gronitach. Następnie była zmuszona
pracować. Jej życie było bardzo cięzkie - ale jak sama mówi - choć się
napracowała jak wół, zawsze lubiła koleżeństwo, a szczególnie biegła tam gdzie
śpiewano i grała muzyka.

Jan Lubomirski 1955

[rita100]

Olk Monika - Leszno gm.Barczewo
zam. Leszno - Warmia ur. 1889
Pochodzi z rodziny małorolnej miłującej śpiew. Matka jej znała dużo pieśni i
bardzo chętnie śpiewała. Dlatego Monika nauczyła się od niej wiele, lecz ciężkie
czasy hitlerowskie i przejścia wojenne osłabiły chęć do śpiewu. Mimo to jeszcze
dużo pamięta. "Gdy raz chodziła żebraczka - mówi Monika Olk - i śpiewała pieśń,
którą ja dotąd nie słyszałam, dałam jej podwójną jałomużnę, aby mi jeszcze raz
zaśpiewała. Wyszukałam sobie też męża muzykalnego, który grywa na skrzypcach".
Olkowie to bardzo miła i gościnna rodzina, dlatego też u nich odbyło się
nagranie do mikrofonu.

Michał Lengowski 1952

[rita100]

Otta Barbara - Gietrzwałd
Ur.1900r przez wszytkich zwana Otką. Dla wszystkich życzliwa, a z polską mową i
pieśnią bardzo związana. O jej dobroci świadczy fakt, ze w czasie przed- i po
plebiscytowym, kiedy przybywali pątnicy z Polski do Gietrzwałdu, mimo iż była
biedna, przyjmowała ich bezinteresownie na nocleg. Jak tylko przychodziła do
pracy mówiono: "Otka juz jest", bo śpiew jej rozlegał się wokoło. Ojciec matki
wykonawczyni miał kantyczki - w niedzielę schodzili się ludzie słuchać jego śpiewu.

Jan Lubomirski 1953

[rita100]

Urodzony w 1883. Nadzwyczaj sympatyczny staruszek.
Jest rolnikiem na własnej , po ojcach odziedziczonej ziemi. Tu się urodził i
spędził 68 lat swego życia. Należał do Związku Polaków w Niemczech - był mężem
zaufania i w Wygodzie nie mówiono o nim inaczej jak 'polski król'. Jest oczytany
i ma bardzo stare wydania śpiewników i książek polskich. Dobrze pamięta dziadka
Palmowskiego Karola, z Różnowa powiat Olsztyn. Tradycją w rodzinie było
prowadzenie ofiar na odpusty warmińskie. Palmowski 44 lata prowadził 'łosiery'
(był prowodyrem śpiewajacym) i niezmordowanie w każdą pogodę szedł wiele
kilometrów pieszo, śpiewając na chwałę Bogu. Pierwszą wojnę światową spędził
jako żołmierz w Palestynie. Dużo z tego okresu umie opowiadać, ale powiada:
"nie ma to jak na naszej Warmii - a juz nolesi na śwecie w naszej Wygodzie."

Marta Sendrowska 1951

[rita100]

Polok Ewa - Klion gm.Rozogi
zam. Klon Mazury ur. w 1867 roku.
Polok Ewa jest jedną z najstarszych wykonawczyń, 85-letnia. Siedzi sobzie przed
mikrofonem swobodna, uśmiechnięta i śpiewa swoje stare mazurskie piosenki.
Przybaca sobzie i zaro śpsiewa. Urodziła się i całe swoje życie spędziła w
Klonie. Najdalej była w miasteczku powiatowym, w Szczytnie. Poza tym nie
widziała świata i świat jej nie ciekawił.
Ale gdy młoda była ? "Ojej, co jo buła za wytrykuś" - powiada uśmiechając sie
figlarnie. Nie obyło się bez niej żadne wesele ani zabawa w Klonie. I na kumę
często ją proszono 'w kumotry". Oprócz swojej wesołości była tyż ładna. Wiecej
Poloków było w Klonie, toteż Polok Ewa miała przydomek 'psiankna Ewa'. Z mężem
posiadała własne gospodarstwo rolne na kolonii. Obecnie mieszka w wiosce w obcym
domku. Zabudowania jej gospodarstwa podczas frontu w 1945 roku zostały
zniszczone. Mąż jej zmarł w 1945 roku, a z licznej gromadki dzieci został jej
jeden wnuk. Od śmierci dziadka zajmuje się gospodarstwem, utrzymując starą babkę.

Marta Sendrowska 1951

[rita100]

Prostka Ewa - Niedźwiedzie
gm. Wieliczki, zam Mikołajki - Mazury
Ur. 1874
Wykonawczyni zna wiele pieśni i dobrze pamięta uświęcone tradycją zwyczaje np.
kropienie domowników w pierwszy dzień Wielkiejnocy wodą ze strugi, która płynie
'na przodku słunca', oracje wykupkowe i in.
Jest jednak zalękniona wobec stanowiska sąsiadek, które radzą jej, by nam nie
śpiewała i, jak nam powtórzyła, mówią:
"Wam do śmierci sie sykować, a nie do śpsiewania".
Zapewne próbują ją straszyć także, ze grozi jej coś złego; gdy zapytujemy
Prostkę o imię, chcąc zapisać jej dane, zalękniona przypuszcza, że chcemy ją
gdzieś 'donieść'. Trzeba ją zachęcać i namawiać, by śpiewała.
Pojawienie się przed domem ubogich Mazurów samochodu wywołało wielką sensację.
Stanowisko syna wykonawczyni jest wyjątkowo godne podziwu i bardzo nam pomogło.
Syn uspokaja matkę i każe jej śpiewać spokojnie, ciesząc się, ze bedzie mógł
kiedyś i on matki posłuchać. Otoczenie natomiast jest wyjątkowo ciekawskie i
wrogie. Trudno określić, czy więcej jest tej wrogości, zazdrości, ze to do
'biedaków' samochód zajechał, i ciekawości, po co, czy też politycznego
nastawienia - jak gdzie indziej. Całe szczęście, ze skończyliśmy prawie, gdy nie
mogąca wytrzymać jedna z sąsiadek weszła do pokoju i siadła na krześle,
spoglądając po otoczeniu zbójeckim wzrokiem. Nieprzychylne otoczenie w
Mikołajkach nie ułatwiła nam dalszej pracy w tym środowisku."

1954

[rita100]

Romańska Elżbieta - Rasząg
gm. Biskupiec ur. 1890 zam. Rasząg, nagrana w Domu Opieki w Węgorzewie. Pochodzi
z ubogiej rodziny małorolnych. W domu jej rodziców było jedenaścioro dzieci,
toteż Elżbieta wcześnie musiała isć z domu na zarobek. Pracowała u zamożnych
gospodarzy, mieszkała we wsi odległej od wsi kościelnych i karczmy. Do kościoła
chodziła do Biskupca, należała też do "Róży Różancowej", gdzie z innymi
dziewczętami śpiewała pieśni religijne. Po kościele młodzi schodzili się u
Augustyna Bykowskiego lub u Mazuchów na śpiewy polskie i zebrania.

Sendrowska Maria

[rita100]

Sendrowska Maria - Bartąg
gm. Stawiguda, zam. Olsztyn ur. 1909
Jedną z najbardziej zasłużonych rodzin polskich w Jarotach była robotnicza
rodzina Hanowskich. Marta z domu Hanowska, muzykalna, podobnie jak całe
rodzeństwo. Gra na gitarze. Mając 15 lat, zapisała się do polskiego chóru im.
Feliksa Nowowiejskiego w Olsztynie, a bedąc w latach 1929-1932 wychowawczynią
przedszkola polskiego w Gietrzwałdzie, organizowała chór młodzieży i pomagała w
lekcjach śpiewu dyrygentowi Lubomirskiemu. Mimo obowiązków rodzinnych znalazła
czas na zbieranie folkloru warnijskiego.
1951

[rita100]

Sobich Emil - Szczechy Małe
gm. Pisz, zam. Pilchy gm. Pisz Mazury ur.1889
Stosunkowo niestary Mazur (ma lat 66) przyszedł na zaproszenie kierowniczki
miejscowej szkoły, gdzie nagrywamy pieśni bez uprzedniego przygotowania.
Większość część życia spędził na jeziorze, gdyż głównym jego zajęciem było
rybactwo. "Rybacył" wiele w życiu i zwód swój kocha. Na propozycję zaśpiewania
kilku piosenek odpowiada, ze chętnie zaśpiewa, prosi jednak, żeby ze względu na
specyficzne warunki we wsi nie podawać jego nazwiska do publicznej wiadomości.
Krępuje się zarówno swych ziomków, sąsiadów, jak i własnej żony.

Władysław Gębik 1955

[rita100]

Szafryna Paweł - Stanclewo
gm Biskupiec, zam. Stanclewo Warmia, ur.1905
Całe swoje życie spędził w Stanclewie, gdzie się urodził. Należał do Polskiego
Towarzystwa Śpiewu w Stanclewie, którego był członkiem do 1939. Szafryna posiada
kilka mórg roli i starą chatkę, pracuje w Parlicach w cegielni.

Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Szymanek Karol - Konrady
gm. Świętojano - Mazury, ur.1886
Jego ojciec i bracia grywali na różnych instrumentach, on sam grał 30 lat w
orkiestrze górniczej, bedąc na robotach w Westfalii. Był członkiem Związku
Polaków w Niemczech i długoletnim członkiem chóru śpiewaczego.

1952

[rita100]

Szymańska Emilia - Gronity
gm.Gietrzwałd, zam. Gronity - Warmia, ur.1899 roku.
Pieśni nauczyła sie głównie od swojej matki. Głos ma rzewny tak , ze przy pieśni
" Chodź, kochanie" - słuchacze płakali. Szymańska to człowiek bardzo pracowity,
uczciwy i towarzyski. To co podaje, uważać można za wierne, gniewa się, kiedy
zapomni zwrotkę. Potrafi nie spać całymi tygodniami, byleby sobie przypomnieć
całość podanych pieśni.

Jan Lubomirski 1951-55

[rita100]

Zientara-Malewska Maria
ur. 1894 Brąswałd, gm Dywidy, zam. Olsztyn - Warmia
Długoletnia członkini chóru im. F. Nowowiejskiego w Olsztynie. Działaczka
polska, współpracowanica "Gazety Olsztyńskiej, organizatorka przedszkoli
polskich na Warmii. Obecnie w Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego.

Jan Lubomirski 1951

[rita100]

Żabka Luiza - Mącice
gm.Chorzele, zam. Wawrochy, gm. Szczytno, ur. 1876
Bardzo szczera osóbka, filuternie uśmiechnięta twarz, o bardzo miłym,
inteligentnym wyrazie. Siedzi przed nami spokojna, zrównoważona staruszka i
śpiewa stare mazurskie 'fraski'. Prawdziwe to 'fraski, bo wszystkie 37, ktore
nam podaje, są charakteru zalotnego.
Żabkowa Luiza liczy obecnie 76 lat - jest prawdziwą typową Mazurką, rodaczką z
Mącic powiat Szczytno. Jest wesoła, żywa - nie ma bez niej ani zabawy, ani
wesela w Mącicach i okolicy: "gdzie tylo co było, to mnie zilcy nieśli" - mówi o
sobie Żabkowa; i dalej: "tancyłam, ze mi buł zoden djobeł nie dorównoł, tak tlo
kitle furały".
Do 18. roku życia przebywała w Mącicach, pomagała rodzicom w gospodarstwie.
Mając 18 lat wyjechała do Westfalii do pracy, niedługo potem wyszła za mąż za
Żabkę Jana, rodaka z Mącic. W Lipsku wyuczyła się zawodu akuszerki. W roku 1924
wróciła w rodzinne strony i zamieszkała w Klonie powiat Szczytno, wykonując
ciężki zawód akuszerki. Do 1935 roku mieszkała w Klonie, później przeprowadziła
sie do Luki (Lukan) powiat Szczytno.
cdn

[rita100]

Trzech synów dała na wojnę, męża traci podczas ucieczki w Kabinach powiat
Reszel. Sama wraca po froncie do domu, którego już nie ma - zniszczony.
Zamieszkuje w Wawrochach u samotnej starszej Mazurki. Z dwanaściorga jej dzieci
wojnę przeżyło pięcioro - żadne nie było przy niej. Mieszkały za Odrą i
nalegały, zeby do nich przyjechała. Żabkowa nie tęskniła jednak za obczyzną,
znała ją: "gdzie buł, to buł, to w domu nolepsi" - twierdzi spokojnie, ale
stanowczo. Ona przecież jest Mazurką, na Mazurach chce 'zemrzeć'. I dalej śpiewa
nam w jednej piosence: "A mój ojciec Polok był, co mnie po polsku wyucył". Dalej
wykonuje swój zawód już jako emerytka, a nie ma chrzcin, których nie upiększa
Żabkowa swoimi piosenkami. Toteż wkrótce cała okolica wie, ze "Cabcyna spsiewo".
Nikt nie mówił tam Żabkowa, ale Cabcyna, po mazursku.
Gdy wyśpiewała swoje 37 piosenek, zmęczona uśmiecha się do nas i mówi:
'to jesce nie wsystkie, jesce mi sie ziancej przybocyło'.

Marta Sendrowska 1952

[rita100]

31 stycznia 1907- W Bartągu urodziła się Emilia Hanowska-Maczugowa, działaczka
warmińska, pracownica redakcji „Gazety Olsztyńskiej”, członkini Związku Polaków
w Niemczech.

[rita100]

rita100 napisała:

> 31 stycznia 1907- W Bartągu urodziła się Emilia Hanowska-Maczugowa, działaczka
> warmińska, pracownica redakcji „Gazety Olsztyńskiej”, członkini Zwi
> ązku Polaków
> w Niemczech.
forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=72775434&a=74540738

[warmiak23]

Rita, znalazłem cos dla Ciebie.
Są to fragmenty Nowowiejski i Kraków.
1. Proszę sobie wyobrazić, że w czasie wojny jak powstanie
warszawskie wybuchło to przyjechał syn Rudolfa, odwiedził nas w
Krakowie, w mieszkaniu przy Rynku Dębnickim. Mieszkaliśmy tam na
pietrze trzecim, czy czwartym. Odwiedził nas, ale potem straciliśmy
kontakt.

[rita100]

Dzianki, napisoła am juz w kontku Nowowieskim. Wazna to sprawa.

[rita100]

A zianc, bandzie to kóntek ło zabawach na Warmii i Mazurach.
W gwarze.
forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=74105494

[rita100]

....'Żobulynke' mym tancyli i nie tlo....
forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=74203501

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=73786580

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=73853049

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=73664657

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=72900016

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=73664664

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=72853666

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=72854394

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=72993662

[rita100]

A ty, żaczku nauczony
Bajki paciorkowe i jinsze bajki.
forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=74868931&a=74868931

[rita100]

1531- We wtorek zapustny ulicami Elbląga przeciągnął starym obyczajem
pochód-maskarada. Przebierańcy ośmieszali Kościół katolicki, a zwłaszcza biskupa
i jego kapitułę. Podłożem były niesnaski religijne i gospodarcze. Wśród
wyszydzanych postaci był biskup Maurycy Ferber (jako postać Murzyna) oraz
Mikołaj Kopernik.

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=80388158&a=80388158

[rita100]

forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=38446&w=80436829

[rita100]

Indeks wykonawców
A może chto łodnajdzie swoje nazwisko i korzania.

[rita100]

Anielska Helena ur.1932 Unieszewo gm. Gietrzwałd, zam. Olsztyn - Warmia

[rita100]

Anucz Anna ur.1907 Wiśniowo Ełckie gm.Prostki, zam. Tuławki gm.Dywidy - Mazury

[rita100]

Anus Anna ur.1877 Lipowiec gm.Szczytno, zam. Lipowiec - Mazury

[rita100]

Anuszkiewicz Zofia ur.1928, zam. Cimochy gm.Wieliczki - Mazury

[rita100]

Auksztulewicz Helena ur.1919 Kosewo Górne gm.Mrągowo - Mazury

[rita100]

Baczewska Erna ur.1913 Turznica gm. Ostróda zam.Olsztyn

[rita100]

Balk Antoni ur.1932 Giedajty, gm. Jonkowo, zam. Sząbruk gm. Gietrzałd - Warmia.

[rita100]

Baranowski Franciszek ur.1873 Woryty gm Gietrzwałd zam. Woryty - Warmia

[rita100]

Bauchrowicz Hubert ur.1937 Gryźliny gm.Stawiguda, zam. Gryźliny - Warmia

[rita100]

Bem Jakub ur.1866 Pluski gm. Stawiguda zam.Gietrzwałd - Warmia

[rita100]

Bendysz Maria ur.1891 Szymany gm.Szczytno, zam.Szczytno - Mazury (nagrana w Domu
Opieki w Węgorzewie)

[rita100]

Bent Anna ur.1909 Łapka gm.Barczewo zam. Łapka - Warmia

[rita100]

Bergman Joanna ur.1885 Września gm.Jonkowo, zam. Naglady gm. Gietrzwałd - Warmia

[rita100]

Bielecka Irmgarda ur.1938 Wipsowo gm.Barczewo, zam. Wipsowo - Warmia

[rita100]

Bieńkowska Elżbieta ur.1901 Węgój gm. Biskupiec, zam. Węgój - Warmia

[rita100]

Biermann Joanna ur.1906 zam.Rusek Wielki gm. Pasym - Mazury.

[rita100]

Biernacka Maria ur.1898 Gryźliny gm.Stawiguda, zam. Zieleniak gm. Stawiguda - Warmia

[rita100]

Biernat Elżbieta ur.1938 Stara Kaletka gm.Purda, zam. Stara Kaletka - Warmia

[rita100]

Biernat Rozalia ur.1905 Stara Kaletka gm.Purda, zam. Stara Kaletka - Warmia

[rita100]

Biszof Marta ur.1896 Stawiguda gm.Stawiguda, zam. Klebark Mały gm.Purda - Warmia

[rita100]

Blak Walenty ur.1891 Jaroty gm.Stawiguda, zam.Olsztyn - Warmia

[rita100]

Bloch Werner ur.1934 Jeruty gm. Świętajno, zam. Rozogi gm.Rozogi - Mazury

[rita100]

Boehm Brunon ur.1898 Pluski gm. Stawiguda, zam.Olsztyn

[rita100]

Boguń Berta ur.1916 Boguszewo gm.Milomłyn, zam. Reszki gm.Ostróda - Mazury

[rita100]

Bolewski Wiktor ur.1908 Wymój gm. Stawiguda, zam.Zezuj gm.Stawiguda - Warmia

[rita100]

Bork Wilhelmina ur. 1887 Świętajno gm. Świętajno, zam. Wawrochy gm.Szczytno - Mazury

[rita100]

Borkowski Augustyn ur.1864 Kajkowo gm.Ostróda, zam. Kajkowo - Mazury

[rita100]

Broddy Marta ur.1908 Bartołty Wielkie gm.Barczewo, zam. Bartołty Wielkie - Warmia

[rita100]

Brode Helena ur.1935 Bartołty Wielkie gm.Barczewo, zam.Bartołty Wielkie - Warmia

[rita100]

Buchowska Maria ur. 1914 Bartołty gm.Barczewo, zam. Bartołty - Warmia

[rita100]

Bujna Maria ur.1935 Wygoda gm.Purda, zam. Wygoda - Warmia

[rita100]

Buks Otton ur.1894 Szymanowo gm. Sorkwity zam. Biskupiec - Mazury

[rita100]

Butler Michał ur.1866 Popowo Salęckie gm. Mrągowo, zam. Popowo Salęckie (nagrany
w Domu Opieki w Węgorzewie)

[rita100]

Bzdurek Marta ur.1886 Kamionka gm.Biskupiec, zam. Marcinkowo gm. Mrągowo - Mazury

[rita100]

Cackowski Wilhelm ur. 1874 Dziurdziewo gm. Kozłowo zam. Wały gm. Nidzica - Mazury

[rita100]

Chukowska Augusta ur.1903 Łysonie gm. Pisz, zam. Łysoni - Mazury

[rita100]

Chwostek Maria ur.1884 Klon gm. Rozogi zam. Klon - Mazury

[rita100]

Cimaj Ernest ur.1874 Sucholaski gm. Wydminy, zam. Giżycko - Mazury

[rita100]

Cwalina Augusta ur.1879 Kożuchy gm.Biała Piska, zam. Kożuchy (nagrana w Domu
Opieki w Giżycku) - Mazury

[rita100]

Cymek Henrietta ur.1966 Jełmuń gm. Sorkwity, zam. Sadowo gm. Biskupiec - Mazury

[rita100]

Cymek Hildegarda ur.1931 Giełąd gm.Sorkwity, zam. Giełąd - Mazury

[rita100]

Cynk Gertruda ur.1935 Purda gm.Purda - Warmia

[rita100]

Czeczka Anna ur.1901 Gietrzwałd gm Gietrzwałd, zam.Naglady gm. Gietrzwałd - Warmia

[rita100]

Czerwiński Roman ur.1930 Ełk, zam. Ełk - Mazury

[rita100]

Danowska Maria ur.1877 Rozogi gm.Sorkwity, zam. Rozogi (nagrana w Domu Opieki w
Mrągowie)- Mazury

[rita100]

Dąbrowska Agnieszka ur. 1891 Wrzesina gm.Jonkowo, zam. Naglady gm.Gietrzwałd -
Warmia

[rita100]

Dąbrowski Franciszek ur. 1904 Unieszewo gm. Gietrzwałd zam. Unieszewo (nagrany w
Domu Opieki w Barczewie) - Warmia

[rita100]

Dopatka Jan ur. 1893 Orzeszki gm. Rozogi, zam. Świętajno gm. Świętajno - Mazury

[rita100]

Drupa August ur. 1891 Różyńsk gm. Ełk, zam. Różyńsk - Mazury

[rita100]

Drupa (matka -b.d.) zam. Różyńsk gm. Ełk zam. Różyńsk - Mazury

[rita100]

Dukat Róża ur. 1880 Kronowo gm. Barczewo, zam. Kronowo - Warmia