parskanie prototalne

[stefan4]

    ,,— Dla zrównoważenia bilansu energetycznego potrzebujemy atomu!''
Gdyby takie oświadczenie potraktować dosłownie, to potrzeba by nam bardzo niewiele; w dodatku czegoś, czego pełno jest wszędzie wokół. Ale oczywiście mówcy chodziło nie o żaden atom, tylko o technologię rozszczepiania jąder uranu i wychwytywania uwalnianej energii.

Ciekawe, do jakich zjawisk takie skróty (bez)myślowe mogą być zastosowane, a do jakich nie. Na przykład zwolennik wykorzystania energii słonecznej mógłby zaripostować:
    ,,— Ależ nie, obejdziemy się bez atomu, jeśli opanujemy foton!''
a zwolennik wiatraków reklamować poleganie na cząsteczce azotu (stanowiącego, jak wiadomo, ok. 80% wiatru). Jednak takie wypowiedzi byłyby znacznie mniej zrozumiałe niż ten nieszczęsny ,,atom''.

Kiedy taka pars pro toto  jest OK, a kiedy lepiej wypowiadać się precyzyjnie? Znawców słowa poproszę o literkę na ten temat.

- Stefan

[horpyna4]

Mnie najbardziej razi nazywanie gabarytami śmieci o dużych gabarytach. Chodzi o zniszczone meble, pralki, lodówki itp.

Często pojawia się to oficjalnie na piśmie w informacjach administracji spółdzielni mieszkaniowych: "gabaryty należy składować...", "gabaryty będą wywożone..." wrrr...

[al.1]

stefan4 napisał:

> Kiedy taka pars pro toto  jest OK, a kiedy lepiej wypowiadać się precyzyjnie? Znawców słowa poproszę
> o literkę na ten temat.

Nie uważam się za znawcę, ale dorzucę słowo, które ostatnio robi karierę. Jest nim elektryk, l.mn. elektryki. Chodzi o jeździwa na prąd. Słowo to w l.p. może budzić w pierwszej chwili konfuzyję. Natomiast w l.m. już nie, bo pierwoznacznością byłoby elektrycy. Suma "sumatrum", wygodniej użyć jednego słowa, niż kilku (auto z napędem/silnikiem elektrycznym).

[horpyna4]

A komplet mebli wypoczynkowych (fotele, kanapa + jakiś stolik) bywa nazywany "wypoczynkiem". Najlepiej to wygląda w ogłoszeniach typu "sprzedam wypoczynek...", jak po raz pierwszy zobaczyłam coś takiego, to długo zastanawiałam się, o co chodzi.

[kornel-1]

horpyna4 napisała:

> , jak po raz pierwszy zobaczyłam coś takiego, to długo zastanawiałam się, o co chodzi.


Chyba już podawałem ten przykład, ale wciąż mnie denerwuje: in vitro.
Czytamy o "czterech podejściach do in vitro", "klinikach in vitro" a nawet o "dzieciach in vitro" (makabryczne, tak jak ogórki kiszone w słoiku)

Widzę trzy wyjaśnienia skrótu myślowego:
zapłodnienie metodą in vitro -> zapłodnienie in vitro -> in vitro

a) in vitro w długim wyrażeniu najbardziej rzuca się w oczy/ucho, czyli najłatwiej zapamiętać
b) zapłodnienie należy do słów, które należy wymawiać szeptem i/lub pisać nonparelem
c) oszczędność czasu na pisanie/mówienie

Kornel

[horpyna4]

Najpierw mówiono "dziecko z próbówki". Najwyraźniej uznano to za nieeleganckie (zresztą całkiem słusznie) i zastąpiono przez "in vitro" ("poczęte" oczywiście w domyśle, bo należy pewne słowa przemilczać, żeby nie gorszyć niewinnej młodzieży).

[zbyfauch]

Ponieważ wątek się już rozjechał, dodam robota planetarnego.

[horpyna4]

To ja wrócę do istoty wątku, czyli nazywania wykorzystania energii pochodzącej z rozszczepienia jąder atomowych (reaktor, bomba) słowem "atom".

Było o jego użyciu w kontekście wykorzystania energii jądrowej w gospodarce, ale dawno temu (lata 60. ubiegłego wieku, kryzys kubański) usłyszałam wierszyk odnoszący się do bomby:

Rok czterdziesty piąty, lato -
spadł na Ziemię pierwszy atom.
Rok siedemdziesiąty zima:
atom został, Ziemi ni ma.

Od razu człowiek wyobraża sobie pojedynczy atom na orbicie zamiast Ziemi.