Wojsko Polskie w Iraku 1942-1943

[ignorant11]

Sława!
Na straży pól naftowych



Wojsko polskie w Iraku 1942–1943

Obecny udział Wojska Polskiego w operacji stabilizacyjnej w Iraku nie jest
pierwszym spotkaniem polskich żołnierzy z tym krajem. W latach 1942–1943, po
ewakuacji ze Związku Radzieckiego, stacjonowała tam armia gen. Władysława
Andersa. Była potrzebna Brytyjczykom, by chronić irackie pola naftowe przed
niemiecką inwazją lub rebelią miejscowej ludności.


ZBIGNIEW WAWER 2004-02-06




W kwietniu 1941 roku w Iraku nastąpił przewrót. Obalono probrytyjski rząd
premiera Nuriego as-Saida, a władzę przejął Rashid Ali el-Gailani
reprezentujący Bractwo Ojczyźniane – ruch narodowo-arabski popierany przez
wyższych dowódców wojskowych. Zamach stanu był częścią niemieckiego planu
usunięcia Brytyjczyków z Bliskiego Wschodu, a zarazem odpowiadał dużej części
społeczeństwa Iraku, wrogo nastawionego do trwającej ponad 20 lat obecności
brytyjskiej w tym kraju. Państwa Osi planowały również wzniecenie rebelii w
Iranie i Egipcie, ale to Irak stanowił dla Niemców główny cel strategiczny.
Wyparcie stąd jednostek brytyjskich – zgodnie z układem sojuszniczym z 1930
roku Anglicy mieli w Iraku dwie bazy wojskowe w Habbaniyja i Shaibah, które
strzegły rurociągów naftowych z Mosulu – odcięłoby od zaopatrzenia w paliwo
brytyjskie lotnictwo oraz marynarkę wojenną operującą na Morzu Śródziemnym.
By zlikwidować rebelię, 18 kwietnia wylądowały w Iraku oddziały brytyjskie i
indyjskie dowodzone przez gen. Frasera.



Armia gen. Andersa w Iraku




2 maja wojska irackie wystąpiły otwarcie przeciwko Brytyjczykom. Równocześnie
premier Gailani zwrócił się o pomoc do Niemiec. Hitler skwapliwie
odpowiedział na ten apel, choć ze względu na walki w Grecji nie mógł udzielić
Irakijczykom znaczącej pomocy militarnej. Poruczył za to niemieckiej
dyplomacji uzyskanie zgody rządu Vichy na wykorzystanie kontrolowanej przez
Francuzów Syrii jako bazy dla niemieckiego lotnictwa oraz umożliwienie
transportów broni przez ten kraj do Iraku. Na irackim niebie pojawiły się
samoloty Luftwaffe, ale wskutek niedostosowania maszyn do warunków pustynnych
operacja zakończyła się znacznymi stratami. W Iraku znaleźli się również
komandosi z Dywizji Brandenburg, których zadaniem było niszczenie rurociągów
oraz dywersja na tyłach brytyjskich. Po trwających miesiąc walkach oddziały
brytyjskie zmusiły armię iracką do kapitulacji. 31 maja podpisano rozejm.
Większość polityków i wojskowych popierających premiera Gailaniego schroniła
się w Persji (Iranie) oraz Syrii. Do Bagdadu powrócił wierny Brytyjczykom
regent, a władzę przejęli politycy prolondyńscy. By zabezpieczyć brytyjskie
interesy na Bliskim Wschodzie, premier Winston Churchill postanowił iść za
ciosem. 8 czerwca 1941 roku oddziały brytyjskie zaatakowały francuskie
terytoria mandatowe Syrię i Liban. Po ciężkich walkach oddziały francuskie
skapitulowały.

Gdy wybuchła wojna niemiecko-radziecka, a Wehrmacht parł w głąb ZSRR,
Churchill zaczął się obawiać o swoje zachodnie skrzydło na Bliskim Wschodzie.
Zdawał sobie sprawę, że Hitler za wszelką cenę będzie chciał zdobyć Kaukaz,
aby stamtąd uderzyć na pola naftowe w Persji i Iraku. Dlatego w sierpniu 1941
roku w obawie przed inspirowanym przez Niemców powstaniem oddziały brytyjskie
i radzieckie wkroczyły do Persji. Jednak Churchillowi spędzało sen z powiek
zbliżanie się wojsk niemieckich do Kaukazu. Gdyby Niemcom udało się opanować
jego południowe podnóża w okolicach Tabrizu, mogliby założyć tam lotniska i
bombardować pola naftowe, szlaki komunikacyjne i brytyjskie bazy wojskowe w
rejonie Zatoki Perskiej. Władze brytyjskie bały się również niemieckiej
ofensywy na froncie w Afryce Północnej, gdzie sytuacja odwróciła się na
korzyść Afrika Korps, oraz wolty politycznej neutralnej Turcji, która mogłaby
przepuścić oddziały Wehrmachtu na Bliski Wschód.

W tej sytuacji Churchill postanowił zreorganizować dowodzenie wojsk
brytyjskich w regionie bliskowschodnim. Obszar operacyjny podzielono na dwa
dowództwa: Bliskiego Wschodu (obejmujące Egipt, Palestynę, Syrię) oraz
Środkowego Wschodu (zwane Paiforces, obejmujące Iran i Irak). Także podczas
rozmów z radzieckim dyktatorem Józefem Stalinem Churchill zaproponował
przerzucenie oddziałów brytyjskich na Kaukaz dla wsparcia Armii Czerwonej.
Stalin nie wyraził na to zgody. Dlatego władze brytyjskie przyspieszyły
organizację nowych dowództw, a zwłaszcza Dowództwa Środkowego Wschodu, które
miało zabezpieczyć Persję i Irak przed niemiecką inwazją. Na jego czele
stanął gen. Henry Maitland Wilson.





Pozdrawiam i zapraszam na:
Forum Słowiańskie
nakarm dziecko, kliknij w pajacyka TERAZ:
www.pajacyk.pl
Ignorant
+++

[ignorant11]

Sława!
Armia czy korpus

W tym samym czasie trwała ewakuacja Armii Polskiej dowodzonej przez gen. dyw.
Władysława Andersa ze Związku Radzieckiego. Poprzedziły ją rozmowy brytyjsko-
radzieckie prowadzone w Teheranie od wiosny 1942 roku. Brytyjczykom zależało na
polskich żołnierzach, gdyż wobec braku dostatecznej ilości własnych jednostek
nie byli w stanie właściwie chronić pól naftowych w Iraku i Persji. Także
strona radziecka nie czyniła przeszkód w ewakuacji polskiej armii na Środkowy
Wschód. Odpowiadało to polityce Stalina, który w tym czasie miał już gotowe
inne rozwiązanie sprawy polskiej. Równocześnie dowództwo Armii Polskiej w ZSRR,
ze względu na fatalne warunki klimatyczne i sanitarne oraz brak możliwości
otrzymania broni do pełnego wyposażenia jednostek, dążyło do przeniesienia
armii na tereny kontrolowane przez Brytyjczyków.

Między 5 a 25 sierpnia 1942 roku do Persji ewakuowano 44 832 żołnierzy oraz 25
457 polskich cywilów. Na terytorium ZSRR pozostały jedynie biura wojskowe oraz
chorzy nie nadający się do transportu, ale i oni wkrótce opuścili ten
niegościnny kraj. W sumie w dwóch ewakuacjach w marcu i sierpniu 1942 roku do
Persji przewieziono 116 543 osoby, w tym 78 631 żołnierzy.

Już po pierwszej ewakuacji w końcu kwietnia 1942 roku naczelny wódz gen. bryg.
Władysław Sikorski rozkazał zorganizować na Środkowym Wschodzie dwudywizyjny
korpus polski pod dowództwem gen. dyw. Józefa Zająca. 3 maja w obozie Quastina
w Palestynie z połączenia przybyłych z ZSRR 9 i 10 Dywizji Piechoty z
Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich utworzono nową dywizję, która
otrzymała miano 3 Dywizji Strzelców Karpackich. W lipcu 1942 roku gen.
Auchinleck postanowił przesunąć miejsce dotychczasowej koncentracji polskich
jednostek z Palestyny do północnego Iraku. Równocześnie zaproponował nową
organizację oddziałów polskich: utworzenie jednego dwudywizyjnego korpusu,
brygady czołgów oraz jednostek broni i służb. Ta propozycja nie zyskała
aprobaty gen. Sikorskiego, który w depeszy do gen. Zająca z 1 sierpnia 1942
roku pisał: Sprawę tę postawię na płaszczyźnie rządów w Londynie – nie
chciałbym zwalczać projektów Auchinleck[a], gdyż zależy mi na dobrych
dotychczasowych stosunkach. Organizacja Armii Polskiej należy do mnie. W tej
sprawie grają także względy polityczne, które wysuwają tworzenie armii, a nie
korpusu, szczególnie gdy o kraju mowa.

W tej samej depeszy naczelny wódz postanowił, że na Środkowym Wschodzie po
zakończeniu drugiej ewakuacji z ZSRR powstanie licząca 61 tys. żołnierzy armia
polska w składzie dwóch korpusów (każdy po dwie dwubrygadowe dywizje piechoty
wsparte artylerią korpuśną) oraz brygady czołgów. Pozostała po reorganizacji
nadwyżka szeregowych miała zostać wysłana do Wielkiej Brytanii. 3 sierpnia
projekt nowej organizacji Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie został przekazany
do War Office. Dyskutowano o nim w czasie polsko-brytyjskiej konferencji 5
sierpnia w Londynie. Strona brytyjska była przeciwna utworzeniu armii polskiej,
wskazując na niedostateczne stany armii oraz słabą artylerię i służby. Dlatego
pomysł upadł i pozostał tylko wzmocniony korpus w składzie dwóch dywizji
piechoty (każda po dwie brygady i dwa pułki artylerii lekkiej) oraz dwóch
brygad czołgów, jednostek broni i służb.

28 sierpnia 1942 roku w Kairze odbyła się polsko-brytyjska konferencja pod
przewodnictwem gen. Wilsona, który zaproponował duże zmiany w organizacji
polskich jednostek na Środkowym Wschodzie. Do najważniejszych należało
wzmocnienie dywizji piechoty o pułk artylerii lekkiej, pułk rozpoznawczy i
batalion ciężkich karabinów maszynowych. Wilson proponował też redukcję
artylerii przeciwlotniczej z brygady do pułku oraz utworzenie zamiast drugiej
brygady czołgów samodzielnej brygady strzelców. Gen. Tadeusz Klimecki, szef
Sztabu Naczelnego

Wodza, przyjął te zmiany warunkowo i wyjechał do Teheranu w celu zasięgnięcia
opinii gen. Andersa. Anders chciał, aby do planu wprowadzić poprawki, które
umożliwiłyby utrzymanie nazwy armia. Do najważniejszych polskich propozycji
należały: zorganizowanie z brygady czołgów i samodzielnej brygady strzelców
dywizji piechoty, która zachowałaby nazwę 6 DP, oraz ośrodka zapasowego z 7
dywizji, który byłby nazywany 7 DP. Według niego wpłynęłoby to korzystnie na
nastroje żołnierzy wyprowadzonych z ZSRR, gdyż nadal służyliby w dawnych
jednostkach. Ostatecznie 12 września gen. Sikorski zatwierdził organizację
Armii Polskiej na Wschodzie, w której skład wchodziły 3, 5, 6 i 7 dywizje
piechoty. Ta nowa organizacja, oficjalnie przyjęta przez Brytyjczyków w
październiku 1942 roku, była kompromisem pomiędzy koncepcją armii i korpusu
polskiego.



Pozdrawiam i zapraszam na:
Forum Słowiańskie
nakarm dziecko, kliknij w pajacyka TERAZ:
www.pajacyk.pl
Ignorant
+++

[ignorant11]

Sława!
W skwarze i chłodzie

Jeszcze przed zmianami organizacyjnymi do Iraku zaczęły napływać oddziały
polskie. W pierwszej kolejności przybyli żołnierze ewakuowani z ZSRR do Persji
(28 sierpnia – 31 października), którzy po odbyciu kwarantanny zostali
przewiezieni do Iraku. W tym samym czasie rozpoczął się transport oddziałów 3
DSK z Palestyny: drogą lądową przez Transjordanię i Syrię oraz drogą morską
przez Kanał Sueski do Basry. Odbywał się on w bardzo trudnych warunkach. Po
kilku godzinach jazdy – pisał Julian Maj – w południe, gdy temperatura w słońcu
dochodziła 60 stopni C, a w cieniu 50 stopni C, kolumna naszych wozów
zatrzymała się na kamienistym pagórku przed granicznym miasteczkiem Khanaqin.

Obszarem koncentracji Armii Polskiej w Iraku wyznaczonym przez dowództwo
brytyjskie stał się rejon Khanaqin–Qizil Ribat, położony w dorzeczu rzeki
Tygrys na kamienistej pustyni, ok. 140 km na północny wschód od Bagdadu. Jedyne
szlaki komunikacyjne w tym rejonie to wąskotorowa linia kolejowa z Bagdadu oraz
górska droga z Persji do Khanaqinu. Dla polskich żołnierzy trzeba było
wybudować nowe obozy, gdyż uznano, że ze względu na warunki higieniczne i
kwestie religijne nie powinni kwaterować w irackich wsiach i miasteczkach.
Pierwsze powstały w pobliżu Khanaqin. Po obu stronach rzeki Gilan wyrosły pola
namiotów. Ponieważ Polacy mieli zakaz korzystania z lokali i sklepów w
miasteczku, obóz musiał być samowystarczalny. W krótkim czasie powstały kasyna
oficerskie, kantyny żołnierskie, świetlice, sklepy. Rejon zakwaterowania
oddziałów polskich był pozbawiony źródeł wody pitnej, dlatego wodę czerpano z
rzeki i kanałów, co mimo odkażania powodowało liczne choroby przewodu
pokarmowego. Trudne warunki klimatyczne nie sprzyjały poprawie stanu
zdrowotnego armii, której żołnierze byli wyniszczeni po pobycie w ZSRR.

Życie utrudniał Polakom nie tylko niebywały skwar, ale również częste burze
piaskowe. Bardzo szybko nauczyli się od Arabów, jak przeczuwać nadchodzącą
nawałnicę. Opis piaskowego żywiołu można znaleźć w kronice 6 dywizji: Piach
siecze po twarzy jak szpilkami, wżera się w oczy, nos i uszy, zasypuje ubranie,
dostaje się na bieliznę i pod nią – na ciało – wciska się pod płótna namiotów,
zasypuje wszystko, zrywa słabiej umocowane namioty i unosi je w przestworze.
Oddychać nie można, patrzeć nie można, podrażnione błony śluzowe zaczynają
akcję samoobrony [...] Wszyscy skupiają się w namiotach, by ratować siebie i
namioty przed zagładą. Trzymamy z całych sił maszty, liny i podpieramy ściany,
dusząc się z braku powietrza.

W listopadzie skończyły się upały i nadeszła pora deszczowa. Oddziały
przystąpiły do normalnych zajęć. Od października do grudnia 1942 roku dowództwo
armii przeprowadziło reorganizację wielkich jednostek. W 3 DSK zlikwidowano
trzecią brygadę strzelców i przekazano ja wraz z nadwyżkami do 5 dywizji.
Zlikwidowano kadry 4 dywizji. 5 dywizja przeszła z organizacji rosyjskiej na
brytyjską. Zreorganizowano 6 dywizję, która od tego momentu składała się z 6
Samodzielnej Brygady Strzelców i 2 Brygady Czołgów. Natomiast 7 dywizja pełniła
funkcję ośrodka zapasowego armii. Zreorganizowano również artylerię, służby
oraz bronie armii.

W planach Paiforces Armia Polska na Wschodzie otrzymała zadanie obrony
przełęczy górskich od strony perskiej (zwłaszcza rejonu przełęczy Rawanduz w
irackim Kurdystanie) oraz bezpośredniej ochrony pól naftowych w północnym
Iraku. Gen. Wilson wyznaczył termin gotowości bojowej armii na 1 maja 1943
roku. Tylko 3 DSK, którą w drugiej połowie listopada przerzucono w rejon
Mosulu, miała osiągnąć ją szybciej. Warunki zakwaterowania dywizji w nowym
miejscu postoju były bardzo trudne. Ze względu na ciągle padające deszcze
namioty wkopano głęboko w ziemię. Niska temperatura zmusiła żołnierzy do
konstruowania piecyków z baniek po ropie naftowej. W okolicy nie było też
źródeł wody, którą trzeba było codziennie dowozić, co przy słabej sieci dróg
stwarzało nie lada problemy. Chociaż 3 DSK była najlepiej uzbrojoną i
wyposażoną dywizją w Armii Polskiej na Wschodzie, to nadal do pełnego stanu
brakowało jej m.in.: 56 proc. działek ppanc., 86 proc. działek pplot., 90 proc.
samochodów pancernych, 30 proc. carriersów, 80 proc. samochodów półciężarowych
itd. W ogóle sprzęt napływał do polskich oddziałów powoli.


Pozdrawiam i zapraszam na:
Forum Słowiańskie
nakarm dziecko, kliknij w pajacyka TERAZ:
www.pajacyk.pl
Ignorant
+++

[ignorant11]

Sława!
W okresie zimowym w jednostkach trwało intensywne szkolenie. Oto przebieg
jednego z ćwiczeń w relacji pchor. Feliksa Redlarskiego: Teren jest górzysty.
Odbywamy tu długodystansowe marsze piesze na przełaj poprzez wzgórza w
rozmokłym gruncie. Nogi oblepione gliną ciążą nieznośnie, a tu trzeba się
jeszcze piąć pod górę w pełnym obciążeniu. Batalion odbywa dwa ćwiczenia.
Jedno – obrona przeciwko nieprzyjacielskiemu natarciu na wzgórza po przeprawie
łodziami przez rzekę. Dźwigaliśmy łodzie przeprawowe na barkach w dojściu do
celu przeprawy na drodze długości 7 kilometrów. W oczekiwaniu na ranne natarcie
nocujemy w ukryciu. Jest przejmujące zimno. Szczękają nam zęby. Rankiem [...]
przeprawiamy się przez rzekę. Ten i ów wpada po pas do wody. A potem naprzód
kompaniami do natarcia na pierwsze pozycje „nieprzyjaciela”, którym są figury z
dykty i blachy. Zdobywamy pozycję za pozycją. [...] Ćwiczenia kończą się. Za
nami pas głębokości około 10 km. Wojsko mocno sfatygowało się. Jest głodne.
Ostatni posiłek był poprzedniego dnia w południe.

Dywizje 5, 6 i 7 na zimę pozostały w rejonie Khanqin–Qizil Ribat z uwagi na
położenie tego obszaru przy głównym szlaku komunikacyjnym z Persji do Iraku.
Umożliwiało to w przypadku zagrożenia przez Niemców przełęczy górskich pomiędzy
Persją a Irakiem szybkie przesunięcie jednostek polskich do obrony przełęczy w
rejonie Sulaymaniya–Penjwin.

W styczniu 1943 roku, gdy armie niemieckie na froncie wschodnim zostały
zmuszone do odwrotu, zagrożenie pól naftowych w Persji i Iraku zmalało. 6
stycznia nowy dowódca Paiforces gen. Pownall opracował plan obrony. 3 DSK
otrzymała rozkaz ufortyfikowania przełęczy na kierunku Rawanduz–Koji Sanjag, a
pozostałe dywizje na kierunku Penjwin i Sulaymaniya.

W irackim Kurdystanie

Po okresie szkolenia gen. Anders w porozumieniu z naczelnym wodzem postanowił
zreorganizować armię. Rozwiązano 6 Dywizję Piechoty, wcielając 6 Samodzielną
Brygadę Strzelców do 5 DP, w której dotychczas istniejące 3 i 4 Brygadę
Strzelców połączono w 5 Brygadę Strzelców. 5 Dywizja Piechoty otrzymała miano 5
Kresowej DP, a jej brygady nazwy wołyńskiej i lwowskiej. 2 Brygada Czołgów
usamodzielniła się, a w 7 Dywizji Piechoty zredukowano stany. Nadal jednak
armia polska nie osiągnęła pełnej gotowości bojowej (termin przesunięto na 1
lipca), na co bardzo nalegali Brytyjczycy, którzy postanowili przesunąć Armię
Polską na Wschodzie na inny teatr wojenny. 15 marca dowództwo Paiforces
nakazało gen. Andersowi przygotować podległe mu jednostki do przyszłych
operacji desantowych oraz walk w górach. W kwietniu 1943 roku Armia Polska na
Wschodzie została przesunięta w rejon Kirkuk–Altun Kupri.

Rozpoczęło się gorące lato. Upał dawał się bardzo we znaki, mimo to prowadzono
intensywne ćwiczenia. O warunkach, jakie panowały w trakcie ćwiczeń, możemy
przeczytać w kronice 1 kompanii 6 batalionu 3 DSK: Jesteśmy w najgorętszym
miejscu na świecie. Słońce prawie że jest prostopadle nad głową, na bladym
seledynie nieba ani jednej chmurki, w powietrzu pozbawionym wilgoci martwa
cisza. Termometr wskazuje o g. 12 w południe w namiocie 55 C, a na słońcu 75 C.
Żołnierze leżą w namiotach ospali, leniwi, nawet w karty grać nie chcą. Wszyscy
nauczyli się cenić wodę, bo zrozumieli, jaką wartość przedstawia ona na
pustyni. Wodę piją tu wszyscy, nawet ci, którzy w swoich krajach wcale jej nie
pili, po 6 do 10 litrów dziennie. Pora upałów sprzyjała rozwojowi chorób.
Największe spustoszenie w szeregach wywołał nawrót epidemii malarii, na którą
chorowało ok. 5 tys. żołnierzy. Do tego dochodziły liczne porażenia słoneczne
oraz choroby przewodu pokarmowego. W całej Armii Polskiej na Wschodzie w
okresie pobytu w Iraku niezdolnych do służby było stale ok. 15 proc. żołnierzy.

W rejonie Kirkuku jednostki polskie w większości pełniły służbę wartowniczą
przy obiektach o znaczeniu strategicznym. Żołnierze otrzymali zakaz opuszczaniu
obozów ze względu na możliwość rozbrojenia przez bojowników kurdyjskich. Warto
podkreślić, że poza drobnymi incydentami, gdy kilka polskich posterunków
zostało rozbrojonych przez Kurdów, stosunek miejscowej ludności do Polaków był
bardzo przyjazny. Wielokrotnie żołnierze polscy dożywiali kurdyjskie dzieci.


Pozdrawiam i zapraszam na:
Forum Słowiańskie
nakarm dziecko, kliknij w pajacyka TERAZ:
www.pajacyk.pl
Ignorant
+++

[ignorant11]