III Powstanie Śląskie

[madohora]

III powstanie śląskie – wystąpienie zbrojne od 2/3 maja do 5 lipca 1921 mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski.

[madohora]

Powstanie, jako opcję na wypadek zwycięstwa zwolenników pozostawienia Górnego Śląska w granicach Niemiec, planowano już na długo przed plebiscytem. Podobne zresztą działania planowali Niemcy na wypadek niekorzystnego dla siebie wyniku głosowania. Już w trakcie wstępnych prac nad traktatem wersalskim teren ten stał się przedmiotem targów, jako jeden z najcenniejszych obszarów przemysłowych Europy. Niemcy przedstawiali sprawę w aspekcie swoich zdolności płatniczych i możliwości wywiązania się z nałożonych na nich reparacji wojennych. Powstanie wybuchło, żeby doprowadzić do przyłączenia Górnego Śląska do Polski, w związku ze złamaniem ustaleń plebiscytowych dotyczących obliczania wyników. Duże znaczenie dla wyników plebiscytu miały też głosy emigrantów ze Śląska, czyli osób urodzonych na obszarze plebiscytowym, które opuściły go przed rokiem 1904. W chwili głosowania było ich 191 308. Regulację tę jednak wprowadzono na wniosek prof. Eugeniusza Romera ze Lwowa, głównego eksperta do spraw geograficznych przy Delegacji Polskiej na Konferencji pokojowej w Paryżu, liczącego na to, że ludzie ci wzmocnią głosy polskie. W rzeczywistości zdecydowana większość emigrantów (ponad 90%) głosowała za Niemcami, zaś ich wybór zasadniczo wpłynął na wyniki w powiatach lublinieckim i zabrskim.
Plebiscyt odbywał się w atmosferze terroru stosowanego przez obie strony, w tym pamięci o wcześniejszych mordach politycznych, dokonanych przez nacjonalistyczne bojówki niemieckie (śmierć Piotra Niedurnego i Andrzeja Mielęckiego) oraz polskie (śmierć Teofila Kupki i Pawła Szymury). Na Górnym Śląsku w tym czasie działało wiele polskich ośrodków konspiracji wojskowej. Najważniejszą rolę spośród nich odegrały Centrala Wychowania Fizycznego (CWF) i Dowództwo Obrony Plebiscytu (DOP). Centrala Wychowania Fizycznego była kontynuacją oficjalnie rozwiązanej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Była głównym ośrodkiem organizacyjnym przyszłej armii powstańczej. Organizacja ta dysponowała ściśle zakonspirowaną siecią inspektorów i dowódców w terenie. W styczniu 1921 roku została rozwiązana, ale jej agendy zostały przekazane do dyspozycji I oddziału DOP. Zadaniem tej organizacji było tworzenie zakonspirowanego wojska, które w ciągu kilku miesięcy osiągnęło liczbę 40 tysięcy przyszłych powstańców. Zadbano też o ścisłą współpracę z dowódcami sąsiadujących ze Śląskiem polskich wojskowych okręgów generalnych: gen. Kazimierzem Raszewskim w Poznaniu i gen. Stanisławem Szeptyckim w Krakowie.
W plebiscycie wzięło udział 1 190 637 osób, z czego za Niemcami głosowało 707 393 osób (59,4%), a za Polską 479 365 (40,3%). Z 1510 gmin w 834 mieszkańcy opowiedzieli się za przyłączeniem do Niemiec (55,3%), a w 674 do Polski (44,7%). Niemcy zwyciężyli we wszystkich powiatach grodzkich (Bytom, Gliwice, Katowice, Królewska Huta, Opole, Racibórz) oraz w powiatach ziemskich: głubczyckim, kozielskim, kluczborskim, lublinieckim, oleskim, opolskim, prudnickim, raciborskim i zabrskim, natomiast Polacy w powiatach ziemskich: bytomskim, katowickim, pszczyńskim, rybnickim, tarnogórskim, toszeckim i strzeleckim.
Po niekorzystnych dla Polski wynikach plebiscytu oraz propozycjach podziału Górnego Śląska przedstawionych przez Międzynarodową Komisję Rządowo-Plebiscytową, polskie Dowództwo Obrony Plebiscytu przystąpiono do przygotowań powstańczych. W kwietniu 1921 roku opracowano plan wystąpienia zbrojnego, który został zatwierdzony przez Wojciecha Korfantego. Jednocześnie wśród ludności polskiej wzrastało wrzenie spowodowane perspektywą powrotu panowania niemieckiego i towarzyszącego mu odwetu na ludności polskiej. Po przegranym plebiscycie i wobec docierających do Ślązaków informacji o planach niekorzystnego dla Polski podziału Śląska stało się jasne, że jedynym sposobem obrony przed uciskiem narodowym jest walka zbrojna[4]. Polskie władze wojskowe również przygotowywały się do zbrojnego konfliktu uzupełniając zapasy broni i amunicji nad granicą śląską. Przygotowywano środki transportu, służbę łączności i szpitale. Działania te jednak prowadzone były na ewentualność zaatakowania Górnego Śląska przez Niemców, ponieważ wiadomym było, że takie przygotowania mają miejsce (odkryto niemieckie magazyny z bronią) oraz że na Śląsk są kierowane zdemobilizowane oddziały wojsk niemieckich. Po drugim powstaniu i zlikwidowaniu „Sicherheitspolizei”, Niemcy przystąpili do utworzenia nowej siły wojskowej. Była to tajna, ukryta pod płaszczykiem różnych organizacji społecznych i kulturalnych a ściśle związana z ogólnoniemiecką organizacją Organisation Escherich (tzw. „Orgeschem” – Oberschlesischer Selbstschutz (Samoobrona Górnośląska). Jej liczebność w chwili wybuchu powstania obliczano na kilkuset oficerów i około 20 000 żołnierzy. Z grona tej organizacji, z najbardziej doświadczonych żołnierzy, były tworzone oddziały specjalne zwane „Stostrupen”. Organizacja dysponowała znacznymi środkami finansowymi i technicznymi. Nagły wybuch powstania zaskoczył Selbstschutz do tego stopnia, że praktycznie nigdzie nie zdołał stawić skutecznego oporu a magazyny jego zostały przejęte przez powstańców [1]. Rząd polski nie przewidywał rozpoczęcia konfliktu i tuż przed wybuchem premier Wincenty Witos zakazał Korfantemu podejmowania akcji zbrojnej. W walce z Polakami, jeszcze przed powstaniem, Niemcy wykorzystali czynnik ekonomiczny. Wielu właścicieli fabryk zwalniało propolsko nastawionych robotników zastępując ich Niemcami. Grozili też unieruchomieniem zakładów przemysłowych w razie przyznania Polsce Górnego Śląska.
Pisma śląskie 30 kwietnia zamieściły wiadomość o wysłaniu przez Komisję Międzysojuszniczą do Rady Najwyższej dwóch różnych propozycji podziału Górnego Ślaska:
francuska, tzw. linia Le Ronda, praktycznie pokrywająca się z tzw. linią Korfantego (Polsce miały przypaść wszystkie wschodnie powiaty Górnego Śląska razem z całym okręgiem przemysłowym).
angielsko-włoska, tzw. linia Percival–De Marinis (Polska miała otrzymać jedynie południowo-wschodnie obszary powiatów rolniczych i skrawki powiatu katowickiego, zaś powiaty północno-wschodnie i cały obszar przemysłowy miały przypaść Niemcom).
Informacja ta spowodowała rozgoryczenie i wzburzenie ludności polskiej oraz obawy związane z ostateczną decyzją Rady Najwyższej. Na znak protestu 2 maja wybucha strajk generalny w kopalniach i hutach. III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921. Głównym jego organizatorem była Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska. Decyzję o jego rozpoczęciu podjęto pomimo sprzeciwu rządu polskiego, na czele którego stał Wincenty Witos.

[madohora]

[madohora]

PANEWNICKA MOGIŁA. TAKŻE PAMIĘĆ MIAŁA ZGINĄĆ - Dziennik Zachodni - 01.11.2019

[madohora]

NIE TYLKO CUD NAD WISŁĄ - www.rybnik.com.pl - 16.08.2020

[madohora]

POWSTANIA ŚLĄSKIE. WYSTAWA NA RYNKU - Radio Katowice - 20.04.2021

[madohora]

MSZA W ROCZNICĘ URODZIN WOJCIECHA KORFANTEGO - Gość - 21.04.2021

[madohora]

JASNA GÓRA. MSZA Z OKAZJI SETNEJ ROCZNICY III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO - wwww.potrtalsamorzadowy.pl - 28.04.2021

[madohora]

SYN ZIEMI ŚLĄSKIEJ - Gość - 29.04.2021

[madohora]

STULECIE III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO. POLITYCY WCIĄŻ MIESZAJĄ - Wyborcza - 01.05.2021

[madohora]

WYSTAWA POWSTANIA ŚLĄSKIE W SZUBIŃSKIM MUZEUM - Kurier Nakielski - 06.50.2021

[madohora]

PIĘCIUSET ARTYSTÓW OPOWIE O POWSTANIACH ŚLASKICH - Wyborcza - 24.06.2021

[madohora]

W KATOWICACH I PARKU ŚLĄSKIM ODBĘDĄ SIĘ OBCHODY 100 LECIA POWSTAŃ ŚLĄSKICH - www.infokatowice.pl - 02.07.2021

[madohora]

PIEŚNI POWSTAŃCZE ZABRZMIĄ W KATOWICACH - Nasze Miasto - 28.07.2021

[madohora]

CO TY DURNIU MASZ WSPÓLNEGO Z TYM KRAJEM - Wyborcza - 06.08.2021

[madohora]

[madohora]

POWSTANIA ŚLĄSKIE

[madohora]

ŚLĄSKI KOMIKS POWSTAŃCZY - www.bytomski.pl - 23.02.2022

[madohora]

KONKURS. ŚLĄSKI KOMIKS POWSTAŃCZY - www.mgs24.pl - 23.02.2022

[madohora]

GROBY POWSTAŃCÓW BĘDĄ OZNACZONE - Radio Katowice - 12.03.2022

[madohora]

DZISIAJ W OŻEGOWIE ODBYŁY SIĘ OBCHODY 101 ROCZNICY WYBUCHU III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO - www.rudaslaska.com.pl - 02.05.2022

[madohora]

UCZCZONO PAMIĘĆ PIERWSZEGO WOJEWODY ŚLĄSKIEGO - Radio Katowice - 29.05.2022

[madohora]

KONCERT PIEŚNI PATRIOTYCZNYCH - Radio Katowice - 02.06.2022

[madohora]

PREZYDENT USTANOWIŁ NARODOWY DZIEŃ POWSTAŃ ŚLĄSKICH - Dziennik Zachodni - 07.06.2022

[madohora]

NARODOWY DZIEŃ POWSTAŃ ŚLĄSKICH - www.misyjne.pl - 07.06.2022

[madohora]

ZBLIŻA SIĘ 100 ROCZNICA PRZYŁĄCZENIA CZĘŚCI GÓRNEGO ŚLĄSKA DO POLSKI - Radio Katowice - 14.06.2022

[madohora]

KONKURS. OD POWROTU ŚLĄSKA DO MACIERZY DO WSPÓŁCZESNOŚCI - Śląska Opinia - 19.06.2022

[madohora]

UROCZYSTOŚCI PRZYŁĄCZENIA CZĘŚCI GÓRNEGO ŚLĄSKA DO POLSKI ORAZ ODSŁONIĘCIE POMNIKA ORLĄT LWOWSKICH - Radio Katowice - 20.06.2022

[madohora]

ROCZNICA PRZYŁĄCZENIA GÓRNEGO ŚLĄSKA DO POLSKI OBCHODY W TARNOWSKICH GÓRACH - Radio Katowice - 26.06.2022

[madohora]

[madohora]

Polska jest bogata
Chlebem i kruszcami,
T ak jak m y na Śląsku
w ęgla pokładami.
Mądrość ta uczonych
tączy oba kraje;
Jeden kraj drugiemu
istny zbytek daje.
Tak znajdziemy w s z y s c y
p ra c y aż po uszy,
Znajdziem dosyć chleba
i rozw ój dla duszy.
T ak w ygląda, bracie,
tw oje po w ątpienie
Tam. gdzie jasna g ło w a
widzi podniesienie.
Niem cy już nie mają
sami w yżyw ienia,
Mają dług okropny —
bieda się w korzenia.
W ięc ich milijony
musi w y w ę d ro w a ć ,
A by w obcych krajach
życie uratow ać.
Znamy dobrze Niem cy:
W śród całej Europy
Mają tylko one
podatków dw ie kopy.
Robić na podatki
będzie tam w ięc hasiem ;
W myśli tylko będzie
chleb z w u rsztem i masłem.
Niemcy nam obecnie
wiele obiecują,
I nas też cokolwiek
lepiej pielęgnują:
Slą nam więcej cukru,
czekają z podatkiem,
D arzą urzędników
Besatzungs-dodatkiem .
M y atoli dobrze
tę obłudę znamy,
I na lep ten pruski
złapać się nie damy.
M ylne też tw e zdanie
co do polskiej w ojny;
P rzecież lud nasz polski,
jestto lud spokojny.
Polska w dziejach swoich
innych szanow ała,
Nigdy i nikomu
nic nie zabierała.
Lecz inaczej w Prusach!
Kto historię bada,
Ten jest przekonany,
że żadnego p raw a
Do naszego Śląska
nie mial F r y d ry k Wielki;
Sklamaf swoje p raw a
aż się gięły belki.
Później Wilhelm pierw szy
trzy prow adził w ojny;
A dlaczego, bracie?
Łup przyniosły hojny!
Widzisz, mój Jakóbie,
dobra P ru s połow a
To jest kraj skradziony,
zdobycz to bojow a!
Nie dość jeszcze na tern!
Niemcy się 'zbroili
I św iato w ą wojnę
pysznie rozpoczęli.
Lecz ty m razem szczęście
opuściło Niemców,
Nie przynieśli z w ojny
upragnionych wieńców .
T eraz w ciąż się chwalą,
że już w ojny nie chcą.
Czemu nii
w s z j m
ic ą ? O tern
s&aby rechcą!
Bo nie m ają w ojska
i są skrępow ani,
Ale w sercu wojną
pałają Germani.
Jakże z wojną poiską
na wschodniej granicy?
Miałże w inę Polak,
albo bolszew icy?
Polska tam żądała
sw oich krajów dawnych;
Jej żądania stały
na podstawach prawnych;
W ierz mi jednak, bracie:
w bolszewickiej rzeszy
Nie chodziło wcale
0 te polskie k resy;
Lecz b y P olskę podbić,
znieść tę m ocną tamę,
P o te m mieć o tw a rtą
do zachodu bram ę;
Z niszczyć teraźniejsze
poszczególne państw a
A z niemi kulturę
1 w p ły w chrześcijaństwa.
Ale nasi bracia
w raz za broń chwycili

[madohora]

100 LECIE PRZYŁĄCZENIA GÓRNEGO ŚLĄSKA DO POLSKI - www.ipn.gov.pl - 15.07.2022

[madohora]

Związek Powstańców. Obchody urządzane w Brzezince w czasie plebiscy towym w rocznicę powstania listopadowego i styczniowego dały impuls do myśli naśladowania bohaterów z roku 1830 i 1863 przez założenie związku wszystkich tych, którzy o wolność Polski walczyli. W Brzezince zrealizowano tę myśl po trzeciem powstaniu 15 sierpnia 1921 roku i za łożono Związek Powstańców. Później związek podzielił się na dwie grupy, na grupę laryską i na grupę brzeziń ską, a w końcu założono trzecią grupę. Oby powstańcom zawsze stał przed oczami pierwotny cel i przykład powstańców z dawniejszych walk o wolną i wielką Polskę.

[madohora]

Śląski polityk i dyktator III Powstania Śląskiego, w II RP jeden z przywódców Chrześcijańskiej Demokracji, Wojciech Korfanty, to jedna najważniejszych postaci dla Śląska i jego walki o przyłączenie do Polski.

[madohora]

WE WTOREK OBCHODY NARODOWEGO DNIA POWSTAŃ ŚLĄSKICH - www.dzieje.pl - 18.06.2023

[madohora]

WE WTOREK NARODOWY DZIEŃ POWSTAŃ ŚLĄSKICH Radio Opole - 18.06.2023

[madohora]

WALKA O ŚLĄSKIE TRADYCJE PRZENIESIE SIĘ DO SEJMU - Moje Katowice - 04.07.2023

[madohora]

104 ROCZNICA I POWSTANIA ŚLĄSKIEGO - Radio Zachód - 16.08.2023

[madohora]

[madohora]

GDZIE SĄ GROBY POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH - Radio Piekary - 28.10.2019

[madohora]

WAŻNA JEST PRZYSZŁOŚĆ ŚLĄSKA I JEGO MIESZKAŃCÓW - Wyborcza - 19.06.2022

[madohora]

OBCHODY PRZYŁĄCZENIA CZĘŚCI GÓRNEGO ŚLĄSKA DO POLSKI - Wyborcza - 20.06.2022

[madohora]

INSCENIZACJA Z OKAZJI 100 ROCZNICY PRZYŁĄCZENIA CZĘŚCI GÓRNEGO ŚLĄSKA DO POLSKI - Niepodległa - 20.06.2022

[madohora]

OTWARTO PANTEON GÓRNOŚLĄSKI - www.pap.pl - 20.06.2022

[madohora]

NARODOWY DZIEŃ POWSTAŃ ŚLĄSKICH - Życie Częstochowy - 20.06.2022

[madohora]

POWSTANIA ŚLĄSKIE - str - 3

[madohora]

Dzień dobry, Jakóbie!
Dzień dobry, Wojciechu
Cóż cię, mój Jakóbie,
pędzi do pośpiechu?
Wielkie m am pragnienie,
nadto dziś niedziela,
Dążę, jak zw yczajnie,
do ob erży Cmiela.
Wojciech się p rzyłączył,
szli na szklankę piwa,
Od którego dzisiaj
g ło w a się nie kiwa.
Zapalili fajki,
dym ią jak z komina;
Jak ó b w iele gada,
licha jego mina.
Pow ied z mi, Wojciechu,
co to są za czasy ?
Wielki jest zarobek,
próżne nasze k asy;
Pono, mój Wojciechu,
jeszcze gorzej będzie,
Jeszcze w iększa bieda
zapanuje wszędzie,
Jeżeli będziem y
z P olską połączeni,
B ow iem w Polsce bieda
na wielkiej przestrzeni;
W ojnie tam sprzyjają,
o wielkości m arzą;
„D z w o n “ i „S c h w a rz e r Adler"
w ciąż się n a to s k a r ż ą . . .
Tutaj Jakóbow i
już zabrakło słowa,
P o n iew aż ten Jakób
to dość licha głow a.
T e ra z jego k am rat
dziwnie się uśmiechnął
I do tego jeszcze
bardzo silnie kichnął;
P o te m się nachylił
do sw ego sąsiada,
Na jego zarzu ty
ży w o odpow iada:
O mój ty Jakóbie,
nie daj się ośm ieszyć!
Jakżeś ty, mój drogi,
m ógł tym plotkom w ierzyć?
•,.Dzwon“ i „ S c h w a rz e r Adler" kłamią,
a b y nas oszukać,
Z a trz y m a ć w niewoli,
zgnębić i zahukać
Drogi mój Jakóbie,
nie znasz o w y ch side}?
Przekupionych, podłych,
plugawych piśmideł?

[madohora]

Widzisz więc, mój drogi,
przyczyny rozbiorów!
Nie była niezdolność —
ale głód zaborów!
Co Polska ludowi
swem u niegdyś dała,
Tego ludność w Prusach
długo nie dostała;
W ięcej niż pół wieku
ludność ta w alczyła,
Nim tu konstytucję —
choć lichą — zdobyła.
Bóg W szechm ocny, dobry,
krzyw dę znał niezmierną
I czuw ał nad Polską
i ludnością w ierną.
W szyscy trzej rabusie
przez wojnę runęli,
A Polacy wolni
w O jczyźnie stanęli.
S iln y m d u chem dążą,
b y k raj o d b u d o w a ć ,
W s z e lk ie z a n ie d b a n ia
z niego w y r u g o w a ć .
J u ż m a ją u sta w ę ,
k tó r a w iele zm ienia
Co do robotników
i chłopów wzmocnienia.
Prawą i ludową
now a Polska będzie;
W niej zaw ita św iatło
i dobrobyt w szędzie.
W iem , że K o n g re s ó w k a
nie d o ść ro z w in ię ta ;
W inien nie je st P o la k —
w in n e c a rsk ie p ę ta !
J e d n a k m im o w s z y s tk o
i tam aż do w o jn y
Nikt nie cierpiał głodu,
kraj b y ł d o s y ć h ojny
I ta k uro d za jn y ,
że nie zjadł, co s tw o r z y ł,
Słał na Śląsko żyw ność,
nasz dobrobyt mnożył
W tedy wieprzowina
bardzo tania była;
Mimo niskiej płacy
ludność nasza żyła.
Lecz gdy w ojska obce
w Polsce w ojow ały,
Kraj ten bardzo niszcząc,
w sz y stk o rab o w a ły ;
Gdy w yw ieźli Niemcy
żyw n ość i m aszyny,
W tedy b y ły dane
zastoju przyczyny.
Ale dziś, Jakóbie,
P o lsk a jest już wolna,
I do odbudow y,
do rozw oju zdolna.
Nie zapomnij także
0 pruskim zaborze,
Że już jest przy P olsce
Poznańskie, Pom orze,
Które podczas w ojny
nic nie ucierpiały,
W ięc nam teraz silnie
w biedzie pom agały.
D o sta rc z a ły mąki
1 m nóstw o ziemniaków,
T ak że zbożem, cukrem
w sp o m o g ły Ślązaków.
Jeszcze więcej przy słać
nam te kraje chciały,
L ecz — jak nam wiadom o —
Niemcy zakazały.
Jednak, mój Jakóbie,
skończą się trudności,
Będziem ż y ć P olacy
w jednej społeczności.
Polska nie zużyje
sw ego mięsa, chleba,
Zaś na Górnym Śląsku
bardzo tego trzeba!
Śląsk do Polski zm ierza —
jasno mi jest w głowie —
I na to dokładnie
Niemiec sam odpowie.
Sam urząd niemiecki
udowodnił jasno,
Że nasz przem ysł śląski
siedzi już za ciasno;
U dowodnił ściśle,
że nasz przem ysł wielki
Tylko w zw iązku z Polską
ma sw ój rozwój wszelki

[madohora]

[madohora]

Myślmy o Śląsku! przedwczesna zima
Chwyciła pola dłonią zaskrzepłą
I oziminę pod lodem trzyma.
Myślmy o Śląsku! tam nasze ciepło,
Naszego kośćca tam krzyż i goleń
J tam dobrobyt przyszłych pokoleń.
Jeszcze wciąż groźna teutońska siła
Nad Górnym Śląskiem wyciąga pięście,
Tysiące zbirów tajnie wysyła
Na naszą zgubę i na nieszczęście,
Osadza szpiegów po wszystkich bramach
I cicho zbrojny planuje zamach.
Znowu zaśpimy swoją godzinę,
A potem świeże dostawszy baty,
Będziemy stroić żałobną minę,
Będziemy z płaczem rozdzierać szaty,
I przystroiwszy się w gest niemęzki
Szukać, kto winien ponownej klęski.
Dziś, gdy na wschodzie ucichły boje
I już nad żerem nie krążą kruki,
Na zachód zwróćmy spojrzenie swoje,
Na zachód zwróćmy napięte łuki
Myślmy o Śląsku! i dniem i nocą,
Bo już nieszczęścia kruki łopocą.

[madohora]

Tak długo cierpiał górnośląski lud
Dyplomatyczne plastry i katusze,
Tak długo znosił wyzwolenia głód,
TaŁ mu na mękach rozciągano duszę,
Aż wybuchnęło wreszcie z mocą wściekłą
W głębinach serca utajone piekło.
Dosyć już! — krzyknął i chwycił za nóż,
Chcemy panami być w swym własnym domu,
Niech się zakończy handel naszych dusz
Przez owych kupców nieznających sromu,
Co pragnąc ciągnąć najwyższe profity,
Wciąż wymyślając niecne plebiscyty.
T rozpętała się odwetu moc,
Którego żadne nie wstrzymają tamy.
Z twarzą ponurą i czarną jak noc
Cóniik się dźwignął z kopalnianej jamy,
Oślepłym wzrokiem spojrzał w złote słońce
I krzyknął: Polsko! gdzie moi obrońcę?
Czy pozostawisz swe dzieci na łup
Niemieckich wilków, hyen i szakali
I krwawem ciałem zawalimy grób?
Czy się twe serce ze wstydu nie spali,
Jeśli przez targ: wielkiej finansiery
Skoszą lud śląski pruskie szwarclozery?
Górniku śląski! W mur żelazny zwiąż
Kilof z kilofem i bądź bez obawy.
Staniem przy tobie tak jak jeden mąż
Dla dobra wspólnej, wielkiej, świętej sprawy,
Huczy i leci już przez polskie niwy
Bojowe haslo Nowiny Doliwy.
Hej dyplomacjo! Czy słyszysz ten śpiew?
Ze sprawiedliwym nie zwlekaj wyrokiem,
Bo znów popłynie z twojej winy krew,
Na którą patrzeć będziesz zimnem okiem,
Zatkawszy watą swe dostojne uszy,
Aby nie słyszeć okrzyków katuszy.

[madohora]

A więc już wkrótce, już za kilka dni...
Ostatnia walka to z niemieckiem draństwem.
Albo Sezamu nam otworzą drzwi,
I Polska stanie się bogatem państwem,
Albo nas puści o żebraczym worku,
Paskarz historji i pogromca Corku.
Czyśmy użyli wszystkich naszych sił?
Lęka nas przyszłość, jeszcze skryta w chmurach.
Czyż znowu Niemiec będzie sobie drwił,
Że nas podkupił tak jak na Mazurach,
I choć zwyciężym po zmaganiu długiem,
iStłamszą nas nowpm bluffem lub humbugiem?
A więc już wkrótce już za ki'ka dni...
Los nasz i nasze szczęście się przesili,
W podziemiach węgiel tak jak brylant lśni.
I czeka szczęsnej wyzwolenia chwili,
Aby przywrócić potęgę i ciepło
Swojej macierzy, której serce skrzepło.
Od pacholęcia wszyscy aż do starca
Zwracamy dzisiaj w stronę Śląska lica —
O, strzeż się Polsko swoich Idów marca,
Jeśli przepadnie dla Cię ta ziemica,
Co tyle wieków w rozpaczy i męce
Wyciąga do nas swe skrwawione ręce.

[madohora]

SAMORZĄDOWCY UCZCILI POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH - Radio Katowice - 28.04.2021

[madohora]

[madohora]

Powstanie wybuchło, gdy Komisja Międzysojusznicza przedstawiła projekt przyznania Niemcom prawie trzech czwartych obszaru plebiscytowego. Jednocześnie z rozpoczęciem działań w nocy z 2 na 3 maja specjalny oddział powstańczy pod dowództwem por. Tadeusza Puszczyńskiego-Wawelberga (grupa Wawelberg) w ramach akcji "Mosty" wysadził w powietrze mosty kolejowe na Odrze. W ten sposób przerwano połączenia kolejowe z resztą Niemiec.

Cztery fazy powstania:

Pierwsza (3–10 maja) - powstańcy polscy opanowali tereny zakreślone linią Korfantego;
Druga (11–20 maja) - umocnili się na zdobytych rubieżach, broniąc łańcucha opanowanych miejscowości;
Trzecia (21 maja – 6 czerwca) - gwałtowne walki podczas kontrakcji niemieckiej. Wtedy to rozegrała się bitwa o Górę Świętej Anny, którą powstańcy polscy utracili oraz Kędzierzyn, ale nie dopuścili do przerwania linii frontu i do wtargnięcia Niemców w głąb okręgu przemysłowego;
Czwarta (7–24 czerwca) - ustanie walk i rozpoczęcie pertraktacji rozejmowych, przy pośrednictwie aliantów. Polacy i Niemcy stopniowo wyprowadzali swoje oddziały z terenu plebiscytowego.[5]

W Szopienicach powstała powstańcza Rada Naczelna (Wydział Wykonawczy Naczelnej Władzy[1]), z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych. Na czele powstania stanął, jako dyktator powstania Wojciech Korfanty, który, jak podaje autor niemieckiej biografii Korfantego Karski, został poprzednio odwołany ze stanowiska polskiego komisarza plebiscytowego, przez rząd Witosa[6] lub jak podaje Gazeta Wyborcza[7] "po jego zrzeczeniu się stanowiska komisarza plebiscytowego". Do kierowniczego grona działaczy rad ludowych w Szopienicach należeli Józef Rymer, Konstanty Wolny i Paweł Kempka[8].

Naczelnym dowódcą został podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego Maciej hrabia Mielżyński, a następnie od 6 czerwca ppłk Kazimierz Zenkteller. Wielu wyższych oficerów sił powstańczych miało stopnie oficerskie w Wojsku Polskim. Większość oficerów pochodziła spoza Górnego Śląska, głównie z Poznańskiego, Galicji i Zagłębia Dąbrowskiego.[9] W powstaniu po stronie polskiej brało udział pomiędzy 30 a 40 tysięcy miejscowych Ślązaków, w tym część kadry dowódczej, około 700 oficerów, 1300 podoficerów i 7000 szeregowych żołnierzy Wojska Polskiego, a także kilka tysięcy ochotników z głębi Polski, głównie z dużych miast – Poznania, Bydgoszczy, Warszawy, Łodzi, Częstochowy, Sosnowca, Krakowa i Lwowa [potrzebne źródło].

Według "Encyklopedii Powstań Śląskich", wydanej w 1982 r., liczebność wojsk powstańczych sięgnęła 65 tysięcy ludzi, zaś po stronie polskiej liczba ochotników spoza Śląska miała nie przekraczać 10% ogółu powstańców. Polskie Dowództwo Obrony Plebiscytu rozbudowywało siły zbrojne, które w przededniu wybuchu powstania liczyły około 40 tys. osób [10]. W przeddzień powstania ppłk Mielżyński przesłał gen. Sikorskiemu meldunek, w którym określił liczebność podległych mu sił na 40.470 ludzi[11]. W kolejnych dniach liczba powstańców (wskutek napływu ochotników) wzrosła o ok. 25 tysięcy ludzi. W świetle sprawozdania szefa intendentury NKP, które zawiera zestawienie ilości wydanych powstańcom porcji żywności, średni stan wojsk powstańczych w miesiącu maju 1921 roku to 63 tys. ludzi, a w miesiącu czerwcu 1921 roku - 62 tys. ludzi. W tej liczbie znajdowało się także 10.000 ochotników i regularnych żołnierzy rekrutujących się z terenów Polski centralnej [12]. W latach 1936-1939 Związek Powstańców Śląskich zweryfikował ponad 24 tysięce powstańców, którym przyznano przywileje kombatanckie na podstawie zaświadczeń wydanych przez ZPŚl. Spis nie objął członków konkurencyjnych wobec ZPŚl organizacji kombatanckich, jak i powstańców mieszkających w Bytomiu, Zabrzu, Gliwicach, Kędzierzynie, Strzelcach Opolskich i innych miejscowościach, które w tym czasie należały do III Rzeszy[13]. Strona Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego podaje, że trakcie powstania siły te początkowo wynosiły ok. 30 tys. żołnierzy, by wzrosnąć po mobilizacji nowych oddziałów do około 46 tys. armii pod koniec powstania.[14]

W pierwszych dniach oddziały powstańcze występowały jako „terytorialne”, zgodnie z ośrodkami ich mobilizowania. Po utworzeniu frontu zaczęto je organizować w związki wojskowe: bataliony, pułki a w jednym przypadku w dywizję. Operacyjnie całość sił została podzielona na trzy grupy: południową, wschodnią (środkową) i północną. Równie ważny jak wysiłek czysto wojskowy, był wysiłek zaplecza to jest materialnego zaopatrzenia wojska i podtrzymania, również ze względów politycznych, normalnej pracy przemysłu[1]. Niemieckim odpowiednikiem POW była Kampforganisation Oberschlesien, znana jako Selbstschutz, dla której rolę ośrodka dyspozycyjnego pełniło dowództwo III Okręgu Wojskowego (Wehrkreiskommando III ), które mieściło się w Berlinie, przy Reichswehrkommando. Dowódcą jego był generał porucznik Rumschüttel. Jemu to podlegał odpowiedzialny za koordynowanie działań struktur konspiracyjnych na Górnym Śląsku „Odcinek Śląsk” (Abschnitt Schlesien) z siedzibą we Wrocławiu. Jego dowódcą był generał porucznik Lequis, szefem sztabu – major Freiherr von Genannth, zaś pierwszym oficerem sztabu – major Preisner. Dowództwu „Odcinka Śląsk” podlegało bezpośrednio dowództwo „C. F.” (formacje cywilne), z miejscem postoju w Głogówku. Sprawami finansowo – politycznymi kierował dr Spieker, zaś sprawami wojskowymi mjr Beckmann, a po jego odwołaniu ppłk Schwarzkoppen. Cały teren Górnego Śląska podzieliło na trzy okręgi, które wraz z wybuchem walk przekształcono w zgrupowania operacyjne: - „Północ” („Nord”, z miejscem postoju w Kluczborku, dowódca: podpułkownik von Winkelheim, - „Środek” („Mitte”, z miejscem postoju w Gliwicach, dowódca: kapitan von Winkler. - „Południe” („Süd”, z miejscem postoju w Rybniku, dowódca podpułkownik von Reibnitz. W przeddzień wybuchu powstania siły te miały liczyć 35 tys. ludzi.[15] W maju i czerwcu do walki z powstańcami włączyli się ochotniczo studenci Uniwersytetu Wrocławskiego i Wyższej Szkoły Technicznej we Wrocławiu (obecnie Politechnika Wrocławska), należący do elitarnych (tylko 3% studiujących miało pochodzenie robotnicze lub chłopskie) korporacji studenckich, m.in. Corps Silesia i Corps Borussia. Zostali oni sformowani w batalion Gutentag (Dobrodzień), działający początkowo w rejonie Namysłowa, i batalion Gogolin, uczestniczący w walkach na Górze św. Anny, weszli także w skład korpusów Rossbach i Oberland[16]. Do 21 maja siłami niemieckimi dowodził płk von Schwarzkoppen. Po nim dowództwo przejął gen. Karl Hoefer z Pszczyny. Wkrótce potem przeprowadził on reorganizację sił niemieckich tworząc dwie grupy, "Południe" i "Północ". Dowodzili nimi odpowiednio: gen. Bernhard von Hülsen z Koźla i ppłk Grützner. Liczebność sił niemieckich wyniosła łącznie ponad 30 tysięcy osób,[17] w większości pochodzenia słowiańskiego ("zniemczony żywioł polski" wg raportu mjr B. Sikorskiego),[18] z tego 5782 ochotników z poza obszaru plebiscytowego (stan z 1 sierpnia 1921 r.).[19]

W początkowym okresie powstania, Polacy dość szybko przez zaskoczenie zajęli rozległe tereny wiejskie na terenach południowo-wschodnich Górnego Śląska. Akcje bojowe poprzedziły działania dywersyjne.

[madohora]

UPAMIĘTNIĄ POWSTANIA ŚLĄSKIE - Radio Piekary - 12.02.2019

[madohora]

Akcja Mosty

W nocy 2 maja Polacy przeprowadzili działania dywersyjne pod kryptonimem Mosty, których dokonały specjalne oddziały tzw. wawelberczyków (od pseudonimu dowódcy, którym był kpt. Tadeusz Puszczyński ps.Wawelberg). Jednocześnie wysadzono: most kolejowy nad rzeczką Stradunią koło Biedrzychowic, most kolejowy nad rzeką Osłobogą koło Racławic Śląskich, most kolejowy w pobliżu Białej, most pod Kędzierzynem, dwa mosty w rejonie Opola, most nad Małą Panwią koło Czarnowąsów, wiadukt kolejowy koło Siołkowic, most nad Odrą koło Krapkowic. W wielu miejscach uszkodzono tory kolejowe oraz przerwano na wiele dni połączenia telekomunikacyjne.
Nieco później zniszczono mosty i wiadukty kolejowe pod Koźlem, Raciborzem, w rejonie Groszowic i Górażdż.

[madohora]

W okręgu przemysłowym w dniu 3 maja, krótkotrwałe walki rozwinęły się w takich miejscowościach jak Świętochłowice, Chorzów, Wirek, Rozbark, Szarlej, Miechowice, Biskupice, Ruda Śląska, Łabędy, Ligota Zabrska, Sośnicowice. Z dużych miast powstańcy najwcześniej opanowali Bytom, którego niemiecki garnizon zaatakowano w nocy z 2/3 maja z terenu Miechowic i Buchacza, oraz z Rozbarku i Łagiewnik. W tym samym czasie Królewską Hutę opanowały powstańcze bataliony Lortza i Majętnego, które następnie przekazały miasto oddziałom francuskim. Oddziały ppor. Gajdzika opanowały Chorzów i toczyły walki w Świętochłowicach. Lipiny i Hajduki Wielkie opanowano bez walki. Niedługo po 3.00 w nocy 3 maja opanowano Katowice, które zostały po krótkiej walce zajęte przez 8 batalionów nacierających z dzielnic Dąb, Bogucice, Załęże, Ligota, Brynów.

Większe walki toczyły się w pobliży Zabrza, gdzie prowadziły działania zbrojne oddziały kpt. Cymsa i Szendzielorza. Mikulczyce opanowano w nocy, a nad ranem po krótkich starciach zajęto Sośnicę, Makoszowy, Kończyce i Bielszowice. Bez walki opanowano Zaborze, a większe starcia miały miejsce w Biskupicach, które powstańcy opanowali po skoncentrowaniu miejscowych sił z Biskupic i posiłków z Zaborza. W samym Zabrzu walki miały miejsce w wielu izolowanych punktach, przede wszystkim w centrum, a opór niemieckiego APO udało się powstańcom złamać dopiero wieczorem 3 maja. Miasto w całości zajęto w dniu następnym, gdy przegrupowywano oddziały katowickie w kierunku Gliwic.

W Rudzie Śląskiej oddziały niemieckie używały do obrony moździerzy i karabinów maszynowych, dlatego wobec szczupłości atakujących tam sił powstańczych udało się ją opanować dopiero po ściągnięciu posiłków.

W rejonie Gliwic, batalion ppor Sojki zdobył ważny węzeł kolejowy w Łabędach, gdzie wziął także do niewoli 100 Niemców[20] , oraz zajął Szobiszowice. Atakując z kierunku Żernicy, powstańcy zajęli po walce Bojków i następnie 3 i 4 maja walczyli o opanowanie Sośnicowic. W Gliwicach trwały walki pomiędzy polskimi policjantami APO, którzy zabarykadowali się w koszarach z przeważającymi siłami niemieckimi. W związku z ostrą interwencją władz alianckich władze powstańcze zaniechały planów zdobycia Gliwic, pomimo ściągnięcia już w ten rejon oddziałów katowickich Fojkisa i batalionów pszczyńskich w celu wsparcia miejscowej grupy powstańczej pod dowództwem Mastalerza.

[madohora]

Walki w powiecie Pszczyńskim

Bez większych walk powstańcy opanowali w dniu 3 maja cały powiat pszczyński łącznie z Pszczyną, po rozbrojeniu załóg niemieckich w Goczałkowicach i Jarząbkowicach. Aby nie rozdrażniać aliantów, nie atakowano Mikołowa, w którym stacjonował garnizon włoski. Należy nadmienić, że na początku maja pszczyński komendant powiatowy ppor. Stanisław Krzyżowski wystawił trzy silne pułki: lotny, liniowy i rezerwowy, sam obejmując komendę nad tym ostatnim.

[madohora]

Walki w powiecie rybnickim

W powiatach: rybnickim, raciborskim i kozielskim działała grupa operacyjna "Południe". Najwcześniej, bo już w nocy z 2/3 maja opanowano Wodzisław Śląski, jednakże po nagłym ostrzelaniu odpoczywających na rynku powstańców bronią maszynową, opanowywanie miasta przeciągnęło się do 4 maja. Tuż po północy 3 maja miejscowi powstańcy opanowali Żory nacierając z kierunku Woszczyc i Rogoźnej, a następnie szybko przegrupowali się w kierunku Rybnika, który zaatakowano już o 4.00 rano z kierunku Brzezin i Ligoty, wzdłuż toru kolejowego, i z kierunku Nacyny i Zamysłowa przez batalion rybnicki J.Płaczka. Zdobycie Rybnika utrudniała obecność w mieście żołnierzy Reichswehry, którzy w cywilnych ubraniach zostali przewiezieni w te rejony. Niemcy umocnili się w zakładzie leczniczym w Orzepowicach i w Paruszowcu, gdzie pomiędzy powstańcami śląskimi i Niemcami dochodziło do walk na białą broń. W konsekwencji Paruszowiec zdobyto dopiero po południu. Walki prowadzone były także w Rzuchowie, Biertułtowach, Lyskach, Jastrzębiu, Pilchowicach, Nieborowicach, Zwonowicach, Rudach i Czerwionce. Powstańcy dokonali także wypadu na lewy brzeg Odry na Zabełków, Roszków i zaatakowali Krzyżanowice. Niepowodzeniem w tym rejonie zakończyła się próba zdobycia Ostroga, wschodniego przedmieścia Raciborza i w efekcie zdobycia miasta oraz opanowania prawobrzeżnej Odry od Bierawy po Koźle oraz w rejonie Kędzierzyna.

W pierwszej fazie powstania zginęło około 100 powstańców śląskich, a 400 odniosło rany[23]. W ciągu kilku następnych dni administrację po Niemcach przejęły Straże Obywatelskie (Przemysłowa, Gminna i Folwarczna), które rozbrajały i internowały niemieckich policjantów (APO). Z kolei na północnych terenach inicjatywę przejęli Niemcy, aresztując policjantów polskich (w Opolu, Kluczborku i Smardach).

[madohora]

Walki w powiecie toszeckim i tarnogórskim

Powstańcza Grupa "Butrym", w nocy 3 maja opanowała Tarnowskie Góry, które zdobyto w ciągu 2 godzin, (miasto przejęły szybko wojska francuskie) oraz Mikulczyce, które zdobył 3 batalion tarnogórski. Nakło zdobyto po przełamaniu oporu Selbstchutzu oraz odparto niemiecki kontratak. Opanowano także szybko Świerklaniec po przełamaniu słabego oporu niemieckich policjantów z APO. Pyskowice zdobył batalion Depcika i Mastalerza. Toszek zdobył po walce z dużą grupą policjantów z APO powstańczy oddział W. Mięsoka. Gwałtowne walki toczyły się od 4 maja w rejonie miejscowości Gajowice, gdzie walczyły ze sobą w nocy oddziały powstańczej grupy "Butrym" i Selbstschutzu i gdzie po zdobyciu osiedla udało się odeprzeć cztery niemieckie szturmy.

[madohora]

Walki w powiecie strzeleckim

W powiecie strzeleckim miejscowi powstańcy wchodzili w skład związku taktycznego "Harden"("Bogdan"). Udało im się opanować prawie bez walki Ujazd, Warmątowice, Zawadzkie, Kolonowskie, Fosowskie. Toczyć walki musieli jedynie o Piotrówkę i Krupski Młyn. Znacznie wolniej działania toczyły się w rejonie Strzelc Opolskich, które zaatakowano dopiero po kilku dniach, biorąc przy okazji do niewoli 200 Niemców. W dniu 7 maja grupa Bogdan rozpoczęła natarcie na Gogolin, w którym przejściowo opanowano dworzec kolejowy. Ciężkie walki prowadził batalion prudnicki H. Kabeli i strzelecki J. Faski o Garb Chełmu i Żyrową. Dokonano też wypadów w kierunku Opola (oddziały por. Brandysa), co wzbudziło panikę wśród miejscowych oddziałów Selstschutzu. W tym czasie na południu prowadzona była już Bitwa o Kędzierzyn (patrz niżej).

[madohora]

Walki w powiecie lublinieckim

W powiecie lublinieckim powstanie już 3 maja i miało charakter żywiołowy. Działania prowadzili tu miejscowi powstańcy zgrupowani w grupie taktycznej "Linke" składającej się około 1500 powstańców, którzy w kilku grupach otoczyli Lubliniec, do którego zbiegli okoliczni Niemcy. Wobec bezcelowości oporu, władze niemieckie oddały miasto wkrótce w ręce powstańców. Wkrótce opanowano Łagiewniki Małe, zdobyto bronione Pludry i zaatakowano Dobrodzień, broniony przez około 600 żołnierzy Reichswehry i Selstschutzu. Powstańcy zdobyli miasto po kilku szturmach w dniu 6 maja, tracąc przy tym 6 zabitych.

[madohora]

Walki w powiecie oleskim i kluczborskim

Do Olesna wiadomość o wybuchu powstania dotarła dopiero 3 maja i działania zbrojne miały charakter spontaniczny i na początku były mało zorganizowane. W dniu 5 i 6 maja powstańcy z terenu powiatu oleskiego zajęli Olesno, Łowoszów, Wojciechów i Stare Olesno, a następnie wkroczyli do Puszczy Szumiradzkiej przecinając ważną linię kolejową. Dalsze działania prowadzono w kierunku Kluczborka, Nowego Dworu, Chocianowic i Radonic. W powiecie kluczborskim miejscowe oddziały powstańcze nie odniosły większych sukcesów, poza przejściowym zajęciem 7 maja węzła kolejowego w pobliżu Kluczborka.

[madohora]

Stosunki z władzami alianckimi

W ciągu kilku dni po rozpoczęciu powstania, wojska alianckie podjęły akcje przeciwko powstańcom, m.in. rozbrajając ich w Tarnowskich Górach oraz otwierając do nich ogień z czołgów w Bytomiu i Katowicach (w wyniku czego zginęło kilka osób[25]). Do walk z wojskami włoskimi dochodziło też w m.in. w rejonie Rybnika, gdzie Włosi stracili 19 zabitych i 94 rannych. W związku z podejmowanymi interwencjami dyplomatycznymi i atakami wojsk alianckich, władze powstańcze zawarły z aliantami porozumienie oddając im kilka miast, które następnie tylko blokowano (cernowano). Pomimo dużego niezadowolenia powstańców, władze powstańcze zgodziły się oddać pod władzę aliantów Bytom, Katowice, Tarnowskie Góry i śródmieście Zabrza. Natomiast alianci wycofali się z Lublińca, Mikołowa, Olesna, Pszczyny, Pyskowic, Rybnika i Strzelec Opolskich, które przejęli powstańcy śląscy.

[madohora]

Bitwa o Kędzierzyn

Akcja zaczepna została przeprowadzona przez powstańców śląskich w dniach 6-10 maja i miała na celu opanowanie rejonu Kędzierzyna, Bierawy, Kłodnicy i wyprzeć Niemców za Odrę. Strona niemiecka dysponowała w tym rejonie około 3500 zdemobilizowanych żołnierzy Reichswery pod dowództwem kpt. Maya z bronią maszynową, moździerzami i dwoma pociągami pancernymi. Po stronie polskiej do akcji weszły: oddział zabrsko-bytomski kpt. P. Cymsa (głównodowodzący) oraz oddział katowicki ppor. Walentego Fojkisa wzmocniony batalionem kozielskim ppor. H. Krukowskiego z dwoma pociągami pancernymi (Piorun i Wilk/Korfanty) i dwoma działami.

[madohora]

6 maja

W dniu 6 maja oddział kpt. Cymsa ruszył z Sośnicowic w kierunku Bierawy i Starego Koźla. Do pierwszego zbrojnego przełamania przez Polaków pozycji niemieckich doszło pod Kotlarnią, a następnie w rejonie Ortowic. Szybko przemieszczająca się wzdłuż szosy grupa kpt. Cymsa dotarła w rejon dworca w Bierawie, który wraz z pobliską osadą po dwóch godzinach walk zdobył batalion kpt. Ziarnka. Z kolei kompania powstańca Talka brawurowo przeprawiła się przez Odrę i zdobyła Szypowice, która utrzymała w ciągłych walkach przez kilka dni. W tym czasie, na prawym skrzydle dwa bataliony Ślązaków zajęły po walce Stare Koźle, a następnie Brzeźce, które jednak śmiałym kontratakiem odbili Niemcy. W czasie gdy na południu wyruszyła grupa kpt. Cymsa, nieco na północ oddział katowicki Fojkisa wyruszył z Łabęd szosą przez Rudziniec na Sławięcice.

[madohora]

7 maja

W dniu 7 maja grupa zabrsko-bytomska zaatakowała na północ od Starego Koźla i Brzeźc w celu przebicia się na Kędzierzyn od strony Pogorzelca, zostały jednak powstrzymane przez dwa niemieckie pociągi pancerne i ogień maszynowy. Następnie Niemcy przeszli do kontrataku w rejonie Starego Koźla, w trakcie którego kilkudziesięciu Ślązaków zostało zabitych i rannych, a po odwrocie powstańcy zmuszeni byli okopać się koło Bierawy.

[madohora]

Walki grupy "Bogdan" na północy

W tym czasie znacznie bardziej na północy grupa "Bogdan" zaatakowała z rejonu Piotrówki na Rozmierkę i Grodzisko docierając do wsi Nakło i Krośnica oraz w centrum ze wsi Warmątowice i Jemielnica na Strzelce i Gogolin. Nieco na południe kpt. Krukowski ze Sławęcic zaatakował i zdobył Raszową i Januszkowice wraz ze śluzą na Odrze, a 8 maja zdobył Wielmierzowice oraz próbował zdobyć Zdzieszowice. Batalion Dziewiora opanował Klucz, Popice, Lichynię i po ciężkich walkach Leśnicę. 9 maja udało się zdobyć Zdzieszowice, a potem Rozwadzę i Żyrową. Krwawo też odparto próby uchwycenia przez Niemców przyczółka nad Odrą koło Solowni.
Pomyślne walki na północy pozwoliły na ponowne podjęcie ponownej ofensywy na południu.

[madohora]

8 maja

W dniu 8 maja wykrwawione bataliony kpt. Cymsa zostały zluzowane koło Bierawy przez dwa bataliony z Pszczyny pod dowództwem Kurtoka i Szendery, które 9 maja przeszły do ataku.

[madohora]

9 maja

Bataliony Fojkisa zaatakowały na Kędzierzyn wzdłuż Kłodnicy i Kanału Kłodnickiego. Bataliony Cymsa ponownie zaatakowały z rejonu Bierawy wzdłuż torów oraz wzdłuż szosy zalegając jednak pod ogniem z pociągu pancernego. Impas przełamało brawurowe wprowadzenie do walki działka kal. 37 mm por. Jana Surzyckiego (poległego w trakcie tej walki), które zmusiło niemiecki pociąg do odwrotu na północ. Następnie powstańcy ruszyli ławą i opanowali Brzeźce walcząc często z Niemcami bronią białą. W tym czasie batalion bytomski J. Lortza zajął Miejsce Kłodnickie, Cisowę i rejonie Raszowej skręcił na południe i idąc przez las uderzył na Kędzierzyn od północy. Kompania 3 pod dowództwem J.Wydry z jego batalionu zajęła dworzec w Kędzierzynie. Szczególnie ciężkie walki przeprowadzały bataliony Fojkisa w Lenartowicach i Nowej Wsi, które zdobyto po wprowadzeniu przez powstańców baterii dział. W końcu do Kędzierzyna nagłym atakiem wdarła się 3 kompania pod dowództwem sierż. Franciszka Kawki z batalionu katowickiego K. Woźniaka.

[madohora]

10 maja

Następnego dnia (10 maja) po południu batalion kpt. Lortza zaatakował Kozielską Przystań, którą zdobył dopiero po kilku godzinach pod wieczór po unieszkodliwieniu karabinu maszynowego na wieży kościoła w Koźlu. W tym czasie batalion K.Woźniaka po walce opanował Kłodnicę. w trakcie bitwy o Kędzierzyn wyparto Niemców za Odrę, zdobyto ogromne zapasy żywności, tabor kolejowy, 700 karabinów, 20 maszynowych, kilka granatników i granaty. Obie strony straciły około 200 zabitych i rannych.

[madohora]

Bitwa w rejonie Góry Świętej Anny

W trakcie powstania największa bitwa odbyła się w dniach 21-26 maja w rejonie Góry Świętej Anny. Rozpoczęła się ona w dniu 21 maja szturmem i zajęciem tego strategicznego wzgórza przez bataliony Freikorpsu "Oberland" z Bawarii. Następnie Niemcy przystąpili do dalszego ataku na powstańczy 8 pułk Rataja. W związku z silnym naporem Niemców, ciężar walk obronnych od 8 pułku Rataja, przejął powstańczy 1 pułk katowicki Fojkisa oraz bataliony strzelecko-toszeckie "Bogdana". Najcięższe walki toczyły się w rejonie Lichyni, Leśnicy, Klucza, Zalesia, Januszkowic, Krasowej i Łąk Kozielskich. W ramach niemieckich oddziałów Selbstschutz Oberschlesiens (Samoobrony Górnego Śląska), w walkach tych wzięła udział kompania śląskich ochotników z okolic Wałbrzycha, dowodzona przez syna księcia pszczyńskiego Jana Henryka XV – Hansa Heinricha XVII hrabiego Hochberga.

[madohora]

Bitwa pod Olzą

Duże znaczenie dla całości powstańczego frontu i sukcesu powstania miała pozycja nad rzekami Olzą i Odrą w pobliżu Wodzisławia Śląskiego i Raciborza. Przerwanie frontu w tym miejscu groziłoby wejściem Niemców na tyły powstańców i klęską całego powstania. Niemiecki atak 23 maja 1921 znad Olzy na Wodzisław Śląski został krwawo odparty przez oddziały grupy "Południe" i ostatecznie zdołano utrzymać pozycje obronne na linii Odry. Oddziałami polskimi dowodził z sztabu w Wodzisławiu Bronisław Sikorski ps. Cietrzew. Ostatecznie walki pod Olzą przerwane zostały w wyniku ogłoszonego zawieszenia broni.

[madohora]

Zakończenie powstania

Rokowania na temat linii demarkacyjnej, rozdzielającej walczące strony, podjęła Komisja Międzysojusznicza już 5 maja, nakazując 7 maja rozejm i wskazując linię demarkacyjną, na czas rokowań, biegnącą wzdłuż Odry do Kędzierzyna i dalej przez Ujazd, Wielkie Strzelce, Dobrodzień, Bocianowice do granicy polskiej. Podjęta 21 maja niemiecka ofensywa przekreśliła kruchy rozejm a ta linia demarkacyjna stała się bezprzedmiotową. Po interwencji Komisji nastąpił ponownie krótki rozejm (27 maja – 4 czerwca), jednak druga niemiecka ofensywa wywołała zdecydowaną interwencje Komisji i nakazanie wojskom niemieckim powrót na linię, z której została ofensywa podjęta, zaś powstańcom nie zajmować ponownie opuszczonych punktów. Komisja ustanowiła pas neutralny pomiędzy walczącymi stronami. Wojska powstańcze wycofały się na linię demarkacyjną biegnącą praktycznie wzdłuż dotychczasowego frontu. Opuszczone miejscowości zajęły przybyłe na Śląsk wojska angielskie, natomiast po stronie niemieckiej obsadziły linię wojska francuskie. Zgodnie z żądaniami Komisji obie strony w umowie z 25 czerwca zobowiązały się do wycofania wojsk z terenu plebiscytowego. Wycofywanie trwało do 5 lipca .
Podczas niemieckiej kontrofensywy, wszyscy dowódcy oddziałów frontowych zażądali od Korfantego proklamacji "suwerennego państwa śląskiego"[26], a jeden z nich Franciszek Merik, wkrótce po zakończeniu walk utworzył Związek Dawniejszych Powstańców na rzecz Górnośląskiej Niepodległości.
W dniu 3 czerwca 1921 zbuntowana - przeciwko Korfantemu - grupa oficerów grupy "Wschód" ogłosiła kpt. Grzesika głównodowodzącym wojsk powstańczych. Grzesik wysłał do oddziałów powstańczych telegram o treści: "Z dniem dzisiejszym objąłem Naczelne Dowództwo Wojsk Powstańczych... Grzesik-Hauke, Naczelny Wódz". Korfanty uciekł do wiernych sobie oddziałów, obawiając się o swoje życie. Dzień później śląscy marynarze z oddziału por. mar. Oszka przeprowadzili aresztowania buntowników. W grupie aresztowanych znaleźli się m. in. Karol Grzesik, Michał Grażyński, Wiktor Przedpełski i Mikołaj Witczak.
W dniu 5 lipca 1921 zawarto rozejm. Rząd polski oficjalnie odciął się od odpowiedzialności za powstanie. W dniu 12 sierpnia Rada Najwyższa obradowała w sprawie Górnego Śląska. W wyniku powstania Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku podjęła 12 października 1921 decyzję o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Ostatecznie Komisja Międzysojusznicza zaleciła korzystne dla Polski rozwiązanie w sprawie Śląska, według którego obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/3 spornego terytorium. Polsce przypadło 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla. Rada Ambasadorów zaakceptowała tę decyzję 20 października 1921. Miało to ogromne znaczenie dla gospodarczego bytu II Rzeczypospolitej. Cel powstania został w dużej mierze osiągnięty.
W części Górnego Śląska włączonej do Polski 66% mieszkańców deklarowało się jako polskojęzyczni, a 55,8% głosów oddano za Polską.

[madohora]

[madohora]

Organizacja wojsk powstańczych

Najwyższym polskim organem militarnym na Górnym Śląsku w dniu wybuchu powstania 3 maja 1921 r. była Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych. Komendą kierował ppłk Maciej hrabia Mielżyński ps. "Nowina-Doliwa", a od 6 czerwca 1921 r. ppłk Kazimierz Zenkteller ps. "Warwas", obydwaj pochodzący z Wielkopolski. Zastępcą naczelnego dowódcy został mjr. Jan Ludyga-Laskowski, ur. w Rozbarku (Bytom) – b. dowódca 1 Dywizji Wojsk Powstańczych. Szefem sztabu NKWP był mjr. Stanisław Janusz Rostworowski herbu Nałęcz ps. "Lubieniec", ur. w Krakowie, szefem oddziału organizacyjnego – kpt. Alojzy Horak ps. "Nestorowicz", ur. w Krakowie, szefem oddziału operacyjnego – por. Remigiusz hrabia Grocholski ps. "Brochwicz", ur. w Strzyżawce na Ukrainie, szefem oddziału personalnego – por. Alfons Zgrzebniok ps. "Rakoczy", ur. w Dziergowicach.
Głównymi doradcami wojskowymi dyktatora powstania, Wojciecha Korfantego, byli wysłannicy polskiego Ministerstwa Spraw Wojskowych, w tym mjr. Roman Abraham ps. "Roman Wydera", ur. we Lwowie, por. Wojciech Stpiczyński, ur. w Warszawie, oraz odpowiedzialny za wywiad wojskowy na Górny Śląsk – por. Jan Kowalewski, ur. w Łodzi.
Front i wojska powstańcze zostały podzielone na trzy grupy (cztery grupy od 10 czerwca 1921 r.):