anonimzwanygallem
12.03.09, 23:17
Ruś Halicko-Wołyńska lub Ruś Halicko-Włodzimierska (ukr. Галицько-Волинське
князівство, łac. Regnum Galiciae et Lodomeriae) – jedna z dzielnic powstałych
w wyniku rozpadu Rusi Kijowskiej, z ośrodkami w Haliczu i Włodzimierzu
Wołyńskim. Miasta wchodzące w skład księstwa: Chełm, Przemyśl, Zwenigród, Bełz
i Lwów.
Pierwsza pisemna wzmianka wspominająca największy gród halicki w Haliczu
pochodzi z roku 898 i jest autorstwa nieznanego z imienia kronikarza, z zapisu
wynika, że w Haliczu przebywali wówczas Węgrzy. Następnie w najstarszej
kronice kronikarza ruskiego Nestora z roku 981 znajduje się pierwsza wzmianka
o terenach, na których położony był obszar późniejszego księstwa halickiego:
poszedł Włodzimierz na Lachów i zajął im grody ich Przemyśl, Czerwień i inne
grody mnogie, które i do dziś są pod Rusią.
Po śmierci Jarosława Mądrego w 1054 Ruś rozpadła się na szereg księstw
dzielnicowych. Było to wynikiem podziału państwa Rurykowiczów między pięciu
synów Jarosława. Każdorazowy podział władzy po kolejnych książętach
kijowskich, następujący zgodnie z zasadą senioratu, prowadził do dalszego
rozdrobnienia i osłabiał państwo. Upadku nie powstrzymała ani ugoda książąt w
Lubeczu (1097), ani silna władza książąt Włodzimierza Monomacha (1113-1125)
czy Mścisława Wielkiego (1125-1132). Ród Rurykowiczów pogrążył się w
konfliktach wewnętrznych, zręcznie wykorzystywanych przez Bizancjum. Po
powstaniu Cesarstwa Łacińskiego (1204) Ruś straciła swe kontakty handlowe w
basenie Morza Czarnego na rzecz Wenecji i Królestwa Węgier.
Od roku 1240 do 1340 zależność lenna od chanów tatarskich uzurpujących sobie
prawo swobodnego osadzania w Haliczu książąt.
W 1238 na czele Rusi Halicko-Wołyńskiej stanął książę Daniel Halicki (ukr.
Danyło Hałyćkyj) (1201-1264), któremu udało się obronić przed wrogami
zewnętrznymi, wzmocnić swą władzę i zabezpieczyć granice państwa. Daniel
założył osady grodowe Chełm (1237) i Lwów (1256) i przeniósł stolicę z Halicza
do Chełma. Został pierwszym królem Rusi Halicko-Wołyńskiej (koronowany w
Drohiczynie). Po śmierci Daniela Halickiego władzę przejął jego syn Lew
Halicki, który w 1272 przeniósł stolicę z Chełma do Lwowa. Książę Lew
utrzymywał sojusz z Węgrami i rozwijał kontakty handlowe z ziemiami
nadbałtyckim. W stosunku do Polski prowadził politykę nieprzyjazną.
Przeciwdziałał zjednoczeniowym zamierzeniom Władysława Łokietka, próbował
opanować tron krakowski – został jednak rozgromiony przez Małopolan pod
Goślicami. W odwecie Leszek Czarny spustoszył ziemie ruskie od Brześcia po
Lwów. W latach 1286-1287 Lew toczył wojnę z Małopolanami o Przeworsk. Następcą
Lwa został Jerzy Halicki (1301-1308 lub 1315). Wprowadził on do swej
kancelarii język łaciński, przeniósł stolicę z podupadłego Lwowa do
Włodzimierza Wołyńskiego, który znajdował się nieco bardziej w centrum jego
państwa. Nawiązał poprawne stosunki z Polską i Węgrami. Propagował na Rusi
zachodnioeuropejski etos rycerski. Synowie Jerzego – Andrzej władający na
Wołyniu i Lew II władający księstwem halickim utracili na rzecz Litwy
Drohiczyn, a w roku 1323 obaj polegli w czasie walki z najazdem tatarskim.
Ostatnim władcą królestwa był piastowski książę Bolesław Jerzy II, wnuk Lwa
Daniłowicza Halickiego. Jerzy Trojdenowicz panował w latach 1323-1340. Po jego
śmierci we Włodzimierzu Wołyńskim na skutek otrucia przez bojarów w roku 1340
państwo halicko-wołyńskie istniało jeszcze do 1349, stanowiąc przedmiot
rywalizacji Polski, Litwy i Węgier.
W 1349 król Polski Kazimierz III Wielki ugruntował władzę nad ziemia halicką,
a z czasem również Chełmszczyzną, natomiast wołyńska część księstwa przeszła
pod władzę Litwy.
Od Rusi Halicko-Włodzimierskiej pochodzi nazwa Galicji i Lodomerii.
