Dodaj do ulubionych

Historia Chin

29.12.04, 21:19
Pierwsze dynastie (2205 p.n.e. - 221 p.n.e.).

Najwcześniejsze ślady osadnictwa ludzkiego w Chinach znajdują się w dolinach
rzek Huang-ho (Żółtej) i Jangcy (Niebieskiej). Przyjmuje się, że w IV
tysiącleciu, dzięki zastosowaniu przez rolnicze wspólnoty rodzinne
nawadniania pól i zintensyfikowaniu w ten sposób produkcji ryżu, nastąpił
znaczny wzrost liczby ludności. Według legendy pierwsze państwo i dynastia
założone zostały przez Wielkiego Ju, panującego w około 2205 p.n.e.-2198
p.n.e.

Pierwsza historycznie znana dynastia Szang (Shang), panowała od ok. 1760
p.n.e. Chiny stanowiły wtedy konglomerację plemion o ustroju niewolnictwa.
Rozkwit państwa przypadł na XIII wiek p.n.e., budowano wtedy liczne miasta,
rozpowszechniło się stosowanie miedzi, powstało pierwsze pismo
piktograficzne. Około 600 p.n.e. zostało w Chinach wprowadzone do użytku
żelazo, którego zastosowanie do wyrobu narzędzi rolniczych pozwoliło na
dalsze rozwinięcie produkcji żywności.

Do 256 p.n.e. Chinami rządzili królowie dwu dynastii Szang i Czou (Zhou),
przy czym od 770 p.n.e. faktyczną władzę, w podzielonym na lenna państwie,
sprawowali wodzowie feudalni, zwani hegemonami. W czasach tych, obejmujących
tzw. Epokę Wiosen i Jesieni oraz Epokę Walczących Królestw, trwały nieustanne
waśnie i wojny domowe. Mimo to nadal rozwijały się gospodarka rolna oraz
miasta, jako ośrodki władzy administracyjnej, handlu i rzemiosła.

Jakby w kontraście i sprzeciwie do istniejących nietolerancyjnych stosunków
społecznych, często cechujących się przemocą i okrucieństwem, na początku V
wiek p.n.e. powstała nauka filozoficzna, zwana od imienia twórcy,
konfucjanizmem, która głosiła humanitaryzm, poszanowanie tradycji i
hierarchii w społeczeństwie, sprawiedliwość społeczną, idee zjednoczenia
państwa. Głosiła też, że człowiek jest z natury dobry i że społeczeństwo po
powinno być rządzone przez mędrców. Była to nauka przede wszystkim o sposobie
sprawowania władzy oraz ustalająca normy etyczno-moralne, jakie powinny
obowiązywać w życiu społecznym.

Przez prawie trzy stulecia konfucjanizm nie zyskał jednakże szerszego
uznania, a nawet był okresowo ostro potępiany (palenie ksiąg konfucjańskich w
czasie dynastii Qin). Dopiero za dynastii Han, to jest od 206 p.n.e. stał się
on doktryną filozoficzną i religią państwową Chin feudalnych, a do dziś
stanowi ważny element chińskiej kultury duchowej.

Obserwuj wątek
    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:20
      Pierwszy cesarz Qin (221 p.n.e. - 207 p.n.e.)

      W Epoce Walczących Królestw liczba królestw zmniejszała się stale, w związku z
      podbojem mniejszych przez większe. W 300 p.n.e. było ich jeszcze 11, ale w 256
      p.n.e. już tylko siedem. Najsilniejszym i najbardziej dynamicznym było
      królestwo Qin, rządzone przez swych króli despotycznie, według doktryny
      wszechwładzy panującego i pełnego posłuszeństwa ze strony poddanych. Podbiło
      ono kolejno wszystkie pozostałe, skłócone ze sobą, państwa i w 221 p.n.e.
      Zheng, król Qin, ogłosił się Pierwszym Cesarzem zjednoczonych Chin.

      Nastała w Chinach nowa dynastia Qin (Ts’in). Trwała tylko 14 lat, lecz
      odcisnęła swe piętno na całej późniejszej historii tego najludniejszego kraju
      świata. Przede wszystkim od imienia dynastii wywodzi się sama nazwa Chin.
      Cesarz wprowadził wówczas liczne reformy w państwie. Obszar kraju podzielono na
      36 okręgów wojskowo-administracyjnych, zaś odsuniętą od władzy szlachtę rodową
      zastąpiła centralna i lokalna biurokracja, bez prawa dziedziczenia urzędów.

      Ujednolicone zostały w całym państwie pismo, systemy pieniężny oraz miar i wag,
      a nawet rozmiary osi kół wozów. Wprowadzono przymusową pracę i zorganizowano
      wielkie roboty publiczne, związane z rozbudową Wielkiego Muru Chińskiego
      (głównie wały ziemne), budową kanałów nawadniających i sieci dróg, mających
      połączyć wszystkie okręgi ze stolicą. Równocześnie cesarz Qin zreorganizował i
      skonsolidował siły zbrojne w cesarstwie, poczym wysłał wojska na podbój
      sąsiednich terytoriów na północy i południu Chin.

      Te wielkie przedsięwzięcia Pierwszego Cesarza wymagały ogromnych nakładów
      pieniężnych, które uzyskiwano głównie z wysokiego opodatkowania ludności
      chłopskiej. To też, gdy cesarz zmarł w 210 p.n.e., cały kraj ogarnęły bunty
      chłopskie, wsparte również przez szlachtę rodową, wysiedloną wcześniej ze swych
      posiadłości i pozbawioną władczych praw.





    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:21
      Złoty wiek dynastii Han (206 p.n.e. - 220 ).

      Po wojnie domowej, która miała miejsce po śmierci cesarza Qin, tron objął w 202
      p.n.e. jeden ze zwycięskich wodzów, przybierając imię Han. Jego rządy były
      kontynuacją działań Pierwszego Cesarza, lecz zmniejszył on nieco podatki od
      ludności chłopskiej, ograniczył przymus pracy itp. Najwybitniejszym władcą z
      dynastii Han był Wudi, który panował przez 40 lat od 140 p.n.e. Oparł się on na
      naukach konfucjanizmu, ustanawiając go religią państwową.

      Wudi rządził w sposób absolutystyczny, złamał dotychczasową potęgę feudałów,
      zaostrzył ustawodawstwo karne, wprowadził egzaminy na wyższe stanowiska w
      administracji państwowej, stworzył sieć spichlerzy w kraju, by zachować zapasy
      żywności na czasy nieurodzaju. Wzrosła wytwórczość rzemiosła, zwłaszcza
      tkactwa, wznoszono pałace i świątynie. Duże postępy uczyniła astronomia -
      pierwsze obserwacje zaćmienia słońca, globus sfery niebieskiej. Okres panowania
      Wudi Hana zalicza się do złotego wieku w gospodarce i kulturze Chin. Były one
      już wtedy bardzo ludnym państwem, np. w 2 r. n.e. liczyły 57 milionów
      mieszkańców.

      W okresie dynastii Han cesarstwo rozszerzyło znacznie swe granice przez podbój
      części Półwyspu Koreańskiego na północy, a na południu terytoriów do granic
      dzisiejszego Laosu i Wietnamu. Jednak największe zaangażowanie militarne
      cesarstwa miało miejsce na północno-zachodnich rubieżach. Trwały tam przez
      prawie sto lat wyczerpujące walki z koczowniczymi ludami Azji Środkowej,
      Mongolii i pustyni Gobi, znanych pod ogólna nazwą Hunów. Zostali oni wówczas
      rozbici i rozpoczęli wędrówkę na zachód, zaś Chińczycy utrzymali kontrolę nad
      wielkim szlakiem karawanowym, prowadzącym przez Samarkandę i Bucharę w Azji
      Środkowej do Persji, na Bliski Wschód i do imperium rzymskiego. Szlakiem tym,
      zwanym później jedwabnym, Chiny eksportowały w wielkich ilościach jedwab,
      tkaniny, wyroby użytkowe i ozdobne z porcelany, laki, terakoty i bambusa,
      rzeźby z nefrytu i wiele innych towarów. Importowały zaś len, pieprz, arbuzy,
      czosnek, cebulę, wielbłądy i konie.

      W czasie panowania dynastii Han w latach 25 - 220 rozprzestrzenił się w Chinach
      buddyzm. W 105 r. wynaleziono papier, który wytwarzano ze szmat jedwabnych i
      lnianych. W 220 r., po okresie walk na dworze cesarskim, i powstania “żółtych
      turbanów”, ostatni władca Han zmuszony został do abdykacji.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:22
      Epoka Trzech Królestw (220 - 589).

      Po upadku w 220 r. dynastii Han w Chinach nastała Epoka Trzech Królestw.
      Cesarstwo rozpadło się na trzy oddzielne państwa. Ich władcy, rywalizując ze
      sobą o jak największe wpływy i rozszerzenie swych domen, prowadzili nieustanne
      wojny między sobą. W ich trakcie korzystali także z pomocy koczowniczych
      państw, okalających Chiny od północy i zachodu. Najbardziej ucierpiało na tym
      Królestwo Północne, z którego część ludności zmuszona została do ucieczki przed
      najazdami plemion koczowniczych do Królestwa Południowego. Ciągłe wojny
      spowodowały znaczne osłabienie gospodarki Chin, a nawet zmniejszenie liczby
      ludności. Najważniejszym wydarzeniem Epoki Trzech Królestw było
      rozprzestrzenienie się w Chinach religii buddyjskiej.

      W IV wieku n.e. północne Chiny zostały podbite na 300 lat przez Hunów, to jest
      koczownicze plemiona Mongołów, przybyłe z Azji Środkowej. Najeźdźcy
      zasymilowali się z tubylczą ludnością, przyjęli miejscowe zwyczaje i kulturę i
      rządzili wspólnie z chińskimi elitami. W okresie tym trwała nadal intensywna
      kolonizacja południowych terytoriów Chin przez mieszkańców Królestwa
      Północnego, przy czym na południe od rzeki Jangcy istniało wówczas kilkanaście
      różnych państw. Ponowne zjednoczenie Chin nastąpiło dopiero w 589 r. naszej ery.





    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:23
      Od połowy X wieku Chiny znajdowały się pod panowaniem cesarzy dynastii Song.
      Zreformowali oni gruntownie państwo w dziedzinie wojskowości, administracji,
      gospodarki i kultury. Ponad milionową armię zredukowano do pół miliona
      żołnierzy zawodowych, wspomaganych przez milicję terytorialną. Dla
      administracji krajem powołano odpowiednio przeszkolonych, profesjonalnych
      urzędników, zwanych mandarynami.

      W państwie dokonał się duży postęp gospodarki, nauki i kultury. Nastąpił też
      wielki rozwój malarstwa i literatury, w związku z rozpowszechnieniem się druku
      z zastosowaniem ruchomych czcionek z gliny. Wynaleziony został proch i kompas.
      Dźwigniami rozwoju były sprawiedliwe podatki, wzrost handlu morskiego i
      rzecznego, wprowadzenie uprawy ryżu, plonującego dwa razy w roku, oraz
      zastosowanie pieniędzy papierowych. Chiny liczyły w tym okresie czasu już ponad
      100 milionów mieszkańców.

      W 1127 r. północna część kraju, wraz ze stolicą Kaifeng, została zaatakowana i
      zajęta przez Mandżurów. Cesarz przeniósł się wówczas do Hangzhou,
      nowoutworzonej stolicy na południu kraju, która w ciągu kilkudziesięciu lat
      osiągnęła dwa miliony mieszkańców. Po zjednoczeniu państw mongolskich przez
      Czyngis-chana, swe podboje rozpoczął on od przejęcia panowania nad Mandżurią i
      północnymi Chinami, które zajął w 1215 r. Niszczycielskie najazdy zahamowały
      rozwój Chin na wiele dziesięcioleci. Dzieło podboju południowej części Chin
      dokończył jego wnuk Kubilaj-chan do 1279 r. Ostatni cesarz dynastii Song
      popełnił wtedy samobójstwo.

    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:24
      Dynastie Yuan i Ming (1279 - 1644)

      Po śmierci ostatniego cesarza dynastii Song, władzę w Cesarstwie Chin na 90 lat
      przejęła nowa dynastia Yuan, założona przez jednego z braci Kubilaj-chana.
      Mongolscy cesarze zachowali struktury administracyjne państwa i okazywali pełną
      tolerancję wobec panujących obyczajów i religii. Po niespełna stuletnich
      rządach dynastia Juan została wszak obalona w 1368 r. w wyniku wielkiego
      powstania chłopów chińskich przeciwko mongolskim władcom. Przywódca powstania,
      mnich buddyjski, ogłosił się cesarzem i rozpoczął panowanie dynastii Ming,
      która utrzymała się aż do 1644 r.

      W pierwszym okresie panowania dynastii Ming, do połowy XV wieku, nastąpił
      imponujący rozwój gospodarczy i kulturalny całych Chin, a szczególnie regionów
      południowych i przybrzeżnych. Prowadzone były wielkie roboty nawadniające,
      zalesienia, rozwinięto uprawę bawełny, produkcję tkanin jedwabnych i
      bawełnianych, szkła, porcelany, statków morskich. Nastąpiło w tym okresie
      wielkie odrodzenie rodzimej kultury chińskiej, a buddyzm i taoizm stały się
      religiami panującymi.

      W XV w. Chiny podporządkowały sobie Mandżurię na północy i Wietnam na południu
      oraz prowadziły ożywione kontakty handlowe i dyplomatyczne z Japonią, Indiami i
      Azją Płd.-Wsch. Umożliwiała to wielka flota dalekomorskich dżonek handlowych.
      Od połowy wieku stały się one łakomym łupem japońskich okrętów pirackich, jakie
      atakowały też, w celach rabunkowych, nabrzeżne miasta kontynentu. Drugim dużym
      zagrożeniem były, nieustannie ponawiane, ataki Mongołów na północne rubieże
      Chin. W celu ich osłonięcia przed najazdami koczowników odnowiony został Wielki
      mur chiński i wybudowano 5 tys. kilometrów szańców.

      W styczniu 1556 r. w północnych prowincjach Chin wystąpiło potężne trzęsienie
      ziemi, w wyniku którego zginęło około 830 tysięcy ludzi. Między innymi z tego
      powodu w drugiej połowie XVI wieku przeżywały Chiny znaczne trudności
      gospodarcze, których rezultatem były liczne bunty i powstania chłopskie. Z tego
      osłabienia Państwa Środka skorzystał ambitny wódz sąsiedniej Mandżurii,
      Nurchaczi, podający się za następcę mongolskiego Czyngis-chana. Wypowiedział
      wojnę Chinom i rozpoczął ich podbój, zdobywając w 1620 r. duże miasto Mukden,
      jakie ustanowił swą stolicą. Dzieło podboju dokończył jego syn, po obaleniu
      przez chłopskie powstania ostatniego panującego cesarza dynastii Ming (1628 -
      1644). Mandżurowie zajęli wówczas całe północne Chiny, ogłaszając utworzenie
      nowej cesarskiej dynastii Qing, która potem dotrwała do 1911 r.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:25
      Mandżurska dynastia Qing - dynastia cesarska Qing (Czing), nazywana też
      dynastią mandżurską, panująca w Chinach w latach 1644-1911.

      Po opanowaniu północnych Chin, jeszcze ponad 30 lat zajęło Mandżurom
      uśmierzanie buntów w południowych Chinach. Przy okazji przyłączyli do cesarstwa
      Tajwan, Tybet oraz do 1634 rozległe obszary Azji Środkowej i Mongolię, dotąd
      znajdujące się pod panowaniem Wielkiego Chanatu Mongolskiego. Po tych podbojach
      w Chinach przez ponad sto lat panował pokój, wykorzystany z powodzeniem na
      rozwój gospodarczy i cywilizacyjny państwa. Po początkowym okresie twardych
      rządów, Mandżurowie poddali się wpływom kultury chińskiej i tradycji
      konfucjańskiej. Nie asymilowali się jednakże wśród miejscowej ludności,
      utrzymując uprzywilejowaną pozycję i stanowiąc odrębną, arystokratyczną kastę
      urzędniczo-wojskową. Częściowo tylko dopuścili elity chińskie do współrządzenia
      krajem.

      W drugiej połowie XVII wieku Chiny, pod panowaniem cesarzy dynastii
      mandżurskiej Qing, powiększyły się, poprzez podboje, we wszystkich kierunkach.
      Na początku XVIII wieku to najludniejsze państwo w świecie rozciągało się od
      Mongolii Wewnętrznej i Kraju Nadamurskiego po prowincję Yunnan i wyspę Hainan
      na południu kraju. Dodatkowo wasalami cesarza chińskiego były Korea i Annam
      (obecny Wietnam). W przeciwieństwie do poprzednich stuleci Kraj Środka nie był
      zagrożony z zewnątrz. Od wschodu wyspiarska Japonia prowadziła politykę ścisłej
      samoizolacji od świata. Za północnymi rubieżami Chin rozpościerało się tylko
      jedno państwo, Rosja, która dopiero co przejęła całą północną część kontynentu
      azjatyckiego i miała własne wielkie problemy z jej skolonizowaniem i
      zagospodarowaniem. W imię rozwijania wspólnego handlu zgodziła się nawet na
      przekazanie Chinom w 1689 tzw. Kraju Nadamurskiego.

      Jedynym niewielkim zewnętrznym zagrożeniem dla Cesarstwa mogły być ludy
      mongolskie i tureckie, zamieszkałe w Turkiestanie, Dżungarii i Tybecie na
      zachód od Chin. Ale te właśnie kraje, zresztą bardzo słabo zaludnione, stały
      się same terenem ekspansji chińskiej w XVIII wieku. W kilku ekspedycjach
      wojskowych zostały one zajęte do 1783 aż po Jezioro Bałchasz, góry Pamiru i
      Himalaje. Na podbitych terenach wojska chińskie postępowały w bezlitosny
      sposób, np. prawie cała ludność Dżungarii została wymordowana, wymarła w wyniku
      epidemii ospy, lub została wypędzona do Kazachstanu.

      Swą ekspansję Chińczycy skierowali również w kierunku południowym, to jest na
      Półwysep Indochiński, gdzie zwasalizowane zostały do 1769 roku Birma, Laos i
      Annam. Wówczas Cesarstwo Chińskie osiągnęło swój największy zasięg terytorialny
      w historii. Było to państwo bardzo niejednorodne pod względem narodowościowym,
      gospodarczym, gęstości zaludnienia. Ludność szybko wzrastała i Chiny w 1800
      liczyły już ok. 300 milionów mieszkańców. Wewnątrz kraju odbywały się ciągłe,
      wielkie migracje z przeludnionych dorzeczy rzek Jangcy i Huang He na stepy
      zachodnich wyżyn Turkiestanu i Tybetu oraz na górzyste terytoria prowincji
      południowych.


      Cesarz Qianlong, panował w latach 1735-1795Po pewnym ożywieniu gospodarczym i
      kulturalnym w pierwszej połowie panowania dynastii Qing, nastąpił w kraju
      regres gospodarczy. Podstawą produkcji materialnej na wsi były drobne
      gospodarstwa chłopskie. Równocześnie znaczne obszary ziemi uprawnej znajdowały
      się w rękach wielkich feudałów i dworu cesarskiego. Miasta otoczone murami
      obronnymi były ośrodkami feudalnej władzy Mandżurów, jak również wielkimi
      skupiskami drobnych przedsiębiorstw handlowych i zakładów rzemieślniczych.
      Produkowano w nich tkaniny bawełniane i jedwabne, papier, wyroby ceramiczne i z
      porcelany, broń białą i palną, różnorodne wyroby artystyczne i ozdobne,
      kosmetyki, parasole, wachlarze, instrumenty muzyczne.

      Chińczycy prowadzili bardzo ożywiony handel wewnętrzny, głównie wzdłuż szlaków
      wielkich rzek i w morskim pasie przybrzeżnym. Natomiast panujący Mandżurowie
      ograniczali handel zagraniczny, który prowadzony mógł być tylko przez
      uprzywilejowane, monopolistyczne przedsiębiorstwa, pod ich nadzorem. Kontakty
      handlowe z Europą realizowane były prawie wyłącznie przez kupców portugalskich,
      holenderskich i angielskich. Wyznaczono im jednakże nieliczne, ograniczone
      strefy handlowe, w rejonie portów Makau i Kanton na południu Chin.

      Wobec represyjnych rządów dynastii Qing, przez cały XVIII wiek wybuchały w
      Chinach różne bunty i powstania, najczęściej mniejszości narodowych, chłopów i
      sekt religijnych. Największym z nich było powstanie zorganizowane w 1793 przez
      bractwo religijne Białego Lotosu, które dążyło do usunięcia Mandżurów i
      przywrócenia chińskiej dynastii Ming, czyli państwa narodowego. Powstańcy
      opanowali górzyste terytoria środkowych i zachodnich prowincji Chin, gdzie
      wojska rządowe nie były w stanie uśmierzyć tych buntów. Udało im się to dopiero
      przy wsparciu oddziałów lokalnych feudałów ziemskich, wyższych urzędników i
      duchowieństwa, przeciwko którym też występowali chłopscy powstańcy.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:26
      Pierwsza wojna opiumowa trwała w latach 1839-1842.

      Na początku XIX w. panujący w Chinach Mandżurowie, kierując się własnymi
      zyskami, ograniczyli handel z zagranicą do kilku monopolistycznych organizacji
      kupieckich, znajdujących się pod ich nadzorem. Protestowali przeciwko temu
      kupcy europejscy, zwłaszcza angielscy i francuscy, którzy działali w ramach
      ekspansywnych Kompanii Wschodnioindyjskich. Proponowali oni przede wszystkim
      otwarcie wielkiego chińskiego rynku zbytu dla swych towarów. Kupując w dużych
      ilościach herbatę, jedwab, ryż i wytwory rzemiosła, musieli płacić za te towary
      srebrem, z braku zgody na wwóz do Chin własnych towarów. Dla zrównoważenia więc
      bilansu płatniczego, kupcy angielscy zaczęli do Chin dostarczać w dużych
      ilościach opium z upraw w Indiach Brytyjskich. Palenie opium bardzo się w
      Chinach rozpowszechniło, mimo szkodliwego jego działania na zdrowie palących, a
      handel nim przybrał formę kontrabandy.

      Gdy na polecenie cesarza władze Kantonu dokonały blokady faktorii angielskich i
      spalono 20 tys. skrzyń z zarekwirowanym opium, rząd W. Brytanii uznał to za
      pretekst do wszczęcia karnej wojny (1839-42) przeciwko Chinom. Eskadra okrętów
      brytyjskich zaatakowała Kanton, a oddziały desantowe piechoty zajęły ten port,
      później także szereg innych miast przybrzeżnych, łącznie z Szanghajem. Rząd
      Czingów musiał skapitulować, gdyż Brytyjczycy dysponowali znacznie
      nowocześniejszym uzbrojeniem, któremu Chińczycy nie potrafili się przeciwstawić.

      W zawartym po pierwszej wojnie opiumowej traktacie nankinskim Chiny zgodziły
      się na udostępnienie W. Brytanii pięciu dużych portów, ograniczenie cła
      wwozowego do 5 %, przyznanie praw eksterytorialnych dla Brytyjczyków i inne.
      Podobne traktaty spisane zostały również z Francją i USA. Francuzi dodatkowo
      uzyskali zgodę na prowadzenie w Chinach działalności misyjnej przez Kościół
      katolicki.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:27
      Powstanie tajpingów (1851 - 1864) - powstanie ludowe w Chinach.

      Po pierwszej wojnie opiumowej w ciągu kilku lat import tkanin bawełnianych i
      wełnianych z Wielkiej Brytanii do Chin wzrósł ok. 4-krotnie. Zrujnował on
      tysiące drobnych zakładów tkackich w całych kraju i spowodował wystąpienie
      dużego deficytu w handlu zagranicznym. Wzrósł też znacznie kurs srebrnego
      pieniądza, jakim płacono za import towarów, w stosunku do pieniędzy
      miedzianych, będących w obrocie wewnętrznym. W konsekwencji nastąpił znaczny
      wzrost podatków i gwałtowne ubożenie ludności. Na tym tle doszło do dziesiątków
      powstań i buntów, głównie chłopskich, zwłaszcza w prowincjach południowych,
      które najbardziej ucierpiały wskutek brytyjskiej agresji.

      W połowie XIX wieku bunty te stały się zarzewiem wielkiego ruchu o charakterze
      religijno-militarnym, zwanego powstaniem tajpingów. Przywódcą ruchu stał się
      charyzmatyczny mistyk Hong Xiuquan. Proklamował on w sierpniu 1851 utworzenie
      Niebiańskiego Królestwa Wielkiego Pokoju (Taiping tianguo, chin. 太平天國), od
      którego chińskiej nazwy pochodzi nazwa powstania. Sam siebie ogłosił władcą.
      Ogłosił też nową religię, będącą mieszanką chrystianizmu i konfucjanizmu.
      Wprowadzała ona purytańskie zasady moralne, wspólną własność majątkową, równy
      podział ziemi, równość kobiet i mężczyzn, mandarynów i chłopów itp.
      wprowadzając w nim surową dyscyplinę i wojskową organizację. Znakiem tajpingów
      była żółta przepaska na głowie i długie włosy bez warkoczyka.

      Powstanie tajpingów w ciągu kilku lat, głównie w drodze zbrojnych podbojów,
      ogarnęło prawie całe Chiny. W walkach dochodziło do krwawych rzezi wojskowych i
      ludności cywilnej. W 1853 powstańcy zajęli Nankin, ogłosili go swoją stolicą
      pod nazwą Tianjing (Niebiańskie miasto) i utworzyli scentralizowane państwo.
      Wprowadzili w nim nowe prawa, w tym najważniejszą była ustawa o ziemi, która
      znosiła majątki dworu cesarskiego i feudałów, przekazując je do wspólnego
      użytkowania przez gminy chłopskie. Inne prawa zniosły klasy społeczne,
      wprowadziły równouprawnienie płci, zakazały opium, hazardu, tytoniu, alkoholu,
      poligamii, niewolnictwa i prostytucji. Zakazano również tradycyjnego krępowania
      stóp kobiet. Pomimo tych idei, rządy były brutalne i mało efektywne,
      ograniczając się głównie do dużych miast.

      Wojska cesarskie utrzymały jednak rejon Pekinu i Szanghaju i w 1856 przystąpiły
      do kontrnatarcia, ułatwionego przez wewnętrzne walki i rozłam w obozie
      tajpingów. W 1856 wybuchła również w północno-wschodnich Chinach druga wojna
      opiumowa z Wielką Brytanią i Francją, przegrana ostatecznie przez Chiny w 1860.
      Pełne podporządkowanie Chin przez państwa europejskie nie było jednak możliwe,
      wobec pozostawania znacznych obszarów kraju pod władzą tajpingów. Tajpingowie
      kontrolowali część południowych i centralnych Chin, lecz nie posiadali żadnych
      większych portów, które umożliwiałyby im kontakt i wsparcie z zewnątrz. W 1860
      rozpoczęli oni nowy marsz na północno-wschodnie prowincje. Początkowo odnosili
      sukcesy i podjęli nawet próbę opanowania największego ośrodka gospodarczego
      Chin, Szanghaju. Zostali jednak odparci z dużymi stratami przez wojska
      cesarskie, wspierane przez kanonierki, artylerię i oddziały brytyjskie,
      francuskie i amerykańskie. Głównie ta interwencja państw europejskich
      spowodowała, że do 1864 wojska tajpingów zostały rozgromione. Ostatnim akordem
      powstania było zdobycie przez wojska rządowe Nankinu, będącego stolicą
      tajpingów i rzeź 100 tys. obrońców miasta. Niebiański Król Hong Xiuquan
      popełnił samobójstwo na cztery miesiące przed upadkiem miasta, przekazując
      władzę swojemu synowi, Hong Tianguifu. On i książęta Niebiańskiego Królewstwa
      zostali następnie zgładzeni przez zwycięską dynastię Qing. Ocenia się, że w
      czasie trwania powstania tajpingów oraz drugiej i trzeciej wojny opiumowej
      zginęło co najmniej 20 mln ludzi.

      W tym czasie miały ponadto miejsce powstanie w Nian (1853 - 1868) i
      muzułmańskie powstania w południowo-zachodnich (1855 - 1873) i północno-
      zachodnich Chinach (1862 - 1877).



    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:28
      W połowie XIX wieku Chiny znajdowały się w głębokim kryzysie wewnętrznym. Na
      dużym obszarze państwa trwało powstanie tajpingów. Korzystając z tej sytuacji,
      państwa zachodnie - Anglia, Francja i USA wysunęły pod adresem Chin żądania
      ekonomiczne, przede wszystkim otwarcia Chin dla nieograniczonego handlu.
      Żądania brytyjskie dotyczyły głównie narzucenia handlu brytyjskim opium. Rząd
      chiński odrzucił te żądania.

      Pretekstem do wojny stała się sprawa statku "Arrow". Był to statek należący do
      Chińczyka, z chińską załogą, lecz pływał pod banderą brytyjską (zarejestrowany
      był w Hongkongu - kolonii brytyjskiej). 8 października 1856 statek ten został
      zatrzymany przez władze chińskie w Kantonie (Guangzhou) pod zarzutem przemytu
      opium i piractwa, a 12-osobowa załoga została aresztowana. Sprawa została
      następnie rozdmuchana propagandowo w Wielkiej Brytanii i posłużyła jako
      pretekst ekspedycji karnej.

      [Edytuj]
      Pierwszy etap wojny
      23 października 1856 eskadra 9 brytyjskich i 2 amerykańskich okrętów (fregat i
      kanonierek), pod dowództwem kontradmirała Seymoura, wpłynęła na rzekę Xijiang i
      po ostrzale fortów nadbrzeżnych, podeszła pod Kanton. 28 i 29 października
      okręty brytyjskie zbombardowały miasto, powodując duże zniszczenia i śmierć
      wielu cywilów. Wycofując się, Brytyjczycy zniszczyli forty nadbrzeżne. Atak ten
      wywołał w Chinach rozruchy przeciw obcokrajowcom, połączone z niszczeniem
      europejskich faktorii handlowych.

      Dalsze działania angielskie opóźnił wybuch powstania sipajów w Indiach i przez
      kolejny rok, Anglicy prowadzili jedynie działania morskie przeciw żegludze
      chińskiej i koncentrowali siły. Z innych państw, do interwencji w Chinach
      dołączyła Francja. 12 grudnia 1857 sprzymierzone państwa wystosowały ultimatum
      do namiestnika chińskiej prowincji Kuangtung, żądając ustępstw i odszkodowań za
      spalone faktorie. Po odrzuceniu ultimatum, rozpoczęły się działania zbrojne. 28
      grudnia okręty brytyjskie i francuskie ponownie ostrzelały Kanton, a 30 grudnia
      miasto zostało zajęte.

      Mimo podjętych rokowań z rządem chińskim, okręty sprzymierzonych 20 maja 1858
      zaatakowały leżącą na północy u ujścia rzeki Peiho twierdzę Taku (Dagu), którą
      następnie zdobyły wysadzając desant. Po zdobyciu Tianjinu w górze rzeki Peiho,
      droga do Pekinu Kanałem Cesarskim stanęła otworem. Pomimo że siły sojusznicze
      były za słabe do opanowania stolicy, przerażony chiński rząd cesarski zgodził
      się na pokój. Podpisano go 13 czerwca 1858 w Tianjinie. Traktat przewidywał
      m.in. otwarcie dla handlu zagranicznego większości portów chińskich i
      legalizację handlu opium. Traktat miał być ostatecznie ratyfikowany po roku.

      [Edytuj]
      Drugi etap wojny
      Pomimo podpisania traktatu pokojowego, w następnym roku doszło do dalszych
      działań wojennych, określanych też jako trzecia wojna opiumowa. Powodem ich
      stało się przegrodzenie przez Chińczyków ujścia rzeki Peiho zagrodą i
      wzmocnienie fortów twierdzy Taku leżących nad jej ujściem. 20 czerwca 1859
      Chińczycy odmówili przepuszczenia sojuszniczych okrętów do Tianjinu. Wobec
      tego, Brytyjczycy postanowili zaatakować forty z morza. 25 czerwca eskadra 10
      kanonierek rozpoczęła ostrzeliwanie fortów, lecz okręty nie mogły sforsować
      zagród z bali i łańcuchów, a od skutecznego ognia chińskich baterii
      nadbrzeżnych zatonęły 3 kanonierki, dalsze odniosły uszkodzenia. Próba
      wysadzenia desantu załamała się i sojusznicy zmuszeni byli wycofać się ze
      stratami.

      Niepowodzenie pod Taku wywołało wielki oddźwięk propagandowy w Anglii i
      Francji. Pod hasłem pomszczenia honoru, wysłano do Chin 12-tysięczny
      ekspedycyjny korpus brytyjski i 7-tysięczny francuski. 8 czerwca 1860 rząd
      chiński odrzucił złożone 8 marca ultimatum sojuszników, domagających
      się "zadośćuczynienia". Siły sojusznicze najpierw zajęły jako bazę wypadową
      wyspy Czouszan oraz port Czyfu (Yantai) na Półwyspie Szatuńskim.

      1 sierpnia 1860 wojska brytyjskie i francuskie wylądowały na północ od ujścia
      Peiho, koło Pehtang (Beitang), po czym 21 sierpnia wojska interwencyjne
      zaatakowały i zdobyły od lądu forty Taku, przy wsparciu okrętów. Następnego
      dnia wojska sojusznicze zajęły Tianjin, a 7 października, pokonując słaby opór
      Chińczyków, dotarły do Pekinu, opuszczonego przez dwór cesarski. Pałac cesarski
      został następnie splądrowany przez okupantów.

      [Edytuj]
      Podsumowanie
      24 października w Pekinie zawarto pokój, ratyfikując poprzedni traktat z
      Tianjin. W zawartym traktacie pokojowym, porty chińskie zostały otwarte dla
      handlu z Wielką Brytanią i Francją, w tym także handlu opium. Kupcy tych
      państw, oraz Rosji i USA, uzyskali przywileje w handlu z Chinami. Dodatkowo
      Rosja, która nie brała udziału w II wojnie opiumowej, uzyskała sporne terytoria
      położone na lewym brzegu Amuru. Ponadto, Wielka Brytania uzyskała południową
      część półwyspu Kowloon, a Chiny zobowiązały się do zapłacenia wysokiej
      kontrybucji. Tianjin został otwarty dla handlu, w Pekinie do tej pory
      zamkniętym dla cudzoziemców, otwarto ambasady zwycięskich państw. Misjonarze
      chrześcijańscy uzyskali też prawo do szerzenia religii i posiadania własności.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:29
      Reformy dynastii Qing (1864-1872)

      Po wojnach domowych i z mocarstwami europejskimi rządzący Chinami, Mandżurowie
      zrozumieli konieczność unowocześnienia gospodarki, zreformowania armii i
      rezygnacji z izolacji wobec świata zewnętrznego. W Pekinie powołano wtedy
      specjalny urząd, którego zadaniem było nawiązanie stosunków gospodarczych i
      naukowych z zagranicą oraz przeprowadzenie reform w Cesarstwie z wykorzystaniem
      osiągnięć światowych. Ze środków państwowych wybudowano szereg stoczni
      okrętowych, fabryk metalurgicznych i zbrojeniowych, arsenałów, kopalń węgla
      kamiennego, uruchomiono w 1881 r. pierwszą linię kolejową w północnych Chinach.
      Równocześnie kapitaliści zagraniczni i rodzimi budowali liczne przedsiębiorstwa
      przemysłu lekkiego, przetwórstwa produktów rolniczych, materiałów budowlanych i
      komunalne.

      Wysiłki Chińczyków, by wyrwać się z zacofania gospodarczego były jednakże
      skutecznie hamowane przez wielkie kataklizmy przyrody i obce mocarstwa, głównie
      europejskie. W latach 1876-79 na skutek dotkliwej trzyletniej suszy i plagi
      szarańczy w całym prawie kraju wystąpiła klęska głodu i epidemicznych chorób,
      które spowodowały śmierć ok. 13 mln ludzi. Natomiast w 1887 r. w wyniku powodzi
      w dorzeczu rzeki Żółtej, która zmieniła wtedy swój bieg, utonęło i zmarło z
      głodu ok. 1,5 mln osób.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:30
      Chiny w epoce polityki samoumacniania (1861-1897)

      Chiny przez długie wieki, do połowy XIX wieku prowadziły politykę
      izolacjonistyczną. Dopiero po pokonaniu przez mocarstwa zachodnie w wojnach
      opiumowych, skutkującym koniecznością zawierania nierównych traktatów
      handlowych, oraz po wielkich powstaniach ludowych połowy XIX wieku (powstanie
      tajpingów), dostrzeżono na dworze cesarskim w Chinach konieczność podjęcia
      reform w celu wzmocnienia państwa. Rozpoczęto przejmowanie wzorców zachodnich w
      dziedzinie nauki i przemysłu. W największych miastach otwarto szkoły z
      nauczaniem "zachodnich" przedmiotów i języków, część studentów była wysyłana za
      granicę.

      Polityka modernizacji Chin według zachodnich wzorców nazwana została "polityką
      samoumacniania". Od 1861 do 1894 bardziej otwarci i wykształceni
      przedstawiciele lokalnych władz byli aktywni we wprowadzaniu nowoczesnych
      instytucji państwa, rozwoju przemysłu, transportu i komunikacji. Modernizowano
      również armię i marynarkę wojenną. Jednakże, wszystkie te zdobycze wprowadzano
      z dużymi oporami wśród biurokracji różnych szczebli, wyznającej tradycyjną
      ideologię neokonfucjańską, ukształtowani w gospodarce feudalnej. Kraj był dość
      wyniszczony przez rebelie wewnętrzne. Ponadto, państwa zachodnie i również
      modernizująca się w tym czasie Japonia, rozpoczęły ekspansję na chińskie
      terytorium.

      [Edytuj]
      Wojny z Japonią, Francją i W. Brytanią
      W okresie ostatniego ćwierćwiecza XIX w. Chiny zaatakowane zostały przez
      Japonię, Francję i Wielką Brytanię. W 1872 Japończycy zajęli i anektowali wyspę
      Okinawę, a w 1875 rozpoczęli zbrojną interwencję na Półwyspie Koreańskim.
      Natomiast Francja, po krótkiej wojnie z Chinami w 1884-1885 przejęła pod swój
      protektorat prowincję Tonkin w północnym Wietnamie. Podobnie w 1886, po
      wyparciu wojsk chińskich z Birmy na półwyspie Indochińskim, kraj ten wcielony
      został do Imperium Brytyjskiego. Z kolei w latach 1894-1895 miała miejsce wojna
      japońsko-chińska. Japonia rozgromiła słabe wojska chińskie pod Mukdenem na
      terytorium południowej Mandżurii i po wymuszonym pokoju przejęła wyspę Tajwan,
      zaś Korea została uniezależniona od Chin, które zobowiązane zostały też do
      zapłacenia dużej kontrybucji na rzecz Japonii.

      To „oskubywanie” Cesarstwa Chińskiego trwało aż do początków XX w. W 1905 r.
      Japonia objęła protektorat nad Koreą i Mandżurią. Wcześniej, w 1900 r.,
      Mandżuria znalazła się w strefie wpływów Rosji, co trwało 5 lat do czasu
      przegranej przez nią wojny z Japonią. Równocześnie przez całe drugie półwiecze
      XIX stulecia rozszerzały się wpływy państw europejskich i USA w Chinach,
      przejmowały one porty, terytoria na wybrzeżach, uzyskiwały koncesje na
      wydobywanie kopalin i coraz szersze przywileje handlowe. Do grona okupantów
      dołączyły też w 1897 r. Niemcy, których wojska obsadziły Półwysep Szantuński
      nad Morzem Żółtym.



    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:31
      Powstanie Bokserów - powstanie chińskiego tajnego stowarzyszenia skierowane
      przeciwko cudzoziemcom ("białym barbarzyńcom").

      Powstanie zrodziło się pod wpływem kryzysu i klęsk żywiołowych w skolonizowanej
      przez Europejczyków i wykorzystywanej gospodarczo prowincji Szantung.
      Beznadziejna sytuacja polityczno-gospodarcza Chin na przełomie XIX i XX wieku,
      panoszenie się obcokrajowców, działalność misjonarzy chrześcijańskich
      postrzegana jako zagrożenie dla tradycyjnej kultury, groźba rozbioru Chin przez
      mocarstwa zachodnie - powodowały narastanie buntu społecznego przeciwko
      nieudolnej i skorumpowanej administracji cesarskiej państwa. Powstawały różne
      organizacje, kluby, gazety, które stawiały sobie za cel odnowę Chin i
      wyrzucenie z kraju obcokrajowców. W 1899 doszło do wielkich rozruchów przeciwko
      cudzoziemcom w Chinach Północnych. W 1900 doszło do zbrojnych wystąpień tajnego
      stowarzyszenia Yihequan, co znaczy "pięść w imię sprawiedliwości i pokoju".
      Wystąpienia te znane są powszechnie pod nazwą "Powstania bokserów", gdyż
      członkowie stowarzyszenia uczyli ludność walki na pięści. Nazwa ta została
      nadana przez Europejczyków i miała pogardliwy wydźwięk.

      Obiektem nienawiści stało się wszystko, co kojarzyło się z Zachodem. W
      pierwszym okresie do związków bokserów należeli na ogół młodzi ludzie, często
      chłopi, drobni rzemieślnicy oraz handlarze, przewoźnicy, żołnierze i zakonnicy,
      zgrupowani w małych oddziałach i bezwzględnie posłuszni Mistrzowi. Powstańcy
      zajęli stolicę Pekin i znaczne terytoria północnych Chin, przy czym byli
      skrycie wspierani przez cesarzową. Kiedy powstanie zyskało akceptację
      cesarzowej Cy-si, do oddziałów zaczęli też wstępować urzędnicy dworscy.

      Powstańcy nie oparli się jednak interwencji 40-tysięcznego korpusu regularnych
      wojsk sześciu państw europejskich, Japonii i USA, dowodzonych przez
      niemieckiego feldmarszałka Waldersee. Rząd Czingów podporządkował się wtedy
      obcym mocarstwom bez reszty i w ostatniej fazie powstania bokserów wojska
      rządowe walczyły wspólnie z armią interwentów przeciwko powstańcom. Tym nie
      mniej, Cesarstwo Chin obciążone zostało olbrzymią kontrybucją na rzecz mocarstw
      zachodnich.



    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:32
      Beznadziejna sytuacja polityczno-gospodarcza Chin na przełomie XIX i XX
      spowodowała wybuch tzw. powstania bokserów skierowanego przeciw cudzoziemcom,
      stłumionego następnie przez kolonialne mocarstwa zachodnie. Na skutek nacisków
      państ zachodnich, również chiński rząd cesarski przyłączył się do walki z
      powstańcami.

      Klęska powstania bokserów skłoniła największą antymandżurską organizację,
      Krajową Partię Ludową, przekształconą później w Kuomintang, do starannego
      przygotowania się do obalenia władzy cesarskiej. Dokonało się to przy okazji
      buntu wojskowego w Wuhan w środkowych Chinach. Cesarz wtedy abdykował, zaś w
      miejsce Cesarstwa Chińskiego w 1912 w Nankinie proklamowana została Republika
      Chińska. Jej pierwszym prezydentem został Sun Jat-Sen (1912-25), twórca partii
      Liga Związkowa na emigracji, oraz autor trzech zasad rewolucji republikańskiej:
      nacjonalizm, demokracja i dobrobyt. Mongolia i Tybet ogłosiły wtedy swą
      niepodległość.


    • mason44 Re: Historia Chin 29.12.04, 21:32
      Guómíndǎng ( pisane też Kuomintang) - dosłownie Partia Narodowa, partia
      utworzona w Chinach w 1912 przez Song Jiaoren. Wygrała wybory do parlamentu w
      lutym 1913. W październiku prezydent Chin Yuan Shikai nakazał rozwiązanie
      Guómíndǎng i usunięcie jej członków z parlamentu. (zobacz Historia Chin)

      Partia została odtworzona przez Sun Yat-sen w 1919 i stała się partią rządzącą
      w południowych regionach. Za rządów Sun Yat-sen partia współpracowała ze
      Związkiem Radzieckim i Komunistyczną Partią Chin. W 1925 Sun Yat-sen zmarł, a
      przywództwo objął dotychczasowy głównodowodzący armii Jiang Jieshi (znany też
      jako Chiang Kai-shek). W lecie 1925 Guómíndǎng odniósł znaczne sukcesy
      militarne, lecz wybuchły też walki wewnętrzne między komunistyczną a narodową
      frakcją, które zakończyło zerwanie współpracy ze Związkiem Radzieckim przez
      Jiang Jieshi w Marcu 1926. Do 1928 Guómíndǎng opanował prawie całe Chiny.

      Choć lokalne walki trwały przez cały czas, wojna domowa na pełną skalę z
      wspieranymi przez Związek Radziecki komunistami wybuchła dopiero w 1945. Do
      1949 komuniści opanowali większość Chin, Guómíndǎng został u władzy jedynie w
      prowincji Taiwan.

      Guómíndǎng do dzisiaj jest jedną z największych partii Republiki Chińskiej

Nie masz jeszcze konta? Zarejestruj się

Nie pamiętasz hasła lub ?

Nakarm Pajacyka