Zwierzęta wokół nas

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

]img]https://img3.dmty.pl//uploads/202307/1689051949_k5of9j_600.jpg[/img]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

TWIERDZI ŻE ZNALAZŁ DOWÓD NA ISTNIENIE OBCYCH CYWILIZACJI POD WODĄ - www.msn.com.pl - 09.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Tak naprawdę wystarczy się dobrze przyjrzeć. Żeby jednak dostrzec wszystkie różnice, musisz zachować w ich obecności spokój. Im więcej wiesz o otaczających Cię owadach, tym mniejszy strach odczuwasz w ich obecności. Pamiętaj, że te stworzenia używają żądeł, ponieważ się Ciebie boją. Czują się zagrożone, a żądlenie stanowi dla nich jedyny sposób obrony.

[balzack]

[balzack]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Maltańczyki mają tendencje do nadwagi i otyłości, z psem tej rasy trzeba spacerowć co najmniej trzy razy dziennie.

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Na południowych krańcach zasięgu można obserwować świeżo przeobrażone osobniki już w czerwcu/lipcu, natomiast im dalej na północ tym bardziej opóźniony jest czas wylotu pierwszych osobników. W Skandynawii „rusałkowe świeżynki” wylatują dopiero we wrześniu. Tuż po przeobrażeniu albo przed zimową stagnacją rusałka żałobnik podejmuje niezwykle trudne zadanie. Podobnie jak ptaki motyle zaczynają swoje przeloty. Wędrówki rusałki żałobnika niestety nie wyglądają jak znane nam z filmów przyrodniczych wędrówki danaidów wędrownych nazywanych potocznie monarchami. Rusałki lecą dość skromnie, pojedynczo i tak by nie zostać zauważone. W końcu to motyl subtelny, a na dodatek bardzo skryty, nie lubiący dwunożnych, pionowych postaci. Chociaż od tych postaci stroni, to w czasie swoich podróży leci do miejsc, gdzie ludzi pełno. Między innymi rusałka spotykana bywa w centrach dużych miast, w miejscach nasłonecznionych. Ale to nie jest nic dziwnego, najdziwniejsze są obserwacje motyli poza zasięgiem występowania. Takie sytuacje mają miejsce i zawsze wzbudzają emocje wśród obserwatorów motyli. Między innymi jest rzadkim migrantem w Wielkiej Brytanii, a także od czasu do czasu pojawia się na Majorce.

[madohora]

Gąsienice podobnie jak osobniki dorosłe stronią od obserwatorów i gdy tylko usłyszą jakiś hałas, niemal od razu jak na komendę wykonują serię zsynchronizowanych drgań. Takie stadne życie trwa do momentu przepoczwarzenia. Tuż przed przejściem w stadium poczwarki rozchodzą się w ustronne miejsca, by samotnie przetrwać okres przepoczwarzenia w imago, czyli postać dorosłą. Do przepoczwarzenia dochodzi pośród kamieni lub niższej roślinności, zakrzaczeń oraz stosunkowo niskich traw. Ten okres trwa około 3ch, a nawet 4ch tygodni i dochodzi do niego w czerwcu, a w lipcu można już obserwować zupełnie nowe, młode dorosłe rusałki żałobniki. Długość życia tych zwierząt waha się od 10 do 18 miesięcy, co jak na tak małe zwierzę jest naprawdę imponującym osiągnięciem. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że to motyl długowieczny. Na miejsca zimowania rusałka żałobnik wybiera ludzkie osady, kryje się w piwnicach, na strychach, natomiast w naturalnych warunkach chowa się pośród dziupli drzew. Wszystkie schronienia, gdzie można osłonić się od opadów śniegu, a wilgotność oraz temperatura otoczenia tworzą odpowiedni mikroklimat jak najbardziej nadają Siudo przetrwania zimy. Jedna z legend ma właśnie z tym związek. Domownicy, którzy zaobserwowali zgrupowania tych motyli w swoim domu, wierzyli że ktoś z nich wkrótce umrze. Żeby pozbyć się „przekleństwa” przynoszonego przez motyla, owada zabijano. To miało ustrzec przed przedwczesną śmiercią jednego z członków rodziny. Jak to się odbiło na populacji rusałki żałobnik? Niezbyt pozytywnie…

[madohora]

– Samica rysia rodzi z reguły od jednego do maksymalnie czterech potomków w jednym miocie. W ostatnim czasie otrzymaliśmy informację od Zachodniopomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego, że rysica Diana urodziła na wolności aż pięć młodych! W czerwcu tego roku jedna z samic urodziła aż czwórkę kociąt, co już jest sporą liczbą. Piątka to prawdziwy rekord! – komentuje Stefan Jakimiuk, starszy ekspert w zakresie ochrony gatunków WWF Polska.

[madohora]

Dzielna mama Diana to dwuletnia rysica wypuszczona na wolność w maju 2022 roku. Jest to jej pierwszy miot, co jeszcze bardziej zwiększa rangę tego wydarzenia. Maluchy przyszły na świat na początku maja bieżącego roku, jednak ich liczba pozostawała tajemnicą aż do końca lipca.

[madohora]

[madohora]

Pod koniec XIX wieku uznano, że takahe wymarły, ale niewielką ich liczbę odnaleziono w 1948 roku. Ich odkrycie na odległych łąkach gór Murchison na Wyspie Południowej zapoczątkowało wysiłki na rzecz ochrony przyrody, które zwiększyły populację do prawie 500 osobników.

[madohora]

„Po dziesięcioleciach ciężkiej pracy nad zwiększeniem populacji takahe satysfakcjonujące jest skupianie się na tworzeniu większej liczby dzikich populacji, ale wiąże się to z wyzwaniami” – powiedziała Deidre Vercoe z Doc po zeszłotygodniowej publikacji.

[madohora]

Każdy, kto zobaczy jeżozwierza, od razu wie, że z tym gryzoniem nie warto jest zadzierać. Jego igły samym tylko zjeżeniem odstraszają od ataku, a kontuzje nimi zadane bywają dla wielu gatunków śmiertelne. Dobrze znanym przykładem skutecznej samoobrony jest też skunks ze swoją cuchnącą wydzieliną, która może oślepić. Zaskakujących pomysłów na obronę przed drapieżcami jest wśród przedstawicieli fauny jednak znacznie więcej.

[madohora]

Frynosoma rogata
Zaskakującą strategię obrony prezentuje frynosoma rogata (Phrynosoma cornutum), czyli jaszczurka spotykana na terenie południowego USA oraz Meksyku. Gdyby jej było nie dość doskonale maskującego ubarwienia, frynsoma chętnie aktywnie odstrasza drapieżników robiąc z siebie prawdziwe monstrum. Najpierw nabiera powietrza, aby maksymalnie zwiększyć swoją objętość, wskutek czego wystające z głowy rogowate kości wydają się zdecydowanie niejadalne. Na dodatek jaszczurka zaczyna strzelać krwią z kącików oczu wprowadzając nieprzyjaciela w totalną konsternację. Krew owa miesza się ze specjalną substancją, która potencjalnym drapieżcom z rodziny psowatych po prostu nie smakuje.

[madohora]

Egzotyczne mrówki z gatunku Colobopsis explodens niczym kamikaze eksplodują w poczuciu zagrożenia, aby uwolnić toksynę i ochronić kolonię własnym samobójstwem. Prymitywne ryby śluzice (Myxini) produkują mieszankę cukru i białek, która w wodzie staje się śluzem blokującym skrzela napastnika i zapewniającym czas na ucieczkę. Kogia krótkogłowa (Kogia breviceps) natomiast w poczuciu zagrożenia uwalnia do wody czerwono-brązową miksturę, przechowywaną uprzednio w jelitach… Jak widać, Matce Naturze fantazji i pomysłowości zdecydowanie nie brakuje!

[madohora]

Traszka górska (Ichtyosaura alpestris) to gatunek płaza z rodziny salamandrowatych zamieszkujących, jak wskazuje nazwa, pasma górskie na terenie całej Europy, a także Nowej Zelandii, gdzie została introdukowana. Duży zasięg występowania połączony z silną izolacją geograficzną sprawił, że traszka górska ma wiele „ras geograficznych” o nieco odmiennym wyglądzie. Ich ogólna budowa nie różni się jednak znacznie.

[madohora]

Płaz słynący z neotenii – czyli pozostawaniu całe życie w stadium larwalnym, które jednak osiąga dojrzałość płciowa i jest zdolne do rozrodu, bez przekształcania się w formę dorosłą. Ciało aksolotla jest masywne, uwagę zwraca duża, spłaszczona głowa o niewielkich oczach bez powiek. Za głową charakterystyczne pierzaste skrzela zewnętrzne (po 3 pary z każdej strony) którymi aksolotl często porusza. Po bokach grzbietu widocznych jest kilkanaście wcięć żebrowych a od karku poprzez grzbiet aż po koniec ogona ciągnie się niewielki grzebień skórny. Kończyny dość krótkie o delikatnych palcach, ogon długi, bocznie spłaszczony. Ubarwienie dzikie to różne odcienie brązu niekiedy też szaro popielate lub czarne. Na tym tle najczęściej widoczne są liczne, drobne ciemne plamki, tworzące specyficzny deseń. W hodowli amatorskiej często spotyka się formę leucystyczną – o ciemnych oczach ale czerwonych skrzelach i kremowo-białej barwie ciała. Obok tych najpopularniejszych form barwnych, hodowcy na drodze selekcji uzyskali kilka kolejnych.

[madohora]

[madohora]

[madohora]

W sprzyjających warunkach występują bardzo licznie

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Autorzy badania sugerują, że przyszłe wypadki lub eksplozje nuklearne mogą mieć natychmiastowe i długotrwałe konsekwencje dla bezpieczeństwa żywności. „To badanie pokazuje, że strategiczne decyzje o przeprowadzeniu atmosferycznych testów jądrowych 60–80 lat temu nadal mają dziś wpływ na odległe środowiska naturalne, dziką przyrodę i źródło pożywienia dla ludzi” – podsumowują autorzy.

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Moja babcia miała raka narządów rodnych – wspomina Tom Justyniarski. – Kiedy szła do szpitala, zobaczyłem, że jej piesek również ma guza w tej okolicy. Operacja babci się udała, guz zniknął. „Zobacz – mówiła babcia zadowolona – na mnie goi się jak na psie”. Dopiero rok później powiedziałem jej, dlaczego Szarik zmarł.

[madohora]

Program szkolenia ssaków morskich do celów militarnych rozpoczęli jeszcze w latach 60. XX w. Amerykanie. Z początku badano sposób, w jaki delfiny poruszają się w wodzie, by ulepszyć konstrukcję torped. Okazało się, że natura wyposażyła je w doskonałe sonary, bardziej precyzyjne od urządzeń konstruowanych przez człowieka. Ssaki te mają w mózgu swoistą echosondę, organ emitujący sygnały, które odbijają się od obiektów w wodzie. Sygnał wraca do nich niczym echo, dzięki czemu są w stanie wykryć kilkucentymetrowy przedmiot oddalony nawet o 30 metrów. Na delfiny zaczęto więc patrzeć jak na potencjalnych sojuszników w operacjach wojskowych. Wkrótce marynarka wojenna USA uruchomiła program specjalnego szkolenia delfinów butlonosych oraz uchatek kalifornijskich, zwanych lwami morskimi, które również okazały się doskonałymi „żołnierzami”.

[madohora]

Delfiny bojowe mogą działać wszędzie, nawet bardzo daleko od swej głównej bazy w San Diego. W razie potrzeby są przewożone w dowolne miejsce na świecie. W ogromnych wojskowych samolotach transportowych mają specjalne baseny, gdzie spędzają podniebną podróż. Potrafią znakomicie wyskakiwać z nich wprost do morza. Pracowały nawet w Bałtyku. W 1998 roku pięć amerykańskich delfinów uczestniczyło na Litwie w międzynarodowych ćwiczeniach wojskowych „Baltic Challenge”.

[madohora]

[madohora]

Aby przeżyć żywiąc się innymi organizmami, poszczególne gatunki musiały rozwinąć cały szereg specjalistyczny zdolności i cech fizycznych. Większość z nich ma wyostrzone zmysły oraz iście zbrojne „wyposażenie” w postaci zębów, pazurów czy szczypców. Inne w celu poprawy skuteczności polowania nauczyły stapiać się z otoczeniem i poruszać zupełnie niepostrzeżenie. Uważa się wręcz, że to właśnie drapieżnictwo było motorem ewolucji od czasów kambru, czyli najstarszego okresu ery paleozoicznej. Które gatunki można więc zaliczyć do najgroźniejszych drapieżników na świecie?

[madohora]

Lampart
W zestawieniu najgroźniejszych drapieżców świata nie może oczywiście zabraknąć wielkich kotów. Wśród nich na uwagę zasługuje zwłaszcza lampart, który łączy zwinność z niebywałą siłą. Preferuje ofiary w kategorii wagowej 10-40 kg, ale największą zaobserwowaną zdobyczą tego cętkowanego zabójcy była ważąca 900 kg antylopa eland. Oprócz kopytnych atakuje również małpy, szakale, lisy czy gepardy.

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Nosorożec włochaty osiągał dwa metry wysokości, pięć metrów długości, a jego waga wynosiła ok. 3,5 tony. Gatunek przystosowany do zimnego klimatu, miał długą, gęstą i grubą[2] rudo-brązową sierść

[madohora]

Na początku XX wieku w Staruni działała kopalnia wosku ziemnego, założona przez Niemca, Kampego, z Hamburga. Kopalnia w Staruni była znana jako miejsce występowania dobrze zachowanych fragmentów kręgowców kopalnych od października 1907, kiedy to w trakcie drążenia szybu nowej kopalni w celu eksploatacji ozokerytu wydobyto duże fragmenty szkieletu i części miękkich jednego osobnika mamuta z ciosami (leżał na głębokości 12–14 m), a 6 listopada tegoż roku także przednią część ciała nosorożca włochatego (później nazwanego pierwszym nosorożcem staruńskim) (leżał na głębokości 16–17 m). Pierwszy z okazów był zatopiony w warstwie wosku pod warstwą mioceńskiego iłu. Oba okazy trafiły w 1908 do Muzeum Przyrodniczego im. Dzieduszyckich w pobliskim Lwowie, gdzie znajdują się do dziś. Znaleziono też wówczas jedną kość jelenia olbrzymiego, a prof. Marian Łomnicki wymienił także szczątki płazów, ptaków, owadów, ślimaków lądowych i słodkowodnych oraz małży, a także liście i inne szczątki dębu, jesionu, klonu, wiązu, roślin bagiennych oraz artefakty drewniane. W późniejszych opracowaniach zakwestionowano równowiekowość z nosorożcem i mamutem fauny i flory podanej przez Łomnickiego, uznając ją za młodszą i redeponowaną.

[madohora]

Elasmoterium(Elasmotherium) – wymarły rodzaj ssaka z rodziny nosorożcowatych (Rhinocerotidae), żył od 2,6 mln – 40 tys. lat temu.

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Wiele gatunków gryzoni, zwłaszcza wiodących dzienny i społeczny tryb życia, dysponuje szerokim zakresem dźwięków alarmowych, wydawanych w razie dostrzeżenia niebezpieczeństwa. Z takiego zachowania wynikają korzyści, tak pośrednie, jak i bezpośrednie. Potencjalny drapieżnik może zatrzymać się, kiedy zorientuje się, że odkryto jego obecność. Odgłos ostrzegawczy pozwala innym osobnikom tego samego gatunku, w tym krewnym, podjąć odpowiednie działania. Kilka gatunków, jak choćby nieświszczuk płowy, posługuje się złożonymi systemami dźwięków ostrzegających przed drapieżnikami. Zwierzęta te mogą wydawać z siebie różne odgłosy w zależności od tego, z jakim drapieżnikiem mają do czynienia (np. czy chodzi o drapieżcę chodzącego po ziemi, czy atakującego z powietrza). Każdy dźwięk zawiera w sobie informacje o naturze zagrożenia. Nagłość niebezpieczeństwa komunikowana jest przez cechy akustyczne odgłosów

[madohora]

Gryzonie, jak wszystkie łożyskowce z wyjątkiem naczelnych, dysponują jedynie dwoma rodzajami czopków siatkówki[84]. Odbierają one światło niebieskie-UV o krótkiej fali oraz zielone o fali pośredniej. Wobec tego są dichromatyczne. Dostrzegają jednak ultrafiolet, widzą więc światło, którego nie zauważa człowiek. Nie wiadomo do końca, jaką funkcję pełni dostrzeganie przez nie UV. Przykładowo brzuch koszatniczki odbija więcej światła UV, niż jej grzbiet. Jeśli więc zwierzę to, zaniepokojone, wstanie na tylne łapy, inne osobniki zobaczą jego brzuszną stronę ciała, co może je zaalarmować. Jeśli gryzoń stoi na czterech łapach, jego gorzej odbijający promienie UV grzbiet czyni go mniej widocznym dla drapieżników. Za dnia światło ultrafioletowe dostępne jest w obfitości, jednak w nocy już nie. Rankiem dochodzi do znacznego wzrostu stosunku natężenia światła ultrafioletowego do widzialnego, odwrotnie wieczorem. Wiele gryzoni wykazuje aktywność zmierzchową. Wrażliwość na UV byłoby więc dla nich znacznym udogodnieniem. Nie wiadomo, jaką wartość miałoby widzenie ultrafioletu dla gatunków nocnych.

[madohora]

O myszach domowych mówi się wiele złego. Zawsze przy okazji rozmów o tym zwierzęciu pada hasło, że to szkodnik. Zjada plony, niszczy uprawy, a gdy wedrze się w jakiś sposób do magazynu ze zbożem, wtedy rolnik ma ogromny problem. Do tego dochodzą jeszcze choroby, i to nie tylko te zagrażające naszym zwierzęcym podopiecznym, ale także nam.

[madohora]

Niestety większość produktów oferowanych na rynku niesie za sobą skutki również dla wielu innych gatunków zwierząt, które niekoniecznie są celem naszego działania. Dobrym przykładem mogą być trucizny zawierające w sobie substancje antykoagulacyjne, czyli takie które zapobiegają krzepnięciu krwi. Nietrudno zatem się domyślić, że zjedzenie takiej przynęty przez psa, kota lub innego drapieżnika polującego w środowisku, gdzie trutki zostały „rozsiane” nie jest obojętne. Objawia się przyspieszeniem oddechów, licznymi wybroczynami na błonach śluzowych, oraz krwotokami. Dodatkowo powoduje silny ból, a zwierzę mocno cierpi.

[madohora]

Cętki u lamparta można uznać za odpowiednik odcisku palca u nas – ich układ jest niepowtarzalny i wyjątkowy dla każdego osobnika, dzięki czemu nie da się go pomylić z żadnym innym. Długi, umięśniony tułów zakończony, zapewniającym doskonałe wyczucie równowagi ogonem, podtrzymują stosunkowo krótkie kończyny. Zwierzęta charakteryzuje dosyć duża głowa, na szczycie której umieszczone są okrągło zakończone uszy. Lampart może przypominać przerośniętego kota domowego, ale wyraźną różnicę możemy dostrzec patrząc mu w oczy. W przeciwieństwie do naszych kanapowców jego źrenice są okrągłe. Podobnie jak u innych dużych kotów, u lampartów można zaobserwować dość wyraźny dymorfizm płciowy. Samce są znacznie większe i cięższe, bowiem osiągają nawet do 90 kg wagi, czyli o ⅓ więcej niż masa ciała dużej samicy. Typowy dla tej grupy ssaków jest także ich tryb życia. Są wybitnymi samotnikami, łącząc się w pary tylko na okres godów. Ten samotniczy tryb życia, zmusił lamparty do wypracowania strategii, która zapewni im dostęp do pożywienia i pomoże w konkurencji z większymi, bardziej niebezpiecznymi, stadnymi drapieżnikami.

[madohora]

Godne podziwu futro lamparta stało się jego przekleństwem - szacuje się, że między 2002, a 2012 rokiem w Indiach zabijano co najmniej 4 lamparty tygodniowo. Na szczęście, z roku na rok prawa dotyczące polowań stają się coraz bardziej ścisłe, a zaciekła walka z kłusownikami trwa, dając nadzieję, że jeszcze przez wiele lat będzie nam dane obserwować to niezwykłe zwierzę w środowisku naturalnym - oczywiście, o ile lampart nam na to pozwoli.

[madohora]

Aby cały ten wertykalny organizm mógł działać potrzeba też specjalnych płuc, które u żyrafy są osiem razy większe niż u człowieka. Szybkość oddechu jest jednak dość powolna, gdyż część wydychanego powietrza zawsze zagubi się gdzieś po drodze w górę.

[madohora]

Zebra pręgowana jest największą i zarazem najbardziej zagrożoną z pośród trzech gatunków zebr.

[madohora]

Karczowanie lasów pod uprawy lub w celu pozyskania materiału budowlanego w regionach o wrażliwym, zagrożonym erozją środowisku powodowało zachwianie równowagi i ekologiczne samobójstwo. Północna i zachodnia Europa uniknęła poniekąd tego losu nie ze względu na wyjątkową mądrość i przewidywalność mieszkańców, ale dlatego, że mięli oni szczęście żyć w bardziej odpornym środowisku, gdzie większa ilość opadów sprzyjała szybszej regeneracji roślinności.

[madohora]

Zebra stepowa może osiągnąć prędkość do 60 km na godzinę.

[madohora]

Mężczyźni zwiedzając poznańskie zoo rzucali kamieniami w leżącego bizona. Sprawę nagłośniono w mediach społecznościowych. Tłumaczenie zwiedzających: „kupiliśmy bilet, a zwierzęta nic nie robią”.

[madohora]

LEŚNE POGOTOWIE W MIKOŁOWIE PO 30 LATACH PRZESTANIE ISTNIEĆ - Mój Mikołów - 10.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

BURZA W HOLANDII. ODSTRZELILI WILKA TERAZ MOGĄ STANĄĆ PRZED SĄDEM - Interia - 11.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

NIEZWYKLE RZADKIE ZJAWISKO - Interia - 12.07.2023

[madohora]

Bo sroki to bardzo inteligentne ptaki

[madohora]

ZŁOTE ALGO W RZECE PSZCZYNKA - Wyborcza - 13.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

FLORYDA. SCHWYTALI BARDZO NIEBEZPIECZNEGO PYTONA - Interia - 14.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

ZAKOPANEM ZAWŁADNĘŁY PLUSZOWE GĘSI - Gazeta - 15.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Chwila szczęścia

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

[madohora]

MEWA UKRADŁA ŻOŁNIERZOWI DOKUMENTY - Gazeta - 20.07.2023

[madohora]

DŹWIĘKI, KTÓRE SŁYSZĄ TYLKO PSY - Interia - 21.07.2023

[madohora]

[madohora]

[madohora]

Do połowy XX w. trwały zaciekłe kłótnie w sprawie taksonomicznej poprawności, ale w końcu osiągnięto trwały (jak dotąd) kompromis: w Afryce są dwa gatunki gnu, a gnu pręgowane ma dodatkowo aż pięć podgatunków. Ten najbardziej rozpowszechniony, czyli gnu przylądkowe (C. taurinus taurinus) zajęło dla siebie najbardziej południowe terytoria, od Południowej Afryki po Zambię i Angolę.