Stolica polskiego dzikiego zachodu..

[jutta_t]

Fanatyczna obrona Wrocławia podczas wojny spowodowała zniszczenie 65 proc. miasta i śmierć około 100 tys. osób
Wrocław był niszczony przez Sowietów dwa razy: w czasie ataku na miasto, ale też po zwycięstwie, gdy nie było już racjonalnego powodu
Wiele budowli zostało zburzonych przez samych Niemców w czasie oblężenia. Nie oszczędzali nawet swoich kościołów i cmentarzy
Z powodu szabrownictwa, przestępczości i niepewności czy miasto pozostanie w polskich rękach, Wrocław był nazywany "stolicą polskiego dzikiego zachodu"

[jutta_t]

Wrocław był najdłużej broniącym się miastem niemieckim pod koniec II wojny światowej. Berlin poddał się 2 maja 1945 r., Wrocław zaś ogłosił kapitulację dopiero 6 maja. Efektem zaciekłej, wręcz desperackiej obrony Wrocławia, było zniszczenie miasta w 65 proc. i śmierć około 100 tys. osób. Była to fanatyczna obrona miasta, które od początku dojścia Hitlera do władzy było mu wierne. W wyborach w 1933 r. Breslau był miastem, w którym naziści zdobyli bezwzględną większość, uzyskując 50 proc. głosów.

Ucieczka Niemców

Oblężenie Wrocławia trwające od 13 lutego do 6 maja 1945 r. było dla mieszkańców bardzo trudnym okresem. Miasto zostało ogłoszone Festung Breslau (Twierdza Breslau), mimo że jego fortyfikacje nie stanowiły realnej podstawy, żeby miasto mogło być twierdzą. Cennych informacji na temat obrony Wrocławia dostarczają zapiski ks. Paula Peikerta — proboszcza parafii św. Maurycego, krytyka nazizmu. Jego "Kronika dni oblężenia" pozwala wczuć się w atmosferę końca wojna i zobaczyć bitwę o Wrocław oczami mieszkających w nim Niemców.

[jutta_t]

Ks. Peikert jeszcze zanim wybuchła II wojna światowa był odważnym krytykiem nazizmu, za co spotkały go kary i więzienia. W 1937 r. został aresztowany na trzy miesiące za działania przeciwko partii nazistowskiej. Na początku oblężenia Wrocławia w prywatnych zapiskach pisał, że naziści sprowadzili na kraj nędzę. Co ciekawe, jeszcze zanim Rosjanie wkroczyli do Wrocławia, pisał o tym, że nie należy bać się zemsty Rosjan, bo to Niemcy dokonali większych zbrodni. "Zdarzają się być może odosobnione wypadki barbarzyńskich wykroczeń ze strony Rosjan, ale pomyślmy o tym, co wyrządziły nasze Waffen-SS i gestapo napadniętym narodom (...) Wspomnijmy o masowych mordach ludności żydowskiej wszystkich krajów." — pisał duchowny. Niestety nadzieje ks. Peikerta, że Rosjanie po kapitulacji Wrocławia zachowają się przyzwoicie, okazały się płonne. Sowieci po wkroczeniu do miasta wykazali się wielkim okrucieństwem i bestialstwem, w szczególności wobec niemieckich kobiet.

[jutta_t]

Po pierwszych nalotach lotnictwa sowieckiego rozpoczęła się ucieczka ludności cywilnej. Był wówczas styczeń, 18 stopni mrozu. Wiele osób umarło z głodu, mrozu i wycieńczenia. Nie wszyscy Niemcy jednak uciekli, w mieście pozostało wielu cywilów i oczywiście ludzi przygotowanych do tego, by za cenę życia bronić Wrocławia. Żołnierzy broniących miasta było około 40 tys., z tym że nie było to regularne wojsko, ale zbieranina składająca się z różnych jednostek, fanatyczni członkowie Hitlerjugend oraz Volkssturm — prowizoryczne wojsko cywilów, którzy przeszli jedynie krótkie przeszkolenie.

Kto zniszczył Wrocław?

Wrocław był niszczony przez Sowietów dwa razy: w czasie ataku na miasto, szczególnie poprzez naloty, oraz po zwycięstwie, gdy miasto zostało już zdobyte i nie istniał racjonalny powód jego niszczenia. Co ciekawe, wiele budynków było też burzonych przez Niemców w czasie oblężenia. Niemcy wysadzali w powietrze kamienice po to, żeby oddziały niemieckie mogły się w nich okopać i odpierać ataki Sowietów.

[jutta_t]

Ks. Peikert opisuje w swojej kronice spotkanie ze swoim parafianinem, który brał udział w wysadzaniu domów: "Opowiadał, że letnie dworki zamożnych ludzi pełne są cennego sprzętu: mebli, bielizny, ubrań i kosztowności rodzinnych. Mieszkańcy przeważnie musieli spiesznie uciekać i stąd też mogli zabrać z sobą tylko to, co najkonieczniejsze. Ze wszystkim, co się wewnątrz znajduje, wysadza się dom w powietrze i wszystko znika pod wielką górą gruzu."

[jutta_t]

Również wiele zabytkowych kościołów Wrocławia zostało zamienionych na warownie. Niemcy nie oszczędzali nawet cmentarzy, wykorzystując nagrobki swoich bliskich do budowy barykad. Ogromnym przedsięwzięciem graniczącym z szaleństwem była decyzja o wybudowaniu w śródmieściu, w miejscu dzisiejszego Placu Grunwaldzkiego, lotniska. Miejsce to wyglądało zupełnie inaczej niż dzisiaj. Pełne było kamienic, znajdowało się tam też kilka budynków uniwersyteckich i państwowych oraz kościołów. Wszystko to zostało zrównane z ziemią przez zmuszonych do tego mieszkańców. W czasie budowy lotniska zginęło kilka tysięcy cywilów, gdyż miejsce to było szczególnie narażone na ataki ze strony Sowietów. Po wybudowaniu lotniska okazało się ono zupełnie niepotrzebne. Krążyły pogłoski, że tak naprawdę lotnisko zostało użyte tylko raz: podczas ucieczki Karla Hankego — gauleitera (dowódca NSDAP) Dolnego Śląska.

Pierwszy dni "wolności"

6 maja 1945 r. dowództwo Wrocławia złożyło kapitulację, oddając miasto Rosjanom. Nie oznaczało to jednak końca gehenny. Jak pisze Norman Davies "teza, że Breslau uległ kompletnemu zniszczeniu podczas oblężenia, była powojenną fikcją" ("Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego"). Rosjanie kontynuowali barbarzyński akt zniszczenia miasta, podpalając całe dzielnice i wysadzając w powietrze budynki, które częściowo ocalały. I tak cztery dni po kapitulacji spłonęło część zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej, a kilka dni później eksplozja zniszczyła wieżę kościoła św. Marii Magdaleny i słynny Mostek Czarownic.

[jutta_t]

Rosjanie przystąpili również do zakrojonej na szeroką skalę grabieży miasta. Wywozili wyposażenie fabryk, narzędzia, sprzęty domowe, meble, tory kolejowe, dzieła sztuki. Życie we Wrocławiu jeszcze przez wiele miesięcy po wojnie było bardzo trudne, o wiele bardziej niż w pozostałych częściach nowej Polski. Powodem były nie tylko ogromne zniszczenia i chaos, ale również dlatego, że wciąż było to miasto zamieszkane w większości przez Niemców.

[jutta_t]

grudniu 1945 r. we Wrocławiu mieszkało 33 tys. Polaków, Niemców zaś ponad 160 tys. Natomiast w 1947 r. demografia Wrocławia wyglądała już zupełnie inaczej: prawie 200 tys. Polaków (głównie tzw. repatriantów ze Wschodu) i 17 tys. Niemców. Z powodu szerzącego się szabrownictwa, dużej liczby przestępstw, marazmu spowodowanego niepewnością czy miasto pozostanie w polskich rękach, Wrocław był nazywany "stolicą polskiego dzikiego zachodu".

Obudowa czy rozbiórka miasta?

Odbudowa miasta przebiegała powoli i z dużymi problemami. Kilka tygodni po zakończeniu wojny najpilniejszym zadaniem było odgruzowanie miasta, uporządkowanie go i zabezpieczenie grożących zawaleniem budynków. Nowi mieszkańcy Wrocławia nie czuli z miastem silnej emocjonalnej więzi, byli też niepewni co do jego przyszłości w granicach Polski. Skutkowało to takimi skandalami jak rozbiórka gmachów, którym nie groziło zawalenie i wywózka cegieł do odbudowującej się Warszawy.

[jutta_t]

Sprawcą najsłynniejszej afery ceglanej w powojennym Wrocławiu był Leopold Mondszajn — jeden z dyrektorów Miejskiego Przedsiębiorstwa Rozbiórkowego. Na sprzedaży cegieł z rozebranych wrocławskich budynków dorobił się ogromnego majątku, po czym próbował uciec do Izraela. Jednocześnie bezwzględnie niszczono ślady niemieckiej historii Wrocławia. Spalono na przykład kolekcję prasy niemieckiej przechowywaną na Uniwersytecie Wrocławskim.

[jutta_t]

Jednocześnie władze dążyły do zintegrowania miasta z Polską i przekonania mieszkańców, że Wrocław od teraz będzie tylko polski. Temu celowi służyła Wystawa Ziem Odzyskanych w 1948 r. zlokalizowana w Hali Stulecia i w jej okolicach, którą odwiedziło 1,5 miliona zwiedzających. W tym samym czasie odbył się Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, którego najsłynniejszym gościem był Pablo Picasso.

Odbudowa wciąż trwa

Wśród jednych z najbardziej zniszczonych zabytkowych budowli Wrocławia była gotycka katedra św. Jana Chrzciciela. Była uszkodzona w 70 proc. Pozbawiona była dachu, a w środku znajdowało się rumowisko o 3 metrach grubości, które przesiano, zostawiając fragmenty z cennymi zdobieniami architektonicznymi. Świątynia została ponownie poświęcona w 1951 r. przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. Odbudowa katedry nadal jednak trwała. Dopiero w 1991 r. zamontowano hełmy, które ponownie zwieńczyły wieże katedry.

[jutta_t]

Rzeczą niemożliwą byłoby wskazanie zabytkowego budynku we Wrocławiu, który nie ucierpiał w wyniku II wojny światowej. Niemal każda kamienica, każdy historyczny kościół został mniej lub bardziej zniszczony. Wyjątkiem jest kaplica błogosławionego Czesława Odrowąża. Ta przepiękna barokowa kaplica, w której spoczywa kuzyn św. Jacka Odrowąża — pierwszego polskiego dominikanina, przetrwała zawieruchę wojenną niemal nietknięta, mimo że kościół św. Wojciecha, do której przylega, został bardzo zniszczony.

[mala200333]

Bardzo był zniszczony!